Γιατί ο Άρειος Πάγος απέφυγε πιλοτική δίκη για την ρήτρα αναπροσαρμογής

Η τριμελής επιτροπή του Αρείου Πάγου απέφυγε να πάρει τελικά θέση στο ζήτημα της ρήτρας αναπροσαρμογής, με μια απόφαση που αναμενόταν εδώ και 15 μέρες. Μοιάζει να συντάσσεται με την ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων και τους καταναλωτές αφού απέρριψε το αίτημα της ΔΕΗ και των παρόχων για πιλοτική δίκη σε ό,τι αφορά στην ρήτρα αναπροσαρμογής. Η ΔΕΗ είχε ζητήσει για το θέμα αυτό να γίνει μια πιλοτική δίκη «ώστε να μην εκδίδονται αντίθετες ή αντιφατικές αποφάσεις από τα διάφορα δικαστήρια της χώρας». Εντούτοις η απόφαση του Αρείου Πάγου δεν είναι απαραιτήτως υπέρ των καταναλωτών και απλώς μεταθέτει το βάρος στο Πολυμελές Πλημμελειοδικείο της Αθήνας.

Συγκεκριμένα απορρίπτει το αίτημα της ΔΕΗ και των παρόχων για πιλοτική δίκη με το σκεφτικό ότι «η ομαδική αγωγή που έχει ήδη ασκηθεί και επρόκειτο να εκδικαστεί στις αρχές Ιουνίου αλλά αναβλήθηκε για τις 6 Ιουλίου θα παράξει επί της ουσίας τα ίδια αποτελέσματα με την πιλοτική δίκη, αφού η δικαστική κρίση καταλαμβάνει το σύνολο των καταναλωτών». Υπενθυμιζεται ότι έγιναν ομαδικές αγωγές από πολίτες που ζητούσαν να μην κόβεται το ρεύμα όταν ο καταναλωτής πληρώνει το ρεύμα και αφήνει απλήρωτη τη ρήτρα. Το δικαστήριο δεν εκδίκασε και ανέβαλε για τις 6 Ιουλίου, όμως εξέδωσε προσωριμή εντολή να παύσουν οι διακοπές ρεύματος στα ευάλωτα νοικοκυριά. Κατά συνέπεια η μη διακοπή της ηλεκτροδότησης αφορά μόνον ευάλωτες καταναλωτές και όχι το σύνολο.

Ο κ. Δημήτρης Βερβεσός εκπροσωπώντας, ως πρόεδρός της, την Ολομέλεια των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, που συντάχθηκε με τις καταναλωτικές οργανώσεις και τις ομαδικές αγωγές, επεσήμανε ότι η εισαγωγή της ρήτρας αναπροσαρμογής έγινε μονομερώς χωρίς προηγούμενη ειδοποίηση των καταναλωτών. Κατά τον κ. Βερβεσό η ρήτρα επιβλήθηκε στηριζόμενη σε μία υπουργική απόφαση του 2013. Ομως το 2019 εκδόθηκε οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εδώ και τρία χρόνια δεν έχει ενσωματωθεί στο ελληνικό δίκαιο, όπως είπε. Κατά συνέπεια στο θολό τοπίο επιβλήθηκε στην πράξη η ρήτρα αναπροσαρμογής στους καταναλωτές και μάλιστα σε περίοδο με πολύ αυξημένες χρεώσεις λόγω του “ράλι” στα καύσιμα.

Ρήτρα αναπροσαρμογής

Για τον παράνομο χαρακτήρα της ρήτρας αλλά και τις θολές συμβάσεις και την μη σαφή ενημέρωση των πολιτών μίλησε στην Επιτροπή Διαφάνειας της Βουλής και ο Συνήγορος του Καταναλωτή, χαρακτηρίζοντας την ρήτρα παράνομη και στηλιτεύοντας την αδράνεια της πολιτείας. Εντούτοις ακόμα και με την τροπολογία που πέρασε και που αφορά τις χρεώσεις από τον Ιούλιο και μετά, η ρήτρα στην πράξη καταργείται λεξιλογικώς και όχι επί της ουσίας. Στην ουσία μετακυλίεται στα κυμαινόμενα τιμολόγια και οι πάροχοι θα πρέπει απλώς να ενημερώνουν για τις τιμές που θα χρεώσουν τις κιλοβατώρες τον επόμενο μήνα. Το μόνο περιθώριο που θα έχει ο καταναλωτής, θα είναι να κάνει κάθε 30 μέρες έρευνα αγοράς για να αλλάζει κάθε μήνα πάροχο και αυτό με την προϋπόθεση ότι οι πάροχοι θα προσφέρουν όντως διαφορετικά τιμολόγια.

Όσον αφορά την εκδίκαση των ομαδικών αγωγών, υπενθυμίζεται ότι καταναλωτικές οργανώσεις αλλά και δικηγορικοί σύλλογοι είχαν παρέμβη νομικά ώστε να μην κοπεί το ρεύμα στους καταναλωτές που δεν είχαν πληρώσει τη ρήτρα αναπροσαρμογής. Η ΔΕΗ και οι πάροχοι τότε ζήτησαν από το δικαστήριο να επιφυλαχθεί μέχρις ότου το θέμα κριθεί στον Άρειο Πάγο όπως ήλπιζαν, με την πιλοτική δίκη που επεδίωκαν. Το δικαστήριο εν μέρει όμως δικαίωσε τους καταναλωτές, με την έννοια ότι εξέδωσε προσωρινή εντολή να παύσουν οι διακοπές του ρεύματος. Τώρα που η πιλοτική δίκη αποκλείεται, σειρά έχουν τα κατά τόπους δικαστήρια.

Τη συλλογική αγωγή έχουν καταθέσει καταναλωτικές οργανώσεις -το ΙΝΚΑ και η Γενική Ομοσπονδία Καταναλωτών Ελλάδος- ζητώντας να κηρυχθεί παράνομος ο τρόπος εφαρμογής της ρήτρας, που επιφέρει στα οικιακά τιμολόγια αύξηση του κόστους παραγωγής ρεύματος. Η δε πρόσφατη τροπολογία που πέρασε η κυβέρνηση για την ρήτρα, αφορά μόνον τις μελλοντικές καταναλώσεις, καθώς έχει ισχύ από τον Αύγουστο. Οι καταναλώσεις από πέρσι μέχρι και σήμερα, κρίνονται δικαστικά.

Το τελευταίο πάντως δεν είναι απαραιτήτως θετικό για τους καταναλωτές. Για παράδειγμα στο Πρωτοδικείο Αθηνών εκδόθηκε προσωρινή διαταγή υπέρ της ΔΕΗ. Συγκεκριμένα, βιοτέχνης που η ΔΕΗ του έκοψε το ρεύμα, ζητούσε να επανασυνδεθεί με προσωρινή έστω απόφαση, αλλά το δικαστήριο απέρριψε το αίτημά του. Ο βιοτέχνης στο αίτημά του ανέφερε ότι δεν αρνείται να πληρώνει το ρεύμα, αλλά αδυνατεί να καταβάλει τη ρήτρα αναπροσαρμογής. Εντούτοις, και παρότι η ρήτρα βρίσκεται στο στόχαστρο και νομοθετήθηκε τρόπος σχετικού ελέγχου της κατάσταση, ο δικαστής έκρινε ότι πρέπει να καταβληθεί η ρήτρα.

Τα ψιλά γράμματα

Όπως αναφέρει στο σκεπτικό του «η επιβολή της εν λόγω ρήτρας δεν απαγορεύεται ρητά από καμία νομοθετική διάταξη, ούτε αντίκειται σε κάποιον όρο της επίδικης σύμβασης, δεδομένου ότι από τους όρους της δεν προκύπτει τυχόν συμφωνία των διαδίκων για την εφαρμογή σταθερού τιμολογίου χρέωσης της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. Αντιθέτως στη σύμβαση προβλέπεται ρητά η δυνατότητα της ΔΕΗ να προβαίνει μονομερώς σε αναπροσαρμογές των ισχυόντων τιμολογίων της».

Αναφέρει μάλιστα και ως αιτία της επιβολής της ρήτρας την κατακόρυφη αύξηση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, που ειχε «ως συνέπεια την επιβολή της επίμαχης ρήτρας αναπροσαρμογής από όλους τους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας και όχι μόνον από την ΔΕΗ. Οι λόγοι δε της επιβολής της δεν ήταν αυθαίρετοι, αλλά σχετίζονται με την κατακόρυφη αύξηση του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με τη χρήση υδρογονανθράκων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) που έχει σημειωθεί κατά το τελευταίο έτος, εξαιτίας ευρύτερων γεωπολιτικών εξελίξεων σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίες βρίσκονται φυσικά εκτός της σφαίρας επιρροής των προμηθευτών»,καταλήγει ο δικαστής.

Ο βιοτέχνης –που απασχολεί 38 άτομα– επιμένει ότι δεν είχε καμία ενημέρωση για τη δυνατότητα μονομερούς τροποποίησης των όρων της σύμβασης με ρήτρα αναπροσαρμογής και ότι για πρώτη φορά είδε την αλλαγή στο λογαριασμό του Νοεμβρίου του 2021. Η βιοτεχνία προ μηνός κατήγγειλε μάλιστα την σύμβαση προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Η ΔΕΗ “απάντησε” σε αυτό κόβοντάς του το ρεύμα. Ο βιοτέχνης αναγκάστηκε να προβεί σε ρυθμίσεις και ζήτησε από το δικαστήριο προσωρινή εντολή να μην του κόβουν το ρεύμα για τη ρήτρα. Ομως η ΔΕΗ επέμεινε ότι ενημέρωσε για την ρήτρα 15 μέρες πριν τον επίμαχο λογαριασμό του Νοεμβρίου και ότι η σύμβαση ήταν νόμιμη, άρα ο βιοτέχνης είχε αποδεχτεί τη ρήτρα. Όσο και αν επέμεινε ο ιδιώτης ότι ουδέποτε ενημερώθηκε, το δικαστήριο συντάχθηκε με την ΔΕΗ.