Έλληνες θαλασσομάχοι στα κάτεργα της Αυστραλίας

Ήταν καλοκαίρι του 1827, η πιο δύσκολη καμπή της Ελληνικής Επανάστασης. Στις 22 Απριλίου τραυματίσθηκε θανάσιμα και απεβίωσε ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης, ενώ στις 24 Απριλίου, στη θέση Ανάλατος του Φαλήρου επακολούθησε η καταστροφική ήττα των ακέφαλων, πλέον, ελληνικών δυνάμεων. Από το σώμα των 10.000 μαχητών γλίτωσαν μόνο 3.500! Η Επανάσταση έπνεε τα λοίσθια. Ο Κιουταχής ήταν κυρίαρχος στην Αθήνα και ο Ιμπραήμ αλώνιζε στον Μοριά.

Παρ’ όλα αυτά, οι επαναστάτες συνέχιζαν να μάχονται τον εχθρό, ο καθένας από το πόστο του. Έτσι, στις 29 Ιουλίου 1827 ανάμεσα στη Μάλτα και την Λιβύη, η σκούνα «Ηρακλής», με πλοίαρχο τον 23χρονο Αθηναίο, Αντώνη Μανώλη και πλήρωμα 8 νεαρούς ναυτικούς από την Ύδρα, σταμάτησε για νηοψία το βρετανικό πλοίο «Άλκηστη», που ταξίδευε από τη Μάλτα για την Αλεξάνδρεια, μεταφέροντας εφόδια στον Αιγυπτιακό στόλο. Κατά τον έλεγχο που έγινε, κατάσχεσαν μέρος του φορτίου και τα έγραφα του πλοίου, χωρίς να πειράξουν κανέναν βρετανό ναυτικό, και στη συνέχεια το άφησαν να φύγει.

Δύο μέρες μετά, τους έπιασε το βρετανικό πολεμικό πλοίο «Gannet», που εκτελούσε περιπολίες στα νότια της Κρήτης, και τους οδήγησε σιδηροδέσμιους στη Μάλτα. Πέντε μήνες αργότερα και αφού είχε μεσολαβήσει η καταστροφή του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου στο Ναβαρίνο (20 Οκτωβρίου 1827), κάθισαν στο εδώλιο, κατηγορούμενοι για πειρατεία!
Ο δημόσιος κατήγορος στο δικαστήριο της Μάλτας, θέλοντας να στηρίξει την κατηγορία ότι ήσαν πειρατές και κοινοί εγκληματίες, υποστήριξε ότι οι Έλληνες ναυτικοί δεν κλέψανε από το «Άλκηστη» πολεμικό υλικό αλλά το εμπόρευμα, κι αυτό για προσωπική χρήση.

Μάταια ισχυρίζονταν οι κατηγορούμενοι, πως είχαν κάθε δικαίωμα, από το διεθνές δίκαιο, να «κλέψουν από ένα πλοίο που προφανώς τροφοδοτούσε τον εθνικό εχθρό». Βασικό υπερασπιστικό τους επιχείρημα ήταν πως το «Ηρακλής» έκανε την νηοψία στο «Άλκηστη» με υψωμένη την ελληνική σημαία. Από τη μελέτη δε της δικογραφίας αποδεικνύεται πως οι Έλληνες ναυτικοί δεν αφαίρεσαν πράγματα για «προσωπική χρήση» αλλά πανιά (sails), σκοινιά (cordage), ναυτικά εργαλεία (nautical instruments) και χάρτες (charts), που μετέφερε το βρετανικό πλοίο και ήσαν, προφανώς, εφόδια για τον Τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Άλλωστε, η βοήθεια βρετανικών πλοίων προς τους Οθωμανούς ήταν κάτι το σύνηθες.

Το πιο χαρακτηριστικό περιστατικό συνέβη το 1824, όταν 26 βρετανικά πλοία συμμετείχαν στην αρμάδα του Ιμπραήμ, που ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια για την Πελοπόννησο.
Άρα και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, οι Έλληνες ναυτικοί δεν ήσαν πειρατές αλλά κουρσάροι, καθότι δεν αποτελεί πειρατεία η διάπραξη καταδρομικών ενεργειών από τις νόμιμες αρχές ενός κράτους, στα πλαίσια άσκησης των καθηκόντων τους, π.χ. στο ενδεχόμενο που μεταφέρονται παράνομα εμπορεύματα. (Η λέξη «κουρσάρος» προέρχεται από το γαλλικό corsaire, που σε ελεύθερη μετάφραση σήμαινε «αυτός που διαθέτει άδεια καταδρομής»).

Στα κάτεργα της Αυστραλίας

Πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο… νικητής του Ναβαρίνου, ναύαρχος Κόδριγκτον (!) και ένορκοι τρεις Εγγλέζοι, τρεις Μαλτέζοι, τέσσερις Σικελοί, ένας Γάλλος και ένας Ισπανός. Η δίκη τράβηξε σε μάκρος, στη διάρκεια της οποίας οι ένορκοι, για να βγάλουν απόφαση σύμφωνη με το κατηγορητήριο, περιορίστηκαν για 88 συνεχείς ώρες, παραπονούμενοι, μάλιστα, ότι πέθαιναν της πείνας!

Τελικά, επτά απ’ τους εννέα Έλληνες, ο Αντώνης Μανώλης, ο Δαμιανός Νίνης, ο Γκίκας Βούλγαρης, ο Γεώργιος Βασιλάκης, ο Κωνσταντίνος Στρόμπολης, ο Γεώργιος Λαρίτσος και ο Νικόλαος Παπανδρέας, κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Η κατάφωρα παράνομη ποινή, ευτυχώς, δεν εκτελέστηκε αλλά μερικούς μήνες αργότερα, οι Βρετανικές αρχές διέταξαν την εξορία τους στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας. Οι τρεις σε ισόβια εξορία (Αντώνης Μανώλης, Δαμιανός Νίνης και Γεώργιος Βασιλάκης) και οι υπόλοιποι τέσσερις σε δεκατέσσερα χρόνια. Μετά από ταξίδι 94 ημερών και κάτω από άθλιες συνθήκες, οι εφτά κατάδικοι νέοι – όλοι ήσαν μεταξύ 20 – 27 χρονών – έφτασαν αλυσοδεμένοι στο Σίδνεϊ, στις 27 Αυγούστου 1829, όπου μοιράστηκαν σε διάφορους εργοδότες.

Αναφορικά με κάποιους απ’ αυτούς, ο Σκωτσέζος Thomas Livingstone Mitchell, Γενικός Τοπογράφος και εξερευνητής της Νέας Νότιας Ουαλίας, σημείωνε στο Ημερολόγιό του ότι μέσα στα αμπέλια του μεγαλοκτηματία MacArthur στο Camden, κοντά στο Σίδνεϊ, είδε το 1831: «Έλληνες πειρατές να καλλιεργούν κλήματα πάνω σε πλέγματα, που μόλις είχαν στυλωθεί σύμφωνα με το σύστημα στην πατρίδα τους». Επρόκειτο για τον Αντώνη Μανώλη και τον Νίκο Παπανδρέα…

Οι Βρετανικές αρχές, προχώρησαν στην καταδίκη των επτά, καθώς δεν αναγνώριζαν, ακόμα τότε, την ύπαρξη συντεταγμένης Ελληνικής Πολιτείας, κάτι που η φορά των πραγμάτων το επέβαλε, μετά τον Ρώσο – Τουρκικό πόλεμο του 1828, με την Συνθήκη της Αδριανούπολης. Έτσι οι επτά κατάδικοι Έλληνες ναυτικοί, μετά από ταλαιπωρία εννέα ετών, με φυλακές και καταναγκαστική εργασία, αθωώθηκαν το 1836, ύστερα από σχετικά διαβήματα της ελληνικής κυβέρνησης. Οι πέντε από αυτούς επαναπατρίστηκαν, με έξοδα του ελληνικού κράτους. Οι άλλοι δυο, ο Αντώνης Μανώλης και ο Γκίκας Βούλγαρης, προτίμησαν να παραμείνουν στην Αυστραλία.

Οι εναπομείναντες της Αυστραλίας

Ο Αντώνης Μανώλης, ο οποίος καταγράφεται στα αρχεία της εποχής ως Antonios Manless, παντρεύτηκε το 1843 την Elizabeth Corey και απέκτησαν έναν γιο τον James. Το 1854, ο Μανώλης, έγινε ο πρώτος Έλληνας που πολιτογραφήθηκε Βρετανός στην Αυστραλία, ενώ το 1860 εγγράφηκε στους εκλογικούς καταλόγους της περιοχής Camden, με το επώνυμο Manlis. Μόλις το 1870, δέκα χρόνια πριν τον θάνατό του, το όνομά του παρουσιάζεται σωστά σε κάποιο επίσημο έγγραφο της εποχής. Εργάστηκε ως αμπελουργός και πέθανε στις 22 Σεπτεμβρίου 1880, σε ηλικία 76 ετών. Στην επιτύμβια πλάκα του αναγράφεται:

«In a strange land the stranger finds a grave
far from his home beyond the rolling wave

Σε μια ξένη γη ο ξένος βρήκε τάφο
μακριά απ’ το σπίτι του, πέρα από το κυλιόμενο κύμα»

Ο Γκίκας Βούλγαρης, έμεινε στο Braidwood, απέκτησε περιουσία, έγινε Αυστραλός υπήκοος το 1861 και άλλαξε το όνομά του σε Τζίγκερ. Παντρεύτηκε μια νεαρή Ιρλανδή, την Mary Lyons και απέκτησε 10 παιδιά και 52 εγγόνια.

---

Πηγές του άρθρου: neoskosmos.com & sbs.com.au.