Διαβάζοντας πίσω από τις γραμμές την απόφαση της τουρκικής ηγεσίας

Το τουρκικό ανακοινωθέν μετά το πέρας της μαραθώνιας συνεδρίασης του εκεί Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, δηλαδή της τουρκικής ηγεσίας, υπό την προεδρία του Ερντογάν, σχολιάστηκε στην Ελλάδα με τον γνωστό τρόπο, ότι η Άγκυρα μας απειλεί. Ωστόσο, είναι ηλίου φαεινότερο ότι ο πραγματικός αποδέκτης είναι οι ΗΠΑ. Τα γεγονότα δείχνουν ότι το κλίμα διεθνώς για την Τουρκία βαίνει επιδεινούμενο. Τα μέλη του τουρκικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας το γνωρίζουν καλά, ενώ οι επερχόμενες εκλογές περιπλέκουν έτι περαιτέρω τα πράγματα. Τα σκυθρωπά πρόσωπα στις σχετικές φωτογραφίες, ίσως έχουν μεγαλύτερη αξία από τις αναλύσεις…

Παρότι είχε προαναγγελθεί ότι βασικό θέμα της συνεδρίασης θα ήταν τα ελληνικά εξοπλιστικά προγράμματα, η διάρκεια της συνεδρίασης (τρεις ώρες και 40 λεπτά) παραπέμπει σε κάτι ευρύτερο. Ναι μεν οι αρχηγοί των Επιτελείων εξέθεσαν τη επιδεινούμενη κατάσταση σε κομβικούς τομείς της στρατιωτικής ισχύος, αλλά τα εξοπλιστικά προγράμματα είναι υποενότητα στο μεγάλο γεωστρατηγικό καμβά, στον οποίον εντάσσονται και η Ελλάδα και η Τουρκία.

Όπως ανέφερε το πρακτορείο Anadolu, καταλογίστηκαν εκ νέου στην Ελλάδα «προκλητικές ενέργειες και ρητορική», ενώ έγινε προσπάθεια υποβάθμισης της σημασίας των ελληνικών εξοπλιστικών προγραμμάτων με τη συνήθη φρασεολογία, ότι αυξάνουν την ένταση στην περιοχή. Προφανώς, κατά τους Τούρκους, αυτά δεν ίσχυαν τις τελευταίες δυο δεκαετίες, όταν τα τουρκικά εξοπλιστικά προγράμματα εξελίσσονταν με φρενήρεις ρυθμούς, χωρίς να έχουν σταματήσει και στις ημέρες μας.

Μόλις χθες ανήγγειλαν την ταυτόχρονη ναυπήγηση τριών φρεγατών, ενώ παρουσίασαν και νέα ταχύπλοα σκάφη, εξειδικευμένα για το επιχειρησιακό περιβάλλον του Αιγαίου, τα οποία και διαφήμισαν μάλιστα σαν game changers. Οι Τούρκοι είναι λογικό να ενοχλούνται με στοχευμένες ελληνικές εξοπλιστικές παραγγελίες, οι οποίες απειλούν με ακύρωση επί του πεδίου των τουρκικών επιδιώξεων σε βάρος της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας.

H απομόνωση της Άγκυρας

Το πρόβλημα δεν θα ήταν ίδιο εάν οι ελληνικές πρωτοβουλίες δεν επεκτείνονταν και πέραν των εξοπλισμών και δεν ενίσχυαν συστηματικά την τάση απομόνωσης της Τουρκίας στη Δύση. Η τάση αυτή δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Ο Ερντογάν επιδιώκει να βρει στην Ελλάδα έναν βολικό -κυρίως με εσωτερικούς επικοινωνιακούς όρους- αντίπαλο για να του φορτώσει τις αποτυχίες του καθεστώτος του. Ακόμα κι αν η τακτική αυτή φέρνει αποτελέσματα στο εσωτερικό, –κάτι το οποίο θα φανεί στις κάλπες– δεν λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο στο εξωτερικό.

Προφανώς και δεν ευθύνεται η Ελλάδα που η Τουρκία “πέτυχε” να συσπειρώσει τους πάντες εναντίον της, όταν άρχισε να προωθεί τους νεοοθωμανικούς της οραματισμούς. Ακόμα κι αν δεν ενδιαφέρονταν για την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας, όλοι οι ανησυχούντες από την επανεμφάνιση μιας ιστορικής απειλής, αντιλαμβάνονται ότι η ανάσχεσή της πρέπει να αρχίσει όσο το δυνατόν πλησιέστερα στα σύνορά της. Αυτό ερμηνεύει τόσο τη ραγδαία προσέγγιση στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής, όσο και τα έμπρακτα βήματα έμμεσης ή άμεσης, φανερής ή μη, ενίσχυσης της ελληνικής στρατιωτικής ισχύος.

Ίσως η φράση-κλειδί στο ανακοινωθέν του τουρκικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας να είναι το ότι «δόθηκε ξανά ιδιαίτερη έμφαση στο ότι δεν θα ανεχτούμε κανένα τετελεσμένο, το οποίο θα στοχεύει την εθνική ασφάλεια και τα συμφέροντα της Τουρκίας, υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις». Και προφανώς μιλώντας για τετελεσμένο εννοεί η τουρκική ηγεσία την άσκηση νόμιμων κυριαρχικών δικαιωμάτων εκ μέρους της Ελλάδας.

Είναι πάντως χαρακτηριστική η απουσία από την ανακοίνωση του αγαπημένου το τελευταίο διάστημα θέματος της αποστρατιωτικοποίησης των νήσων του ανατολικού Αιγαίου. Εάν αυτή η απουσία προαναγγέλλει κάποια υπαναχώρηση, θα διαπιστωθεί λίαν συντόμως. Το ότι οι τουρκικές ανησυχίες ξεφεύγουν από το ελληνοτουρκικό μέτωπο, φαίνεται επίσης και από την αναφορά ότι συζητήθηκαν οι πολιτικές, στρατιωτικές και οικονομικές εξελίξεις που ήταν σημαντικές για την εθνική ασφάλεια της Τουρκίας το 2022, οι οποίες και επαναξιολογήθηκαν.

Η λέξη “επαναξιολόγηση” προδίδει τη διαρκή αλλαγή –επιδείνωση επί της ουσίας– του διεθνούς περιβάλλοντος για την Τουρκία. Ό,τι έχουν κάνει καταρρέει και είναι αντιμέτωποι με δυσάρεστες επιλογές. Μόνο που είναι απολύτως υπεύθυνοι οι ίδιοι για ό,τι τους συμβαίνει. Το ανατολίτικο παζάρι στο οποίο επιδίδεται η Άγκυρα δεν της βγαίνει και έχει αρχίσει να παράγει πολλαπλά αδιέξοδα.

Βολική ερμηνεία είναι ότι “ο Μητσοτάκης φταίει” για τη δυσφήμιση της Τουρκίας. Η αλήθεια είναι ότι είναι η ίδια που στρέφεται πλέον εναντίον των αμερικανικών συμφερόντων. Ο Ερντογάν το πράττει δε με σφοδρότητα, που “κατόρθωσε” σταδιακά να εξουδετερώσει και το παγιωμένο, αλλά ολοένα και περισσότερο αμφισβητούμενο πλέον γεωστρατηγικό αφήγημα της αναντικατάστατης γεωπολιτικά Τουρκίας.

Αποστάσεις και των ανεκτικών χωρών

Τις επιπτώσεις τις βιώνουν στο εξοπλιστικό επίπεδο και με την δραματική επιδείνωση των σχέσεων ακόμα και με χώρες, οι οποίες στο παρελθόν διακρίνονταν για τον φιλοτουρκισμό τους. Χώρες, όπως η Γερμανία, που θεωρούσαν τον τουρκικό χώρο σαν φυσική γέφυρα για την πρόσβαση στη Μέση Ανατολή. Αυτό τους έκανε να προσπερνούν τις “τουρκικές ιδιαιτερότητες”. Αντελήφθησαν όμως, ότι αυτή η κατάσταση κινδυνεύει να μολύνει ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο μέσω της δημιουργίας ακραίων ισλαμικών καθώς και εντεταλμένων τουρκικών θυλάκων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Αυτό οδηγεί σταδιακά σε μη αναστρέψιμες καταστάσεις.

Τον αποκλεισμό της Τουρκίας από τις δυτικές στρατιωτικές τεχνολογίες αιχμής, μπορεί να ακολουθήσει θεαματική αλλαγή στο ίδιο το ΝΑΤΟ. Μπορεί τυπικά Σουηδία και Φινλανδία να βρίσκονται εκτός της Συμμαχίας, συμμετέχουν όμως ως οργανικά μέρη της. Αυτό ακυρώνει στην πράξη την τουρκική πολιτική. Κάποια στιγμή μπορεί να λάβει και επίσημη σφραγίδα. Η συζήτηση που έχουν ανοίξει “γεράκια” της αμερικανικής πολιτικής, όπως ο Τζον Μπόλτον, δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ακραία έκφραση αντιτουρκισμού, αλλά ως προειδοποιητική βολή.

Οι κύκλοι αυτοί ουδέποτε χώνεψαν την απαγόρευση πρόσβασης των αμερικανικών δυνάμεων στο Ιράκ μέσω Τουρκίας το 2003. Η τουρκική συμπεριφορά τα τελευταία χρόνια, ενισχύει διαρκώς τις απόψεις τους. Όμως, η Τουρκία έχει πολλά αδύνατα σημεία. Ισχυρή πίεση αισθάνεται πλέον και στο μέτωπο της Λιβύης. Παρότι δεν έχουν καταγραφεί σκληρές αντιτουρκικές δηλώσεις, είναι ηλίου φαεινότερο ότι οι Τούρκοι δίνουν εκεί μάχη οπισθοφυλακής.

Η αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, που θα ενισχύσει τις προσπάθειες απεξάρτησης από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, βρίσκεται σε εξέλιξη και έχουν “ευθυγραμμιστεί” και οι πλέον αφελείς. Προφανώς αυτό αφορά έντονα και την Ελλάδα, όπου τα τελευταία χρόνια επικρατούσαν βλαπτικές για τα εθνικά συμφέροντα αντιλήψεις.

Ο εξ ανατολών κίνδυνος παραμένει

Η σύμπλευση των επιδιώξεων Ελλάδας και ΗΠΑ ασφαλώς δεν συνεπάγεται ταύτιση συμφερόντων. Η άκριτη ικανοποίηση κάθε αμερικανικού αιτήματος και η παροχή κάθε διευκόλυνσης, πολιτικής, αμυντικής ή εξοπλιστικής, πρέπει να αναθεωρηθεί με στόχο την επαναφορά μιας αμιγώς ελληνοκεντρικής οπτικής. Σαν την αμιγώς τουρκοκεντρική που επιχείρησε η Άγκυρα στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας. Το ίδιο έκανε και όταν γνώριζε ότι οι ΗΠΑ θα της κάνουν στο τέλος κάθε χατίρι. Αυτό δεν ισοδυναμεί να πρόταση υιοθέτησης της τουρκικής τακτικής των εκβιασμών. Αυτούς πληρώνει σήμερα, αν και τόσα χρόνια έδρεπε καρπούς. Ευτυχώς αποδείχθηκε ότι η αμετροέπεια έχει όρια…

Καταληκτικά, εάν κάτι πρέπει να φοβάται η Ελλάδα είναι το ενδεχόμενο η Τουρκία να επιχειρήσει να συγκαλύψει την αδυναμία της, κάνοντας κάποια στρατιωτική κίνηση. Ίσως ποντάρει στο ότι τόσο η παρελθούσα ελληνική συμπεριφορά, όσο και η απόλυτη ταύτιση με τον αμερικανικό παράγοντα που διακηρυγμένα δεν επιθυμεί στρατιωτική περιπέτεια, θα οδηγήσει τελικά την Ελλάδα σε αδράνεια και τις δυο χώρες στο τραπέζι του διαλόγου.

Γι’ αυτό ήταν λανθασμένη η κατηγορηματική αναφορά του Έλληνα πρωθυπουργού στο Νταβός ότι δεν βλέπει πόλεμο με την Τουρκία. Αυτό έσπευσε να το διορθώσει τις επόμενες ημέρες, κάνοντας λόγο για «γιουρούσια που μπορούν να μετατραπούν σε άτακτη υποχώρηση». Ας μην τρέφει κανείς αυταπάτες. Η ολοκληρωτική διάσταση της ισλαμιστικής ιδεολογίας του καθεστώτος Ερντογάν συνεπάγεται ότι δεν πρόκειται να δείξουν σεβασμό έναντι ουδενός.

Το μήνυμα που πρέπει η Ελλάδα να  στείλει είναι αυτό που προκαλεί φόβο στην αντίπερα όχθη. Πιο συγκεκριμένα να καταστήσει σαφές πως εάν η Τουρκία επιχειρήσει κάποιου είδους στρατιωτική περιπέτεια πρέπει να γνωρίζει και τις συνέπειες μίας σύγκρουσης. Οι κύκλοι στην Αθήνα που υπερθεματίζουν για τον κατευνασμό των Τούρκων για να παραμείνουν δήθεν σε δυτική τροχιά, ναι μεν διαψεύδονται διαρκώς, αλλά δεν παύουν να παραμένουν επικίνδυνοι.