Όταν η Μαρίν Λεπέν διαβάζει Αντόνιο Γκράμσι…

Πολλές δεκαετίες μετά τον θάνατό του, ο Αντόνιο Γκράμσι έγινε με έναν απροσδόκητο τρόπο ο μεγάλος πρωταγωνιστής στην Ευρώπη της κρίσης. Αναμενόμενο, ίσως, να τον επικαλούνται συστηματικά οι Ποδέμος και η μετα-μαρξίστρια φιλόσοφος της πολιτικής Σαντάλ Μουφ, ή ο γνωστός Ιταλός ελληνιστής Λουτσάνο Κάνφορα, κυρίως όταν ενθυμείται την κρυφή διένεξή του με τον τότε ανερχόμενο σταλινισμό εντός του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας.

Παράδοξο, όμως, να ακούμε για τον Αντόνιο Γκράμσι από το περιβάλλον της Μαρίν Λεπέν. Βεβαίως, οι αναφορές έχουν υποστεί και την απαραίτητη κατεργασία: αποσπάσματα αποκομμένα από το σύνολο του έργου του, ώστε κάποιες θεμελιώδεις έννοιες του συνιδρυτή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ιταλίας να χάνουν την αρχική σημασία τους και να λειτουργούν υποστηρικτικά προς τις λαϊκίστικες ακροδεξιές πολιτικές του κόμματος της Μαρίν Λεπέν.

Το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής Δεξιάς, εδώ και δεκαετίες, ασπάστηκε το νεοφιλελευθερισμό. Ο γερμανικός εθνικοσοσιαλισμός και οι μορφές του Χίτλερ και του Μουσολίνι δεν συγκινούν παρά μόνον μια ισχνή μειοψηφία, ενώ η αναβίωση του ψυχροπολεμικού αντικομμουνισμού μόνον στην Ελλάδα χρησιμοποιείται ως εργαλείο στην πολιτική αντιπαράθεση.

Ο Αντόνιο Γκράμσι προσφέρεται προς εκμετάλλευση. Υπήρξε μάρτυρας την εποχή του φασισμού, δεν ταυτίστηκε ποτέ με τον σταλινισμό, προώθησε την κριτική θεώρηση του Μαρξ, έδωσε έμφαση στην εθνική ταυτότητα των λαών. Κυρίως, όμως, ελάχιστοι δεξιοί τον έχουν διαβάσει. Πολύ βολικό: Πόσοι από αυτούς θα αντιληφθούν ότι ακούν για κάποιον, ο οποίος εμφανίζεται να υποστηρίζει ακριβώς το αντίθετο από ό,τι έπραξε και έγραψε εν ζωή;

Αντόνιο Γκράμσι μέσω Μπενουά

Η Μαρίν Λεπέν και οι συνεργάτες της μάλλον αγνοούν τον αντιφασίστα Αντόνιο Γκράμσι των “Τετραδίων της Φυλακής” κι ακόμη λιγότερο γνωρίζουν τον Αντόνιο Γκράμσι μαχόμενο δημοσιογράφο της L’ Ordine Nuovo. Κάτι γνωρίζουν για τη διαστρεβλωμένη ανάγνωσή του εκ μέρους του Αλαίν Ντε Μπενουά, θεωρητικού της γαλλικής Νέας Δεξιάς στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ο Αλαίν Ντε Μπενουά, σε συνεργασία με τον ιστορικό Ντομινίκ Βεννέρ, βετεράνο της ακροδεξιάς τρομοκρατικής οργάνωσης OAS, ήταν ο πρώτος που μίλησε για «δεξιό γκραμσισμό και λενινισμό» και χαρακτήρισε τον φασισμό «ένα σοσιαλιστικό κίνημα ιδεαλιστικό και εθνικό».

Κατά τον Γάλλο ακροδεξιό, καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η ρήξη του Μουσολίνι με το Σοσιαλιστικό Κόμμα για τη συμμετοχή ή όχι στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατ’ αυτόν, αυτός ο πόλεμος είχε “απελευθερωτικό” χαρακτήρα, επειδή πολλά ιταλικά εδάφη ήταν ακόμη κάτω από τον έλεγχο της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Η ρήξη αυτή οδήγησε στη δημιουργία ενός “εθνικού” σοσιαλιστικού κινήματος, στα πρότυπα ακριβώς του Αντόνιο Γκράμσι, που ήταν το φασιστικό κίνημα στις πρώτες φάσεις του.

Το κίνημα του Μουσολίνι –πάντα κατά τον Αλαίν Ντε Μπενουά– στη συνέχεια απαλλάχθηκε από τα “υλιστικά στοιχεία” της μαρξιστικής κληρονομιάς του και απέκτησε μια “ιδεαλιστική” και “πνευματική” διάσταση που του επέτρεψαν να κατακτήσει, με “γκραμσικούς όρους”, πρώτα την ηγεμονία και μετά την εξουσία. Αυτός ο “γκραμσικός φασισμός” μπόρεσε να κερδίσει την υποστήριξη των Ιταλών διανοουμένων και των ΜΜΕ, δημιουργώντας μια «πολιτισμική αντι-εξουσία».

Η σημαία του souverainisme

Στον παρόντα χρόνο, το θέμα που προβάλλουν τα ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα δεν είναι η εθνική ανεξαρτησία, ή η αλυτρωτική ρητορική του περασμένου αιώνα. Το σύνθημα τώρα είναι το souverainisme, δηλαδή η ανάκτηση από το εθνικό κράτος των αρμοδιοτήτων και εξουσιών που εκχωρήθηκαν στην ΕΕ, θέτοντας στην πρώτη θέση την οικονομική και νομισματική πολιτική.

Η εθνικολαϊκή και εθνική διάσταση του Αντόνιο Γκράμσι μετατρέπεται σε υπερταξική “εθνικολαϊκίστικη” ιδέα, η οποία βασίζεται στην αντίληψη ότι υπάρχει ένα ομοιογενές μπλοκ, που αποκαλείται λαός και που έρχεται σε αντίθεση με τις υπερεθνικές ελίτ. Οι υποτελείς τάξεις του Γκράμσι μετατρέπονται στους «αόρατους» και τους «κοινωνικά περιθωριοποιημένους», οι οποίοι «πρέπει να ανακτήσουν τη θέση τους εντός του εθνικού κορμού».

Η ίδια η Μαρίν Λεπέν έχει δηλώσει επανειλημμένως ότι «μελετά συχνά τον Γκράμσι» και το ίδιο υποστηρίζουν κάποιοι συνεργάτες της. Ποιον Αντόνιο Γκράμσι, όμως; Ο άλλοτε υπεύθυνος οικονομικής πολιτικής του κόμματος της Μαρίν Λεπέν Φλοριάν Φιλιπό προέρχεται από το κίνημα που είχε σχηματίσει το ηγετικό στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ζαν-Πιέρ Σεβενεμάν ενάντια στην παγκοσμιοποίηση. Ένα ρεύμα που οι πολέμιοί του είχαν αποκαλέσει Gauche Réac (Αντιδραστική Αριστερά)!

Ο Φιλιπό δεν είναι ο μόνος. Ο Αλαίν Σοριάλ, παλαιά στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας, υπήρξε για κάποιο χρονικό διάστημα ηγετική μορφή του Εθνικού Μετώπου. Αποχώρησε το 2009, κατηγορώντας το κόμμα της Μαρίν Λεπέν ότι «ξεπουλήθηκε στις πολυεθνικές». Ο Αλαίν Σοριάλ δημιούργησε το δικό του κίνημα Egalité et Réconciliation, στο οποίο εντάχθηκε και ο δημοφιλής κωμικός Ντιεντονέ που έχει κατηγορηθεί για αντισημιτισμό.

Στην πραγματικότητα, όμως, παρά τις εκκλήσεις της Μαρίν Λεπέν για “οργανικούς διανοούμενους” στο κόμμα της, ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή ηγεμονία, η γαλλική Ακροδεξιά βρίσκεται σε μια λαϊκίστικη διάσταση. Η γκραμσική ορολογία παραμένει μετέωρη και χρησιμοποιείται σαν σε κακόβουλο διαφημιστικό σποτ: μεμονωμένοι όροι και θολές ιδέες που απευθύνονται περισσότερο στα απωθημένα του πολίτη-καταναλωτή παρά στη σκέψη του.