Ο χαμένος θησαυρός του Αλή Πασά – Ένα θρίλερ δύο αιώνων

Στις 24 Ιανουαρίου 1822, η εκστρατεία του Μόρα Βαλεσί Χουρσίτ Αχμέτ πασά, κατά του Αλή πασά των Ιωαννίνων, έλαβε και τυπικά τέλος, με τον θάνατο του τελευταίου. Το κομμένο κεφάλι του («με κόκκινα γένια» σύμφωνα με την προφητεία του Πατρο-Κοσμά) στάλθηκε στον Σουλτάνο. Λογικά, επόμενη άμεση προτεραιότητα του Χουρσίτ, θα έπρεπε να είναι η κάθοδός του στον Μοριά, όπου ήταν και το πασαλίκι του, για να καταπνίξει τον ξεσηκωμό των ραγιάδων.

Μια μεγάλη στρατιά, που πλησίαζε τις 80.000 άνδρες, ήταν έτοιμη να εκστρατεύσει από τη Λάρισα κατά του κέντρου της Ελληνικής Επανάστασης, στην Πελοπόννησο. Όμως, αντί να ανατεθεί σ’ αυτόν η αρχιστρατηγία, η εντολή δόθηκε στον υφιστάμενό του, Μαχμούτ Αλή πασά Δράμαλη και ο Χουρσίτ ανέλαβε, απλά, την… επιμελητεία του εκστρατευτικού σώματος!

Τον Ιούλιο του 1822 όλα είχαν τελειώσει, με την εξολόθρευση των περισσοτέρων από τους 30.000 άνδρες της στρατιάς του Δράμαλη στα Δερβενάκια και στο Αγιονόρι, με τον Μαχμούτ πασά να τους ακολουθεί, τον Οκτώβριο, στον άλλο κόσμο, πικραμένος από την καταστροφή. Στη Λάρισα παρέμενε ο Χουρσίτ, με το ακόμα υπολογίσιμο στράτευμά του, που έφθανε τις 50.000, περιμένοντας να διορθωθεί γι’ αυτόν η κατάσταση και να πάρει την εντολή για νέα εκστρατεία. Αντί, όμως, για εντολή εκστρατείας, ο Σουλτάνος Μαχμούτ ο Β’ έστελνε στη Λάρισα τον δήμιο να του φέρει το κεφάλι του πασά!

Τι είχε συμβεί; Μετά τον θάνατο του Αλή, ο Χουρσίτ ενημέρωσε την Κωνσταντινούπολη ότι, σύμφωνα με την καταμέτρηση που έκανε, βρήκε 45.000.000 γρόσια, δηλώνοντας ότι αυτά, όλα κι όλα υπήρχαν στα θησαυροφυλάκια του “λιονταριού των Ιωαννίνων”. Και από αυτά, έστειλε, τελικά, στον Σουλτάνο μόλις το ένα τέταρτο! Ήσαν μεγάλα τα έξοδα της εκστρατείας, δικαιολογήθηκε.

Έλα, όμως, που σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, που τις είχαν διογκώσει και οι φήμες, η Υψηλή Πύλη εκτιμούσε πως η περιουσία του Αλή ξεπερνούσε τα 500.000.000 γρόσια… Του ζητήθηκε, επομένως, λεπτομερής απολογισμός, τον οποίο απαξίωσε να κάνει. «Αυτά βρήκα, αυτά σας έστειλα» ήταν η απάντησή του, δρομολογώντας έτσι το… εκτός έδρας ταξίδι του σουλτανικού δημίου.

Έχοντας, έγκαιρα, ενημερωθεί για την θανατική του καταδίκη και μη θέλοντας να υποστεί δημόσιο εξευτελισμό, στις 30 Νοεμβρίου 1822 πήρε δηλητήριο και αυτοκτόνησε. Η κηδεία και η ταφή του, κοντά στη γέφυρα του Πηνειού, έγινε μεγαλοπρεπώς. Μετά τρεις ημέρες, όμως, έφθασε ο δήμιος από την Πόλη. Είχε εντολή να πάρει το κεφάλι του πασά και να το πάει στον Πατισάχ. Έτσι κι έγινε. Ξέθαψαν το νεκρό, λοιπόν, και αφού του έκοψε το κεφάλι το πήρε μαζί του ως αποδεικτικό της εκτέλεσης της εντολής του πολυχρονεμένου Πατισάχ!

Ο θησαυρός του Αλή πασά

Σύμφωνα με την μελέτη του Σπυρίδωνα Αραβαντινού “Ιστορία Αλή Πασά του Τεπελενλή” (1895), η αναφορά σε περιουσία, που έφτανε τα 500 εκατομμύρια γρόσια ήταν μάλλον υπερβολική. Όμως, πέραν της περιουσίας σε χρήμα, υπήρχε διάχυτη η εικόνα της πολυτέλειας, καθώς και ένας μεγάλος αριθμός τσιφλικιών.

Όπως γράφει ο Αραβαντινός: «Μόνο στα Ιωάννινα και πέριξ της πόλης, εκτός των παλατιών, του φρουρίου και των Λιθαριτσίων, επτά άλλα παλάτια είχε αναγείρει ο Αλή Πασάς, μέσα στα οποία η ευμάρεια, η αφθονία και η πολυτέλεια αντανακλούσε στα βαρύτιμα έπιπλα και στα ολόχρυσα και αστραποβόλα αργυρά σκεύη». Υπολογίζει δε πως η χρηματική του περιουσία είχε ξεπεράσει τα 72 εκατομμύρια γρόσια, ενώ τα τιμαλφή του αποκτήματα άγγιζαν τουλάχιστον τα 50 εκατομμύρια.

Τα ανωτέρω περιέχονται σε δημοσίευμα της εφημερίδας “Βραδυνή” (7 και 8 Μαΐου 1931), όπου, επίσης αναφέρεται πως «ο Θανάσης Βάγιας, ο αφοσιωμένος αυτός υπηρέτης του Αλή Πασά και τυφλό του όργανο, όταν επέστρεψε το 1834 στα Ιωάννινα, ανακοίνωσε σε φίλο του ότι στην κυρά Βασιλική ήταν απολύτως γνωστή η θέση δύο κρυπτών στην πόλη. Σε αυτές τις κρύπτες, ο Θανάσης Βάγιας ισχυριζόταν ότι ο Αλής είχε εναποθέσει ένα μέρος των θησαυρών του».

Ο θησαυρός γίνεται διάσημος στην Ευρώπη όταν κυκλοφορεί το 1844 το πασίγνωστο και πολυαγαπημένο μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου Δουμά, όπου ένας από τους ήρωες και υποτιθέμενος φίλος του Κόμητος του Μόντε Κρίστο, ο Φερνάντ Μοντέγκο, προδίδει τον Αλή για να υφαρπάξει τον θησαυρό, και με τα πλούτη εξαγοράζει ουσιαστικά τον τίτλο Κόμης de Morcerf.

Σε αναζήτηση του θησαυρού

Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το 1913, μια ιταλική εταιρεία πήρε άδεια, και για πέντε χρόνια κατέσκαψε κάθε πιθανή περιοχή με εκατοντάδες εργάτες, αναζητώντας τον θησαυρό. Το 1923, δύο Ηπειρώτες, ο Θ. Βάρβογλης και ο Δ. Λάμπρος πήραν άδεια για ανασκαφές στο Ίτς Καλέ των Ιωαννίνων, κυρίως μεταξύ του Φετιχιέ τζαμιού και του τάφου του Αλή πασά.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Έθνος” (Απρίλιος του 1923), οι δύο θησαυροθήρες υπολόγιζαν την αξία του θησαυρού στα 12 δισ. δραχμές και με δηλώσεις τους στον Τύπο διαβεβαίωναν ότι «το μυθώδες αυτό ποσόν πρόκειται να ευρεθή εντός… της εβδομάδος». Τελικά, οι έρευνες δεν κατέληξαν πουθενά, το “μυθώδες ποσό” δεν βρέθηκε ποτέ και οι υπόγειες κρύπτες ήσαν υπόγειοι αγωγοί ή υπόνομοι.

Στο προαναφερθέν δημοσίευμα, ο δημοσιογράφος αναφερόταν και σε απόπειρες του παρελθόντος και μάλιστα υποστήριζε ότι ο εμπρησμός του Διοικητηρίου στο Κάστρο, που συνέβη το 1870 (εκεί ήταν το σεράι του Αλή πασά), έγινε με σκοπό να βρεθούν οι θησαυροί. Αναφέρει ακόμα πως, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, έγιναν στο Ιτς Καλέ ανασκαφές από ιταλική εταιρεία, αλλά «σταμάτησαν λόγω φοβερού δυστυχήματος: Τεράστιος όγκος χώματος κατεπλάκωσε και εφόνευσε 17 εργάτας. Ο Αλή Πασάς, και νεκρός ακόμη, εφύλαττε ζηλοτύπως τους θησαυρούς του»…

Στις 15 Φεβρουαρίου 2000, οι τοπικές εφημερίδες των Ιωαννίνων ανέφεραν πως κάποιοι άγνωστοι είχαν σκάψει στο μαυσωλείο του Ασλάν Πασά, στο κάστρο… Πιο πρόσφατη περίπτωση ήταν αυτή του 2012, όπου ένας 65χρονος Ελληνοαυστραλός, έσκαβε για τον θησαυρό με τρυπάνια, στο χωριό Βασιλική Τρικάλων, τόπο καταγωγής της κυρά Βασιλικής.

Στην έρευνα αυτή χρησιμοποιήθηκαν γεωραντάρ, λέιζερ, γεωφυσικά, φασματογράφοι βάθους, σύγχρονα παλμικά μηχανήματα χρυσού, καθώς και άτομα-ραβδοσκόποι. Το θέμα πήρε διεθνείς διαστάσεις από ρεπορτάζ του BBC και έδωσε λαβή στους Τούρκους να εγείρουν διεκδικήσεις στην περίπτωση που βρισκόταν ο θησαυρός… Ο ομογενής “Ιντιάνα Τζόουνς” υπολόγιζε τον θησαυρό σε… 30 τόνους χρυσό!

Τελικά, υπάρχει ο θησαυρός και αν υπάρχει, πού βρίσκεται; Το θέμα παραμένει ανοιχτό μέχρι σήμερα, παρά την άποψη της εφημερίδας “Ηπειρωτικός Αγών” (19/2/2000): «Πού βρίσκεται λοιπόν ο θησαυρός του Αλή; Από τα ιστορικά αρχεία που υπάρχουν και είναι καταγεγραμμένα, ο θησαυρός στάλθηκε από το γιό τού Αλή, τον Μουχτάρ, το 1820, στην Πρέβεζα. Και εκεί φορτώθηκε σε αγγλικά πλοία με προορισμό τη Μάλτα. Οι εκτιμήσεις είναι ότι τελικά κατέληξε στα αγγλικά θησαυροφυλάκια».