Πώς οι Σύμμαχοι έπιασαν στον ύπνο τους Γερμανούς στην Νορμανδία

Αύριο συμπληρώνονται 78 χρόνια από εκείνο το κορυφαίο πολεμικό κατόρθωμα: Όταν οι Σύμμαχοι είχαν πραγματοποιήσει την Απόβαση στην Νορμανδία, τα χαράματα της 6ης Ιουνίου 1944, άρχισε μία από τις πιο κρίσιμες μάχες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία αποτέλεσε την αρχή του τέλους της ναζιστικής κυριαρχίας στον ευρωπαϊκό χώρο.

Η εφημερίδα “Εμπρός”, από τον Ιούλιο 1946 έως τον Νοέμβριο του ίδιου έτους, δημοσίευσε σε συνέχειες, για πρώτη φορά για το ελληνικό κοινό, την επίσημη έκθεση του Αμερικανού στρατηγού Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ανώτατου διοικητή των συμμαχικών δυνάμεων στην Ευρώπη, για τα γεγονότα της απόβασης στη Νορμανδία και των σκληρών μαχών που ακολούθησαν (“Eisenhower’s own story of the War”).

Η απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, το χάραμα της 6ης Ιουνίου 1944, σηματοδότησε την έναρξη της επιχείρησης “Overlord” (Επικυρίαρχος). Επρόκειτο για μια γιγαντιαία συγκέντρωση πόρων και κινητοποίηση δυνάμεων με σκοπό το άνοιγμα του πολυπόθητου Δυτικού Μετώπου. Οι Σύμμαχοι έπρεπε να πάρουν πίσω το αίμα τους για τη “ντροπή” της Δουνκέρκης, τέσσερα χρόνια πριν. Να διευκρινίσουμε στο σημείο αυτό, ότι πολύ συχνά ταυτίζεται, εσφαλμένα, η επιχείρηση Overlord με την ίδια την απόβαση. Η εισβολή των Συμμάχων στη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη, μέσω των ακτών της Νορμανδίας, έλαβε διάφορες κωδικές ονομασίες.

Η επιχείρηση Overlord αφορούσε το γενικότερο σχέδιο εισβολής αμερικανικών, βρετανικών και καναδικών στρατευμάτων στη Νορμανδία, τον Ιούνιο 1944, τη δημιουργία προγεφυρώματος επί των ακτών, καθώς και τις μάχες που εδόθησαν μέχρι τα τέλη Αυγούστου, οπότε και έληξε η Μάχη της Νορμανδίας (υποχώρηση Γερμανών ανατολικότερα, διέλευση Σηκουάνα, απελευθέρωση Παρισιού). Η θαλάσσια φάση της επιχείρησης Overlord (ο διάπλους της Μάγχης), καθώς και η απόβαση των αμφίβιων δυνάμεων εισβολής στις βόρειες γαλλικές ακτές, έλαβε την κωδική ονομασία, επιχείρηση “Neptune” (Ποσειδών).

Απόβαση στη Νορμανδία: Το δίλημμα

Το πρώτο μέρος της ιστορικής έκθεσης του στρατηγού Αϊζενχάουερ αναφέρεται στις προετοιμασίες για την απόβαση των συμμαχικών στρατευμάτων στην Ευρώπη. Ήδη από τον Ιούνιο 1942, ο Αμερικανός στρατηγός είχε λάβει εντολή να μεταβεί στην Αγγλία για να προετοιμάσει τη συμμετοχή των αμερικανικών δυνάμεων στην επιχείρηση διάπλου του Στενού της Μάγχης και εκπόρθησης του ευρωπαϊκού φρουρίου. Τα μέχρι τότε προσχέδια εισβολής στην Ευρώπη φαίνεται να συνέκλιναν στην επιλογή της Νορμανδίας, ως της πλέον επικρατούσας περιοχής για να πραγματοποιηθεί η απόβαση (εφημερίδα “Εμπρός”, 13/07/1946).

Τον Ιανουάριο 1943, στη Διάσκεψη της Καζαμπλάνκας, κρίθηκε αναγκαία η κατάρτιση των οριστικών σχεδίων της απόβασης, μέσω της COSSAC (Chief of Staff to the Supreme Allied Commander). Τον Ιούλιο του ίδιου έτους, το γενικό σχέδιο της επιχείρησης Overlord, όπως ονομάστηκε, ήταν έτοιμο και εγκρίθηκε από τη Διάσκεψη του Κεμπέκ. Η 1η Μαΐου 1944 είχε οριστεί ως ημέρα της επίθεσης, συμμετέχοντας σε αυτήν 11 μεραρχίες, συν δυο αλεξιπτωτιστών και δυο πεζικού.

Παρότι η επιλογή της Νορμανδίας φαινόταν να κερδίζει σε σχέση με τις υπόλοιπες, για την πραγματοποίηση της απόβασης, για ορισμένους επιτελείς, η περιοχή των ακτών του Πα-ντε-Καλαί (Pas de Calais), και ιδιαίτερα το λιμάνι της ομώνυμης πόλης, παρουσίαζε πλεονεκτήματα, τα οποία έπρεπε να συνεκτιμηθούν. Κατά αρχάς, το Καλαί βρίσκεται μόλις 34 χιλιόμετρα νοτίως των αγγλικών ακτών και αποτελεί το πλησιέστερο σημείο μεταξύ των δυο ακτογραμμών (“Εμπρός”, 13/07/1946).

Κατά δεύτερον, διέθετε λιμάνι, το οποίο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους Συμμάχους για την εκφόρτωση ανθρώπων, οχημάτων και εφοδίων, ενώ η εγκατάσταση προγεφυρώματος στο σημείο αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει συντομότερα τους Συμμάχους στην καρδιά της γερμανικής επικράτειας. Ωστόσο, η συγκεκριμένη περιοχή υστερούσε σε ζητήματα ανάπτυξης της ζώνης απόβασης.

Συν τοις άλλοις, οι Γερμανοί περίμεναν απόβαση των Συμμάχων στο Καλαί και για τον λόγο αυτό είχαν ενισχύσει σημαντικά την παράκτια άμυνα της περιοχής. Η πανίσχυρη 15η Γερμανική Στρατιά είχε αναλάβει τη φύλαξή του, ενώ ήταν σε θέση να μετακινήσει δυνάμεις και προς τις νορμανδικές ακτές, αν πραγματοποιούνταν απόβαση εκεί. Εν τέλει, η COSSAC επέλεξε τις ακτές της Νορμανδίας, και συγκεκριμένα τo παραλιακό μέτωπο μεταξύ των πόλεων Καν (Caen) και Καραντάν (Carentan).

Ο Αϊζενχάουερ επικεφαλής

Τον Δεκέμβριο του 1943, ο Αϊζενχάουερ ορίστηκε ανώτατος αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων της απόβασης. Από τις πρώτες κινήσεις του, ήταν η ανάθεση στο Βρετανό στρατηγό Μπέρναρντ Μοντγκόμερι (Bernard Law Montgomery) να μελετήσει το σχέδιο απόβασης της COSSAC. Παράλληλα, αποφασίστηκε, λόγω ελλείψεως αποβατικών σκαφών, η αναβολή της επιχείρησης για την 5η Ιουνίου, ημερομηνία η οποία παρείχε πλεονεκτήματα «φωτός και παλίρροιας» (“Εμπρός”, 14/7/1946).

Πάντως, οι καιρικές συνθήκες του Μαΐου ήταν καλύτερες από κείνες του Ιουνίου, γεγονός που εμπόδισε τις αεροπορικές επιχειρήσεις. Οι προβλεπόμενες ναυτικές δυνάμεις, στο πλαίσιο της επιχείρησης Overlord, ήταν έξι θωρηκτά, δύο κανονιοφόροι, 22 καταδρομικά και 93 αντιτορπιλικά. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τον πολυπληθή εμπορικό στόλο που θα λειτουργούσε επικουρικά, τότε αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος της μεγαλύτερης αρμάδας στην παγκόσμια ναυτική ιστορία.

Το δε αεροπορικό σχέδιο αποτελούνταν από δυο φάσεις, εκείνη της προετοιμασίας και εκείνη της επίθεσης. Η πρώτη προέβλεπε την καταστροφή του σιδηροδρομικού δικτύου της Γαλλίας και του Βελγίου και συνεπώς τον περιορισμό της ευκινησίας των Γερμανών. Κατά την ημέρα της εισβολής, το σύνολο της συμμαχικής αεροπορίας (βομβαρδιστικά, μαχητικά, αναγνωριστικά), συνολικά 171 πολεμικές μοίρες, θα συμμετείχε σε μια άνευ προηγουμένου πολεμική κινητοποίηση (“Εμπρός”, 17/7/1946).

Χωρίς αμφιβολία, η συγκέντρωση τόσο μεγάλων δυνάμεων δεν μπορούσε να μείνει κρυφή από τους Γερμανούς. Επομένως, οι Σύμμαχοι προσπάθησαν να κρατήσουν μυστικό τον χρόνο της επίθεσης και την περιοχή της απόβασης. Όπως προαναφέρθηκε, το γερμανικό στρατηγείο έκλινε προς την περίπτωση του Καλαί, ως πιθανότερο σημείο εισβολής. Οι μυστικές υπηρεσίες των Συμμάχων έπραξαν ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για να πείσουν τη γερμανική πλευρά ότι είχε μαντέψει σωστά την τοποθεσία της απόβασης.

Η μπλόφα περί αντιπερισπασμού

Ο Αϊζενχάουερ επιθυμούσε διακαώς να πιστέψουν οι Γερμανοί ότι η απόβαση στην Νορμανδία δεν ήταν η κύρια επίθεση, αλλά αντιπερισπασμός. Είναι γεγονός ότι η προαναφερθείσα 15η Γερμανική Στρατιά παρέμεινε καθηλωμένη στο Καλαί μέχρι και τις τελευταίες μέρες του Ιουλίου! Μόλις την 25η Ιουλίου, σχεδόν δύο μήνες μετά την απόβαση των Συμμάχων, η 1η Μεραρχία της 15ης Στρατιάς κινήθηκε προς δυσμάς, σε μια απέλπιδα προσπάθεια ενίσχυσης του καταρρέοντος μετώπου της Νορμανδίας (“Εμπρός”, 18/7/1946).

Ταυτόχρονα με την εκστρατεία παραπλάνησης της ναζιστικής Γερμανίας, πάρθηκαν ορισμένα μέτρα για να μην διαρρεύσουν απόρρητες πληροφορίες, σχετικά με την προπαρασκευή της επιχείρησης Overlord. Προς την κατεύθυνση αυτή, απαγορεύτηκε κάθε παρουσία πολιτών στις βρετανικές ακτές και σε βάθος 10 μιλίων από αυτές, ενώ, τον Απρίλιο του 1944, με απόφαση της βρετανικής κυβέρνησης, περιορίστηκαν τα προνόμια των διπλωματών εντός και εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου και επεβλήθη λογοκρισία στην απόρρητη αλληλογραφία. Τέλος, θεωρήθηκε τελεσφόρο το μέτρο της τεχνητής καθυστέρησης δέκα ημερών στην αποστολή αμερικανικού ταχυδρομείου προς τις ΗΠΑ, όπως επίσης απαγορεύθηκε η χρήση από Αμερικανούς στρατιώτες υπερατλαντικού τηλεφώνου, τηλέγραφου ή ασυρμάτου (“Εμπρός”, 18/7/1946).

Η απόλυτη κυριαρχία της συμμαχικής αεροπορίας ήταν εκ των ων ουκ άνευ, τόσο για την ασφαλή και ανεμπόδιστη μεταφορά των δυνάμεων στις απέναντι γαλλικές ακτές, όσο και για τη δημιουργία ισχυρού προγεφυρώματος για το επόμενο κύμα αποβατικών δυνάμεων. Χωρίς την κυριαρχία του αέρος, κάθε αποβατική ενέργεια στις απέναντι γαλλικές ακτές ήταν παρακινδυνευμένη, αν όχι αδύνατη. (“Εμπρός”, 19/7/1946).

Η σημασία της συμμαχικής αεροπορίας

Για το λόγο αυτό, η γερμανική πολεμική βιομηχανία είχε μπει στο στόχαστρο των βομβαρδιστικών της συμμαχικής αεροπορίας, με αποτέλεσμα να μειωθεί αισθητά η παραγωγή στρατιωτικού υλικού, όπως αεροπλάνα και τεθωρακισμένα. Να σημειωθεί ακόμη, ότι η Λουφτβάφε (Luftwaffe) υπέφερε από έλλειψη έμπειρων πληρωμάτων, ενώ η ανεπάρκεια καυσίμων περιόριζε δραματικά την επιχειρησιακή της δράση. Το τελευταίο υπήρξε απόρροια των αεροπορικών επιθέσεων κατά της γερμανικής πετρελαϊκής βιομηχανίας, οι οποίες είχαν προκαλέσει, μέσα σε ένα μήνα (Απρίλιος 1944), μείωση της παραγωγής πετρελαίου κατά 20%.

Η απόλυτη υπεροχή της συμμαχικής αεροπορίας δεν άφησε στην Λουφτβάφε κανένα περιθώριο για αναγνωριστικές και κατασκοπευτικές πτήσεις άνωθεν του Στενού της Μάγχης. Η αδιάκοπη, επίσης, φύλαξη των ακτογραμμών από τις ναυτικές δυνάμεις και τα γενικότερα μέτρα ασφάλειας απέτρεψαν διαρροή πληροφοριών, σχετικά με το πραγματικό μέγεθος των συμμαχικών δυνάμεων (“Εμπρός”, 19/7/1946). Ο ίδιος ο Αϊζενχάουερ ανέφερε ότι υπήρχε απροθυμία των Γερμανών αεροπόρων να εμπλακούν σε αερομαχίες, ενώ έκανε λόγο για “καταθλιπτική” υπεροχή των Συμμάχων στον αέρα.

Την ημέρα της απόβασης, η στρατηγική και τακτική αεροπορία των Συμμάχων έριξε χιλιάδες τόνους βομβών στη γαλλική επικράτεια, προσπαθώντας να απονευρώσει κάθε γερμανική αντίδραση στην επιχείρηση Overlord. Ενδεικτικά, 74 γέφυρες και σήραγγες που οδηγούσαν στην περιοχή της απόβασης είχαν καταστραφεί, καθιστώντας την περιοχή αδιάβατη. Να προσθέσουμε ακόμη, ότι οι μηχανοκίνητες μονάδες των Γερμανών που έλαβαν εντολή να σπεύσουν στην περιοχή είχαν καύσιμα μόνο για έξι ημέρες, δεδομένου ότι οι προηγούμενες αεροπορικές επιδρομές είχαν εξαρθρώσει σε μεγάλο βαθμό το δίκτυο μεταφορών, ανεφοδιασμού και συγκοινωνιών της ναζιστικής πολεμικής μηχανής στην περιοχή των βόρειων γαλλικών ακτών και όχι μόνο.