Alt-Right: Η ευρωπαϊκή Νέα Δεξιά είναι εδώ

Στην Ευρώπη, που βίωσε την λευκή φυλετική υπεροχή στο πετσί της με τον ναζισμό, η alt-right έχει πιο ήπια και πιο πολιτικά χαρακτηριστικά σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Η πρόσφατη εξαιρετική ανάλυση “The New European Right: What it is. What to expect” από το Grupo de Estudios Estratégicos ρίχνει άπλετο φως σε μια κατάσταση, απέναντι στην οποία εθελοτυφλεί τόσο η Αριστερά (ή ό,τι έχει απομείνει από αυτήν) όσο και το σύστημα. Το κείμενο ξεκινά με το σχόλιο ότι η alt-right δεν ταυτίζεται με τον λαϊκισμό στην Ευρώπη. Μεγάλο τμήμα της είναι απλά η κλασική Δεξιά.

Ο λόγος της Δεξιάς είναι απλός και σαφής. Ξεκινά από την εύλογη δυσαρέσκεια του κόσμου στην Ευρώπη που βλάφτηκε από την παγκοσμιοποίηση, λ.χ. με την αύξηση της ανεργίας. Αν και κανένα από τα κόμματα της alt-right δεν αντιτίθεται στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, αντιτίθενται ωστόσο στη λογική των μεγάλων πολυεθνικών. Υποστηρίζει τη δημιουργία μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίες, πλούτο και μια νέα σφαίρα ελευθερίας.

Αυτή τη θέση του μικροϊδιοκτητικού τρόπου παραγωγής, αντί να την υιοθετήσει (ειδικά στην Ελλάδα των οικογενειακών επιχειρήσεων), η ασυμβίβαστη Αριστερά της δικτατορίας του προλεταριάτου τη χλεύαζε ως ρεφορμιστική και μπουρζουάδικη. Τώρα εμφανίζεται ως η δεξιά αντισυστημική λύση στην παγκοσμιοποίηση και έχει μεγάλη απήχηση.

Δεύτερος ιδεολογικός της πυλώνας είναι η οικονομική και κρατική ασφάλεια. Το διογκωμένο κράτος θα πρέπει να περιοριστεί (κάτι με το οποίο επίσημα συντάσσεται και η Αριστερά, άσχετα αν ανομολόγητα επιθυμεί το υδροκέφαλο, πελατειακό κράτος). Πιο σημαντική όμως –και πιο θολή ταυτόχρονα– είναι η επίτευξη της εθνικής ασφάλειας. Πέραν την στρατιωτικής αδυναμίας ,οι χώρες της Ευρώπης έχουν τεράστια κενά ασφαλείας. Το πώς θα το αντιμετωπίσει αυτό η Δεξιά είναι ένα ανοιχτό ερώτημα.

Εθνική κυριαρχία

Εδώ είναι ένα σημείο που η Ενωμένη Ευρώπη μπορεί να υπερέχει των μεμονωμένων κρατών. Διότι μοναδική πολιτική πρόληψης των μεμονωμένων κρατών μπορεί να είναι η ενίσχυση της συνοριακής και εσωτερικής ασφάλειας υλικοτεχνικά και σε ανθρώπινο δυναμικό. Η Δεξιά δεν θέλει ούτε να ακούει για το δόγμα που προσπαθεί να λύσει το ζήτημα της τρομοκρατίας με την εθνοκατασκευή, ή την αντιμετώπιση των εσωτερικών ζητημάτων των χωρών απ’ όπου πηγάζει η τρομοκρατία ως μέθοδος για την πάταξή της. (λ.χ. η ανοικοδόμηση της Συρίας).

Όμως, ούτε η Αριστερά θέλει να ακούει τίποτα από αυτά, που τα θεωρεί ιμπεριαλιστικές παρεμβάσεις. Επιπλέον, αυτή η λύση είναι πολύ ακριβή. Με την κατάλληλη θεωρητική επεξεργασία, ωστόσο, θα μπορούσε να κεφαλαιοποιηθεί από την Αριστερά ως μια εναλλακτική λύση για την τρομοκρατία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Τρίτος και κυριότερος ιδεολογικός πυλώνας της alt-right είναι η εθνική κυριαρχία. Καλώς ή κακώς τα ελαττώματα της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας έγιναν προβλήματα των ευρωπαϊκών λαών. Και τα προβλήματα της παγκοσμιοποίησης, σε συνδυασμό με την αδιαφορία ή αλαζονεία των ελίτ, διόγκωσαν αυτά τα προβλήματα. Τα προβλήματα είναι πραγματικά και ο κόσμος τα βιώνει στο πετσί του. Η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού, λοιπόν, δεν αποτελεί μια κοινωνική παθογένεια, αλλά υγιή κοινωνική αντίδραση.

Πολιτικός φιλελευθερισμός και οικονομικός νεοφιλελευθερισμός

Οι καθεστωτικές Κεντροαριστερά και Κεντροδεξιά έδωσαν γη και ύδωρ στους   νεοσυντηρητικούς. Η Αριστερά από την άλλη δεν είχε καμία πρακτική λύση για κανένα ζήτημα έξω από τα πλαίσια του επαναστατικού σοσιαλισμού. Είναι λογικό το κενό που δημιουργείται να το καλύπτει η Δεξιά. Στην ουσία δεν ευαγγελίζεται τίποτε άλλο από την επιστροφή σε ένα ευλογημένο κυρίαρχο κράτος-πρόνοιας, μια οικονομική σοσιαλδημοκρατία μεικτού τύπου, αλλά με δεξιό κοινωνικό προφίλ. Ή, για να το πούμε και ανάποδα, μια σκληρή πολιτική χριστιανοδημοκρατία με αριστερή κοινωνική πολιτική.

Γιατί αυτή δεν θα μπορούσε mutatis-mutandis να είναι μια αριστερή πρόταση; Γιατί δεν μπορεί η Αριστερά να δώσει μια συνεπή και σοβαρή πρόταση μέσα στα πλαίσια της αστικής δημοκρατίας; Επειδή η Αριστερά κατά βάθος δεν μπορεί να δεχτεί καμία λύση πέραν της ολοκληρωτικής κατάργησης του καπιταλισμού (και της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, που θα μας απαλλάξει ως δια μαγείας από όλα τα δεινά). Όμως το μόνο που κατορθώνει τελικά, είναι να αποξενώνεται από τον πραγματικό κόσμο. Παραχωρεί ένα-ένα και αμαχητί τα ιδεολογικά κάστρα της στη Δεξιά. Δεν υπάρχουν, όμως, πια περιθώρια για ιδεολογικό πουριτανισμό.

Το αστείο και παράδοξο εδώ είναι ότι ο λόγος περί παγκοσμιοποίησης στα αυτιά της Δεξιάς ακούγεται ως αριστερός λόγος. Οι νεοφιλελεύθερες κραυγές είναι για τη Δεξιά αριστερός λόγος που έχει διαβρώσει τη δεξιά σκέψη. Ο διεθνισμός του κεφαλαίου ταυτίζεται στα μάτια των δεξιών με τη διεθνιστική αλληλεγγύη των προλετάριων. Η Αριστερά δεν μπορεί καν να αντικρούσει το αυτονόητο, ότι η παγκοσμιοποίηση δεν είναι αριστερό φαινόμενο, μόνο και μόνο επειδή στην Αμερική κυβερνούσαν μέχρι πρότινος  οι Δημοκρατικοί. Στα αυτιά πολλών ο φιλελευθερισμός στα φρονήματα και ο οικονομικός νεοφιλελευθερισμός ταυτίζονται. Ο αχαλίνωτος καπιταλισμός της «κομμουνιστικής» Κίνας καθιστά την επιχειρηματολογία πιο δύσκολη.

Η Ακροδεξιά και το μεταναστευτικό

Παραδοσιακά, ή Δεξιά έχει στοιχεία ξενοφοβικά, αντισημίτικα, αντιφιλελεύθερα και ρατσιστικά. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν άνοιξε ξαφνικά την αγκαλιά του στους γκέι και τους μετανάστες, ωστόσο πράγματι περιόρισε επικοινωνιακά την πολεμική του και επικεντρώνεται αλλού. Ο νέος δεξιός λόγος περιλαμβάνει την ξενοφοβία, αλλά έμμεσα, ως υποπροϊόν μιας εθνικής παλιγγενεσίας.

Η νέα μεγάλη Αμερική, η νέα μεγάλη Γαλλία, απευθύνονται (ναι, ο λόγος λαϊκίζει) στον ταπεινωμένο και καταφρονημένο Αμερικανό και Γάλλο, στον οποίο θα δοθεί προτεραιότητα (απέναντι στον μετανάστη κυρίως, αλλά δευτερευόντως και απέναντι στον αλλόθρησκο κ.ο.κ.). Ωστόσο, τι λέει η Αριστερά; Βασικά δεν λέει τίποτα, δεν έχει πραγματική πρόταση, γιατί η πρότασή της προϋποθέτει την επανάσταση και την κατάργηση του σημερινού τρόπου παραγωγής.

Μετά την Αραβική Άνοιξη η Αριστερά παραμένει διεθνώς άφωνη μπροστά στα μεγάλα γεγονότα. Αδυνατεί πλέον να τα κατανοήσει και να τα ερμηνεύσει, με εξαίρεση τις ολιστικές ερμηνείες ότι είναι «παράγωγα του καπιταλισμού» – θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι και θέλημα θεού! Ως εκ τούτου, στα μάτια του απλού κόσμου η Αριστερά φροντίζει πρώτα τους άλλους αντί για τους «δικούς της». Το επιχείρημα «όλοι μαζί ενωμένοι» έχει ανθρωπιστική βαρύτητα, αντίστοιχη με το χριστιανικό αγαπάτε αλλήλους. Είναι εντέλει ένα καθαρό ηθικό επιχείρημα, ενώ το πρόβλημα προκύπτει από τη σύγκρουση υλικών συμφερόντων.

Το συμφέρον του μετανάστη και το συμφέρον του ντόπιου εργάτη δυστυχώς δεν ταυτίζονται. Ποτέ η ανθρωπότητα δεν βρέθηκε τόσο μακριά από αυτή την προοπτική απ’ ότι σήμερα. Αυτό, σε συνδυασμό με μια γενικότερη οπισθοδρόμηση και συντηρητικοποίηση καθιστά την ανάγκη η Αριστερά να ξεφύγει από την ιδεολογική καθαρότητα και τον αυτοεγκλωβισμό. Οφείλει να αναζητήσει έναν διαφορετικό λόγο στο δημογραφικό ζήτημα, αλλιώς θα εξαφανιστεί. Θα επαναλάβουμε εδώ την ιδέα της ανοικοδόμησης, που αποτελεί και στην πράξη μια κάποια έκφραση ανθρωπιστικής αλληλεγγύης.

Για μία νέα ταυτότητα

Για όλο και περισσότερο κόσμο στην Ευρώπη (αλλά και στην Αμερική) η μετανάστευση αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Δεν είναι φασίστες ή ρατσιστές όλοι εκείνοι που δεν θέλουν τα κύματα προσφύγων και μεταναστών στην πόρτα τους. Γιατί θα έπρεπε να τα θέλουν; Είναι λάθος η Αριστερά να τους αντιμετωπίζει έτσι. Το μόνο που κερδίζει είναι να ενισχύει τον δογματισμό της, τον αυτοεγκλωβισμό της και την αποξένωσή της από τον πραγματικό κόσμο.

Σε έναν κόσμο όλο και περισσότερο ανασφαλή, τα κύματα μεταναστών αποτελούν πηγή περισσότερης ανασφάλειας. Ανασφάλειας ταυτοτικής, του κόσμου που βλέπει τον οικείο του περίγυρο να αλλάζει, χωρίς να μπορεί να παρέμβει. Αφού η Αριστερά αδυνατεί να προσφέρει έναν λόγο ταυτοτικής ενσωμάτωσης, αφού αδυνατεί να οικοδομήσει μία ταυτότητα για τους πολίτες της (που δεν θα κάνει τους Ευρωπαίους να φοβούνται ότι ήρθαν τα άγρια να διώξουν τα ήμερα), τον λόγο παίρνει η Δεξιά, περιχαρακώνοντας την ταυτότητα από την εξωτερική απειλή.

Η απειλή αυτή δεν είναι φαντασιακή. Οι μετανάστες που ενσωματώνονται μέσα σε μια κοινωνία δεν αφομοιώνουν μόνο τα χαρακτηριστικά της. Υπάρχει ανάδραση. Και η κοινωνία που τους ενσωματώνει υιοθετεί χαρακτηριστικά τους, μεταλλάσσεται. Ο δεξιός λόγος φοβάται αυτή τη μετάλλαξη. Γι’ αυτό και προσπαθεί να κρατήσει στεγανά μεταξύ των ανθρώπων.

Ο φόβος ίσως είναι δικαιολογημένος, ίσως όχι. Το σίγουρο είναι ότι η παγκοσμιοποίηση έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό που οι μεταναστευτικές ροές και η πολυπολιτισμικότητα είναι σε μεγάλο βαθμό αναπόφευκτες και μη αναστρέψιμες. Είναι κάτι που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε και η περιχαράκωση είναι το θάψιμο του προβλήματος κάτω από το χαλί. Τα σινικά τείχη, είτε ιδεολογικά είτε φυσικά, δεν συνιστούν μακροπρόθεσμη λύση.

Η τελευταία ιστορική ευκαιρία

Εδώ βρίσκεται η τελευταία ιστορική ευκαιρία της Αριστεράς. Πρέπει να οικοδομήσει μια τέτοια πολιτική κουλτούρα που να μη φοβάται το αλλότριο. Να γνωρίζει ότι μπορεί να το ενσωματώσει προς το συμφέρον της. Αν δεν μπορέσει να πείσει γι’ αυτό, τότε οφείλει να βάλει νερό στο κρασί της και στα μεγάλα λόγια. Κάποια πράγματα δε, πρέπει να τα αποδεχθεί ούτως ή άλλως.

Οι παράνομοι μετανάστες λ.χ. είναι παράνομοι εξ ορισμού (εκτός και αν η Πολιτεία αποφασίσει να νομιμοποιηθούν με διαδικασία που πρέπει να συζητηθεί) και ναι, πρέπει να υπάρχει έλεγχος στις ροές. Το ξενοφοβικό επιχείρημα είναι ισχυρό, αλλά εξίσου μπορεί να είναι και το φιλελεύθερο. Για παράδειγμα: Μέσα από την κράση των φυλών και των πολιτισμών αναδύθηκε το αμερικανικό έθνος, που καλώς ή κακώς κυριαρχεί στις παγκόσμιες υποθέσεις μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αμερικανική ταυτότητα οικοδομήθηκε από ετερόκλητα και αντιφατικά στοιχεία. Όμως, απέκτησε αυτόνομη, μοναδική ύπαρξη στη βάση της διαφορετικότητας (με τα προβλήματά της, σαφώς). Σε πολλά σημεία η Αμερική (όχι η σημερινή) θυμίζει την αρχαία Αθήνα. Ωστόσο η Αριστερά είναι εμποτισμένη από έναν σοβιετικού τύπου αντιαμερικανισμό και μια άνευ προηγουμένου φοβία της ιστορίας της, για να παραδεχτεί μια τέτοια αναλογία.

Η σημερινή κατάσταση θυμίζει λίγο τον «Παλιό Ολιγαρχικό» του ψευδο-Ξενοφώντα που επισκέπτεται την κλασική Αθήνα. Δεν μπορεί να καταλάβει την αθηναϊκή λογική, όπου ο δούλος ντύνεται σαν τον αφέντη. Δεν μπορεί να καταλάβει πώς η ανοιχτότητα και η ελευθεροφροσύνη οδήγησαν την κλασική Αθήνα στο μεγαλείο της. Απορεί πώς ενώ κυβερνά ο «όχλος» δεν καταρρέουν τα πάντα. Ο σεβάσμιος παλιός ολιγαρχικός είναι η Δεξιά.

Η Αριστερά πρέπει να γίνει η κλασική Αθήνα – έστω και χωρίς Περικλή. Να ανακτήσει την ελευθεροφροσύνη και τους ανοιχτούς ορίζοντες της αθηναϊκής δημοκρατίας. Να ανατρέξει στην παράδοση του Διαφωτισμού (ευρωπαϊκού και νεοελληνικού), της γαλλικής και της αμερικανικής επανάστασης. Να πάψει να προσπαθεί να τετραγωνίσει τον κύκλο με μοναδική Βίβλο τον μαρξισμό-λενινισμό. Πρέπει να υποστηρίξει μια νέα ταυτότητα τόσο για τον Ευρωπαίο πολίτη, όσο και για τον πολίτη των εθνικά κυρίαρχων κρατών που συνιστούν την Ευρώπη. Αλλά και να επανεφεύρει μια νέα ταυτότητα για τον εαυτό της, όπως κάνει η Δεξιά σήμερα. Εάν δεν υπάρξει alt-left η επόμενη μέρα για την Αριστερά θα είναι control-alt-delete.