Μπορεί το σχέδιο της Κίνας να σταματήσει τον πόλεμο;

Το σχέδιο της Κίνας για το Ουκρανικό πυροδότησε μία διπλωματική κινητικότητα, αλλά, όπως φαίνεται, δεν έχει πολλές πιθανότητες να οδηγήσει σε μία συμφωνία. Η Κίνα έχει συνείδηση πως εάν γονατίσει η Ρωσία ο επόμενος στόχος των Δυτικών θα είναι η ίδια. Αυτός είναι ο λόγος που διευκόλυνε τη Μόσχα να βρει εναλλακτικές αγορές για τις ρωσικές εξαγωγές ενέργειας και πρώτων υλών. Αυτός είναι και ο λόγος που απέφυγε να καταδικάσει στον ΟΗΕ τη ρωσική εισβολή και όλο αυτό το διάστημα “βάζει πλάτη” και οικονομικά και διπλωματικά.

Από την άλλη πλευρά, όμως, το Πεκίνο θέλει να αποτρέψει τη μετεξέλιξη των δύσκολων σχέσεών του με τη Δύση σε ρήξη, η οποία θα είχε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο κινεζικό εξαγωγικό εμπόριο. Ας σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ έχουν απειλήσει ευθέως πως εάν η Κίνα σταθεί στο πλευρό των Ρώσων και ειδικά εάν τους πουλήσει όπλα, θα υποστεί δυτικές κυρώσεις. Εγείρεται, βεβαίως, το ερώτημα πόσο είναι εφικτό η Δύση να επιβάλει κυρώσεις σε Ρωσία, Ιράν και Κίνα.

Σε μία προσπάθεια να ισορροπήσει, το Πεκίνο ανέλαβε ειρηνευτική πρωτοβουλία με το Σχέδιο 12 σημείων. Οι Δυτικοί έσπευσαν πριν ακόμα το σχέδιο δοθεί στη δημοσιότητα να αμφισβητήσουν τις προθέσεις της Κίνας, την οποία κατηγορούν ότι στηρίζει τη Ρωσία. Όταν, όμως, το σχέδιο της Κίνας δόθηκε στη δημοσιότητα, το κλίμα κάπως διαφοροποιήθηκε. Ο Ζελένσκι δήλωσε ανοικτός για διαπραγματεύσεις, εστιάζοντας στο πρώτο σημείο, το οποίο ζητάει τον σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας. Εξίσου ανοικτή εμφανίσθηκε και η Μόσχα, εστιάζοντας στα άλλα σημεία που περιέχει το σχέδιο της Κίνας, τα οποία είναι εναντίον των δυτικών κυρώσεων και αναφέρονται στο ζήτημα της ασφάλειας, εμμέσως πλην σαφώς στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Η επέτειος και το σχέδιο της Κίνας έχουν πυροδοτήσει έναν κύκλο διπλωματικής κινητικότητας. Έχουμε τηλεδιάσκεψη του G7 με συμμετοχή και του Ζελένσκι. Ο Ερντογάν επικοινώνησε και με τον Ρώσο και με τον Ουκρανό πρόεδρο, με προφανή σκοπό η Τουρκία να παίξει τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Υπενθυμίζω ότι είχε ως μεσολαβητής επιτύχει τη συμφωνία για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών και είχε φιλοξενήσει τον πρώτο αποτυχημένο κύκλο διαπραγματεύσεων στις αρχές του πολέμου. Παραλλήλως, ο καγκελάριος Σολτς επισκέπτεται την Ινδία, με σκοπό να την απομακρύνει από τη Μόσχα.

Το σχέδιο της Κίνας

Είναι προφανές πως η υπογραφή μίας συνθήκης ειρήνης είναι –τουλάχιστον προς το παρόν– αδύνατη. Ούτε το Κίεβο μπορεί να αποδεχθεί ότι τα κατειλημμένα από τους Ρώσους ουκρανικά εδάφη θα προσαρτηθούν με τη δική του υπογραφή από τη Ρωσία, αλλά ούτε και η Μόσχα μπορεί να αποδεχθεί να εγκαταλείψει αυτά τα εδάφη, για τα οποία έχει χύσει πολύ αίμα. Αυτό που στις αρχές του 2022, πριν τη ρωσική εισβολή ήταν απολύτως εφικτό, σήμερα δεν είναι. Δεν αρκεί, πλέον, η δέσμευση της Ουκρανίας ότι δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ για να επιστρέψουν τα πράγματα εκεί που ήταν πριν την εισβολή. Ο πόλεμος δημιουργεί τη δική του δυναμική.

Το μόνο που σήμερα φαντάζει εφικτό είναι οι διαπραγματεύσεις που προτείνει το σχέδιο της Κίνας –εάν αρχίσουν– να οδηγήσουν σε μία συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, αλλά και γι’ αυτό υπάρχουν πολλά ερωτηματικά. Παρά τις μεγαλοστομίες τους, οι Ουκρανοί έχουν το τελευταίο διάστημα περιέλθει σε δυσχερή θέση. Όπως αναγνωρίζεται πλέον και από δυτικές πηγές έχουν τεράστιες ανθρώπινες απώλειες και βεβαίως οι στρατιωτικές και πολιτικές υποδομές της χώρας έχουν υποστεί τεράστιες καταστροφές.

Δεν είναι, λοιπόν, καθόλου σίγουρο ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν επιτυχώς την –σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις– επικείμενη μεγάλης κλίμακας ρωσική επίθεση. Τα νέα οπλικά συστήματα που παραδίδει η Δύση στην Ουκρανία απαιτούν μήνες για να καταστούν επιχειρησιακά. Η εκπαίδευση των ουκρανικών πληρωμάτων απαιτεί πολύ χρόνο ακόμα κι αν όλες οι άλλες πτυχές πάνε καλά για το Κίεβο.

Ποιον συμφέρει η κατάπαυση του πυρός

Στην αντίπερα όχθη και η Ρωσία κινείται πλέον με βάση τη δυναμική του πολέμου. Μετά τις αρχικές αποτυχίες της στο Κίεβο, στο Χάρκοβο και στη Χερσώνα, κλιμάκωσε τις πυραυλικές επιθέσεις της και με την επιστράτευση 300.000 και πλέον εφέδρων προετοιμάζει τη μαζική επίθεσή της με σκοπό να υπερκεράσει τις αμυνόμενες ουκρανικές δυνάμεις και να υπερβεί τον μέχρι τώρα στατικό πόλεμο φθοράς στο δυτικό Ντονμπάς.

Σύμφωνα με τα γνωστά δεδομένα, λοιπόν, η κατάπαυση του πυρός ευνοεί περισσότερο το Κίεβο παρά τη Μόσχα. Εάν κερδίσουν χρόνο, οι Ουκρανοί θα τον αξιοποιήσουν αφενός για να εντάξουν στις δυνάμεις τους τα πρόσθετα σύγχρονα δυτικά οπλικά συστήματα, αφετέρου για να αποκαταστήσουν ζημιές σε κρίσιμες υποδομές. Αντιθέτως, η κατάπαυση του πυρός θα υποχρεώσει τις ρωσικές δυνάμεις να σταματήσουν τις επιθετικές ενέργειές τους στο Ντονμπάς και βεβαίως να παγώσουν τις προετοιμασίες για τη μεγάλη επίθεσή τους.

Η ανωτέρω ανάλυση δείχνει ότι η Μόσχα μάλλον δεν θα συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός εάν δεν εξασφαλίσει σοβαρά ανταλλάγματα, όπως π.χ. άρση κάποιων κυρώσεων. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν φαίνεται να συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Κατά συνέπεια, εάν πρέπει να κάνουμε μία πρόβλεψη, αυτή είναι ότι το σχέδιο της Κίνας και όλη η διπλωματική κινητικότητα έχουν λίγες πιθανότητες να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία, έστω και για κατάπαυση του πυρός.