Πόσο απειλεί την Ελλάδα ο τουρκικός πύραυλος Tayfun

Γράφει ο Σώζων Α. Λεβεντόπουλος

Εδώ και μερικά 24ωρα έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία, η είδηση ότι η Τουρκία δοκίμασε βαλλιστικό πύραυλο (τον οποίο η ίδια ονομάζει Tayfun, σε μια προσπάθεια ίσως να δείξει ότι πρόκειται για νέο πρόγραμμα;) ο οποίος πέτυχε βεληνεκές 561 χιλιομέτρων. Ήδη στο DefencePoint.gr έχουν δημοσιευθεί αναλύσεις για τους δυνητικούς αλλά και πραγματικούς κινδύνους ενός τέτοιου προγράμματος.

Ας δούμε λίγο για αρχή το θέμα της αποτροπής (deterrence). Ο “πατέρας” της Mutual Assured Destruction (ή MAD, όπως έμεινε γνωστή, καθώς κάποιος θα ήταν τρελός [mad] να την αγνοήσει) θεωρείται ο Herman Kahn, ο οποίος ως μέλος του Hudson Institute, επινόησε την ιδέα της «ορθολογικής αποτροπής». Σύμφωνα με αυτήν, η απειλή χρήσης καταστροφικών όπλων εναντίον του εχθρού αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη για την επιβολή και διατήρηση της ειρήνης.

Πάνω σε αυτήν την ιδέα, “χτίστηκε” όλο το δόγμα πυρηνικής αποτροπής του Ψυχρού Πολέμου, το οποίο επεκτάθηκε και στην διατήρηση ικανότητας δεύτερου πλήγματος ως αντίποινα (retaliation). Το δόγμα της αποτροπής και των αντιποίνων δεν είναι ξένο στην ελληνική πραγματικότητα, καθώς εκεί βασίζεται το δόγμα του «ισοδύναμου τετελεσμένου». Αν θα θέλαμε να συμπεριλάβουμε το όλο concept της αποτροπής σε μία μόνο πρόταση, αυτή θα ήταν: «Αν μου κάνεις αυτό, τότε εγώ θα σου κάνω εκείνο».

Δυστυχώς, η αποτροπή είναι καλή για όσο χρονικό διάστημα δεν απαιτείται να κάνεις πράξη όσα απειλείς! Όπως επίσης έχει ορθώς γραφτεί στο DP, δεν είναι ποτέ δυνατό να γνωρίζει κανείς με βεβαιότητα εάν η αποτροπή λειτουργεί. Είναι όμως αυταπόδεικτο το πότε έχει καταρρεύσει, διότι έχουν ξεκινήσει συγκρούσεις…

Οι πληροφορίες για τον πύραυλο

Όπως ήταν φυσικό, η δημοσιοποίηση του βίντεο έδωσε την αφορμή για αρκετές συζητήσεις, οι οποίες τις περισσότερες φορές ήταν ακραίες. Είτε ας παραδοθούμε καλύτερα, είτε δεν πειράζει έχουμε τα Rafale F3R. Συνήθως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση, και θα προσπαθήσουμε να βάλουμε την όλη προσπάθεια σε ένα διαφορετικό, πιο ορθολογικό -ευελπιστώ- πλαίσιο.
Ας ξεκινήσουμε από τη δοκιμή αυτή καθ’ εαυτή.

Οι πληροφορίες που έχουμε από ανοιχτές πηγές, αναφέρουν την εκτόξευση ενός πυραύλου από έναν κινητό εκτοξευτή ο οποίος βρισκόταν στο Α/Δ του Rize και ο οποίος, αφού διένυσε 561 χλμ (σημειώστε την ακρίβεια στην απόσταση, καθώς δίνει αξιοπιστία) κατέπεσε ανοικτά της Σινώπης (σημειώνεται ότι στην περιοχή της Σινώπης έχουν γίνει αρκετές δοκιμές τούρκικων οπλικών συστημάτων όπως των αντιαεροπορικών κατευθυνομένων βλημάτων Α/Α Κ/Β Siper και S-400). Εφόσον δεχθούμε το βεληνεκές των 561 χλμ., τότε ο πύραυλος θα πρέπει να κατέπεσε κάπου εντός της σκιασμένης περιοχής (η οποία συνάδει με τους χάρτες που δημοσιεύτηκαν στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης).

Ένα από τα πρώτα σημεία προβληματισμού σχετικά με τη δοκιμή, είναι ότι –μέχρι στιγμής– δεν έχει δοθεί το ακριβές σημείο πρόσκρουσης. Ένα από τα πλέον σημαντικά χαρακτηριστικά ενός πυραυλικού συστήματος είναι το CEP (Πιθανότητα Κυκλικού Σφάλματος / Circular Error Probable) το οποίο δείχνει την ακρίβεια του. Πολύ επιγραμματικά, το CEP δηλώνει ότι με κέντρο ένα συγκεκριμένο σημείο, το 50% τον βλημάτων που θα εκτοξευτούν εναντίον του θα πέσει εντός κύκλου με ακτίνα το CEP. Για παράδειγμα, CEP 10μ σημαίνει ότι το 50% των βλημάτων θα πέσει εντός κύκλου ακτίνας 10 μέτρων από αυτόν.

Τα νέα δεδομένα με τον Tayfun

Συστήματα τερματικής καθοδήγησης (π.χ. EO/IR) χρησιμοποιούνται για να βελτιωθεί το CEP ή εναλλακτικά χρησιμοποιούνται βομβιδοφόρες πολεμικές κεφαλές, οι οποίες αναιρούν την απαίτηση της ακρίβειας ή αν κινείσαι ήδη για να εξοπλίσεις ένα τέτοιο οπλικό σύστημα με πυρηνική κεφαλή. Ένα δεύτερο σημείο προβληματισμού είναι αν όντως έχει επιτευχθεί το αναφερόμενο βεληνεκές, και αν δεν είναι είτε σκόπιμα υπερεκτιμημένο είτε υποβαθμισμένο, ώστε να μετριαστούν πιθανές αντιδράσεις από τρίτες χώρες (για παράδειγμα ένα τέτοιο Ο/Σ εγκατεστημένο στα κατεχόμενα, μπορεί άνετα να πλήξει στόχους εντός του Ισραήλ!).
Ως συνήθως η κριτική και η επιχειρηματολογία περιορίστηκε μόνο στο συγκεκριμένο γεγονός, αποτυγχάνοντας να δούμε – για άλλη μια φορά – τη “μεγάλη εικόνα”. Ας προσπαθήσουμε λίγο να θέσουμε τα όρια της σχετικής πρόκλησης.

Πρώτον: Η Τουρκία δείχνει μια αξιοζήλευτη προσήλωση σε στόχους που έχουν τεθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Όχι μόνο έχει καταφέρει να ακολουθήσει ένα βασικό χρονοδιάγραμμα, αλλά το έχει πραγματοποιήσει μέσα από πολλά σκαμπανεβάσματα. Οι εταιρίες, ακόμα και αν βρίσκονται εντός του «σκληρού πυρήνα» της κυβέρνησης Ερντογάν (τα παραδείγματα των επιπτώσεων όσον βγήκαν από αυτόν είναι αρκετά και ξεκάθαρα), παρουσιάζουν συγκεκριμένα, απτά, και μετρήσιμα αποτελέσματα.

Δεύτερον: Η Τουρκία έχει θεμελιώσει μια αγαστή και στενή συνεργασία με τη δική της ακαδημαϊκή κοινότητα, ενώ τα πανεπιστήμια της χρησιμοποιούνται και για να φτάσει το «μακρύ χέρι» της Τουρκίας και σε πληροφορίες που ενδεχόμενα δεν θα ήταν διαθέσιμες με άλλο τρόπο. Οι πολλαπλές συνεργασίες με πανεπιστήμια του εξωτερικού, όχι μόνο έχει επιτρέψει τη μεταφορά ιδεών και τεχνογνωσίας, αλλά και χρηματοδότησης, η οποία καταλήγει σε προϊόντα τα οποία χρησιμοποιούνται και από την βιομηχανία.

Τρίτον: Είναι φανερό ότι η Τουρκία επενδύει σε μια μορφή πολέμου την οποία βλέπουμε σιγά σιγά να κάνει την εμφάνισή της τις τελευταίες δεκαετίες. Σε αυτή τη μορφή, το μέτωπο πλέον επεκτείνεται σε εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χιλιόμετρα, εντός της ενδοχώρας του αντιπάλου. Τι σημαίνει όμως αυτό πρακτικά;

Διεύρυνση του πεδίου απειλής

Ότι σημαντικές δυνάμεις θα πρέπει να δεσμεύονται για την προστασία των βιομηχανικών περιοχών, των λιμένων και τον χώρων συγκέντρωσης και εκπαίδευσης εφέδρων. Σημειώνεται, ότι η αδυναμία της Γερμανίας κατά τον Β’ ΠΠ να κατασκευάσει ένα διηπειρωτικό (το πρόγραμμα Amerikabomber είναι χαρακτηριστικό) ή έστω στρατηγικό βομβαρδιστικό, αντίστοιχο των B-17, B-29, B-24, Lancaster κ.λπ.) επέτρεψε στην πολεμική βιομηχανία των ΗΠΑ να λειτουργεί ανεπηρέαστη από τις πολεμικές επιχειρήσεις, αλλά και σε χιλιάδες στρατιώτες να συγκεντρωθούν και να εκπαιδευτούν πριν την εκτέλεση της απόβασης.

Είναι φανερό ότι η Τουρκία κινείται στο τρίπτυχο, βαλλιστικοί πύραυλοι εδάφους – εδάφους με πολλαπλά βεληνεκή, πύραυλοι cruise (SOM) και αντιπλοϊκοί (ATMACA) με βεληνεκή που ανέρχονται σε αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα, και φυσικά ποικιλία μη-επανδρωμένων συστημάτων, τα οποία επεκτείνονται – εκτός των ιπτάμενων – και σε χερσαία και σε θαλάσσια συστήματα.

Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία θα μπορέσει να εξαπολύσει έναν –αρκετά μεγάλο– όγκο πυρός, χωρίς ουσιαστικά να κινδυνεύουν οι ίδιοι, ή να υπάρχει ικανότητα ισόποσης απάντησης από ελληνικής πλευράς. Να σημειώσουμε ότι το μέγιστο βεληνεκές των Meteor ανέρχεται σε 200 χλμ. Αν οι αναφορές για το βεληνεκές των SOM είναι αληθείς (για την ακρίβεια οι ανοικτές πηγές κάνουν πάντα λόγο για +250 ή >250) τότε τα τουρκικά F-16 θα μπορούν να εξαπολύσουν τους SOM που θα φέρουν από μια απόσταση ασφαλείας τουλάχιστον 50 χλμ!
Επιπλέον στοιχεία που δείχνουν τη σαφή στροφή της Τουρκίας προς ένα δόγμα πυραυλικών επιθέσεων είναι:

α. Οι νέες φρεγάτες κλάσης Instabul φέρουν 16 αντιπλοϊκούς ATMACA (αντί του τυπικού 8), ενώ καλλιτεχνικές απεικονίσεις των εκσυγχρονισμένων Meko 200 TN δείχνουν επίσης αυξημένο φόρτο 16 Κ/Β.

β. Υπάρχει δηλωμένη πρόθεση εξοπλισμού των UAV τύπου Anka-2 & Akinci με τον πύραυλο cruise SOM, ενώ για τον τελευταίο υπάρχει πρόθεση να φτάσει σε εμβέλεια τα 1.000 χλμ. (ελπίζω να μην πέσουμε πάλι από τα σύννεφα). Σημειώνεται ότι η Τουρκία έχει ιδιόκτητους δορυφόρους τόσο επικοινωνιών (απαραίτητοι μεταξύ άλλων και για την επικοινωνία με τα UAV) αλλά και επισκόπησης (πρόγραμμα Göktürk) με στόχο (μεταξύ άλλων) και τη δημιουργία 3-D ψηφιακών χαρτών υψηλής ανάλυσης οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την τεχνολογία TERPROM που χρησιμοποιεί ο πύραυλος SOM (παρόμοια τεχνολογία χρησιμοποιούν και οι SCALP).

γ. Υπάρχουν πολλαπλά προγράμματα (HISAR-O, HISAR-A, κ.λπ.) για τη δημιουργία GBAD α/α συστημάτων (Ground Based Air Defence), τα οποία θα πλαισιώσουν τα ήδη παραληφθέντα S-400.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι η Τουρκία κινείται προς τη δημιουργία ενός πλέγματος A2/AD (Anti-access / area denial) ειδικά στην περιοχή του ανατολικού Αιγαίου αλλά και της ανατολικής Μεσογείου, με τη χρήση υποστρατηγικών συστημάτων χαμηλού επιχειρησιακού ρίσκου τα οποία θα συνεπικουρούνται από έναν μεγάλο αριθμό τακτικών αντίστοιχων (βλ. T-155 Firtina με πυρομαχικά 40 χλμ.).

Η διασπορά αποτρεπτικών μέσων

Οριοθετώντας περαιτέρω την τουρκική στρατηγική, φαίνεται ότι βασικός στόχος της είναι η επίτευξη μέγιστων απωλειών σε υποδομές και εγκαταστάσεις, η δημιουργία αισθήματος ανασφάλειας (οι ουρές προσφύγων να προσπαθούν να φύγουν από τη χώρα στην Ουκρανία είναι ενδεικτικές), και φυσικά η καταπόνηση του προσωπικού και του υλικού σε συνδυασμό με την εξάντληση των πυρομαχικών, χωρίς αντίστοιχο κόπο από πλευράς τους.

Κλείνοντας, θα επιστρέψουμε σε αυτό που αναφέραμε στην αρχή, στην αποτροπή (deterrence), υπενθυμίζοντας όμως ότι ακόμα δεν έχει εμφανιστεί αυτό που καλείται ως silver bullet, ένα οπλικό σύστημα χωρίς αντίπαλο ή αντίμετρο. Όμως διαφαίνεται, ότι αν και η απειλή είναι αντιμετωπίσιμη, αρχίζουν να υπεισέρχονται πολλαπλοί αστερίσκοι και παράμετροι. Ενδεχόμενα μονάδες Α/Α Κ/Β θα πρέπει να είναι 24/7 σε αυξημένη ετοιμότητα ακόμα από τον καιρό της ειρήνης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην καταπόνηση του προσωπικού και του υλικού (το παράδειγμα της Σ. Αραβίας θα πρέπει να προβληματίσει), τα 32 κελιά των FDI ίσως αρχίζουν να φαίνονται λίγα (αλήθεια πόσες ακριβώς αποστολές θα δοθούν στις FDI, με την πρώτη να έχει τα μισά κελιά;).

Μονάδες A/A θα δεσμεύονται για προστασία περιοχών βαθιά στην ενδοχώρα, ενώ και οι βασικοί φόρτοι σε Κ/Β θα πρέπει να αναθεωρηθούν προς τα πάνω, είναι μόνο λίγες από τις ενέργειες που θα πρέπει να αξιολογηθούν, ενώ ακόμα και το «κυνήγι» των εκτοξευτών των βαλλιστικών πυραύλων δεν είναι εύκολο (ειδικά όταν θα γίνεται πάνω από την εχθρική ενδοχώρα και εντός κάλυψης της εχθρικής επίγειας αεράμυνας).

Αντί επιλόγου να αναφέρουμε ότι μήπως η Ελλάδα θα πρέπει -μεταξύ άλλων- να εξετάσει σε διπλωματικό και στρατιωτικό, εθνικό και συμμαχικό επίπεδο και τη μόνιμη μεταστάθμευση ΑΣΕΠΕ στη Βουλγαρία και συνεχείς πτήσεις εντός του FIR της γείτονος; Ίσως τα οφέλη είναι περισσότερα από τα προφανή…