Ο ιδιότυπος αμερικανικός εθνικισμός επιτίθεται…

Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης παρατηρείται έξαρση της μονομέρειας εκ μέρους των ΗΠΑ σε σειρά θεμάτων που αφορούν στις διεθνείς σχέσεις και σε πλήρη αντίθεση με τους κανόνες που οι ίδιες συνέβαλλαν να δημιουργηθούν τουλάχιστον μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα παραδείγματα, όπου εκδηλώθηκε ο ιδιότυπος αμερικανικός εθνικισμός, είναι πολλά και ποικίλα. Αναφέρουμε ορισμένα εξ αυτών:

Αποσύρθηκαν από την αντιβαλλιστική συνθήκη, επέβαλαν δασμούς και οικονομικές κυρώσεις παραβιάζοντας τους όρους του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (επί προεδρίας G.W.Bush για τις οποίες καταδικάστηκαν και εξαναγκάστηκαν να τις πάρουν πίσω), βομβάρδισαν τη Γιουγκοσλαβία δίχως την άδεια του ΟΗΕ, επιτέθηκαν το 2003 στο Ιράκ παρά την αντίρρηση του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Στη συνέχεια, αυτοεξαιρέθηκαν από την Συμφωνία της Γενεύης για τους αιχμαλώτους πολέμου, δημιουργώντας το Γκουαντάναμο, δεν υπέγραψαν τις διεθνείς συνθήκες για τις νάρκες και για τα μικρά όπλα, απέσυραν την υπογραφή τους για το Διεθνές Δικαστήριο Εγκλημάτων, αποσύρθηκαν από τη Συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα και αποσύρθηκαν από τη Συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, επανερχόμενες στην επιβολή δασμών.

Ακόμη και στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις έπραξαν παρομοίως: αποσύρθηκαν από τις περιφερειακές οικονομικές συνεργασίες Trans-Pacific Partnership (TPP) και Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP), επαναδιαπραγματεύονται τη NAFTA και επιθυμούν σφόδρα την επικράτηση των διμερών σχέσεων. Η κυβέρνηση Τραμπ –σύμφωνη με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα– πιστεύει πως οι διεθνείς οργανισμοί προσπαθούν να αποδυναμώσουν τις ΗΠΑ και να δώσουν στις ασθενείς χώρες την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τις ΗΠΑ.

“Πρώτα η Αμερική”

Όλα αυτά ως πολιτικές πράξεις έγιναν μετά από μονομερείς αποφάσεις των ΗΠΑ, πολιτικές οι οποίες οδηγούν με σταθερό βηματισμό στη διάλυση της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής των διεθνών σχέσεων, όπως την γνωρίζαμε τα τελευταία 70 χρόνια. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι προέβησαν σε αυτές τις πράξεις για να προασπίσουν ή να προάγουν τα συμφέροντά τους θεωρώντας πως οι πολιτικές των διμερών σχέσεων έχουν καλύτερα αποτελέσματα, απ’ ότι οι οριζόντιες πολυμερείς συνεργασίες.

Το σύγχρονο φαινόμενο της μονομερούς πολιτικής πράξης από τις ΗΠΑ πρέπει να μελετηθεί και να αποδοθεί στις ιδιοτυπίες της ίδρυσης των ΗΠΑ, της βαθιάς τους ιδεολογικής προσήλωσης στην αμερικανική εξαιρετικότητα ανάμεσα στα άλλα κράτη και έθνη και στην σύλληψη του κόσμου με ένα μανιχαϊστικό τρόπο διαιρεμένο μεταξύ καλού και κακού.

Αυτό βέβαια μπορεί να προσδιοριστεί και ως ένας ιδιότυπος εθνικισμός, ο οποίος επιτρέπει μονομερείς παρεμβάσεις είτε για λόγους συμφέροντος, είτε όμως και για λόγους επιβολής του θεωρούμενου “καλού” σε ένα κόσμο αταξίας και συγκρούσεων. Είναι ένας εθνικισμός που συμπυκνώνεται στο σλόγκαν “η Αμερική πρώτα”, σλόγκαν του Προέδρου Τραμπ.

Το βασικό ερώτημα, όμως που χρειάζεται κάποια απάντηση είναι το γιατί αυτή η έξαρση την τελευταία περίοδο. Η απάντηση δεν είναι εύκολη και απαιτεί, κατ’ αρχάς, την προσεκτική μελέτη των πλανητικών εξελίξεων, μεταξύ των οποίων η ανάδειξη νέων μεγάλων δυνάμεων και του τρόπου που οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται το ρόλο τους σε αυτό το νέο παίγνιο παγκόσμιας ισχύος. Η επαναφορά του όρου “ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων” από τις ΗΠΑ (Κίνα και Ρωσία) μπορεί, ίσως να μας δώσει ένα πρώτο στοιχείο για τον μελλοντικό προσανατολισμό της πολιτικής τους.