Επιμένουν οι Ίμβριοι να συνεχίζουν να υπάρχουν…

Με καλό καιρό, βλέπεις την σκιά του βουνού του Προφήτη Ηλία της Ίμβρου από τη Σαμοθράκη και σκέφτεσαι ότι θα μπορούσες να είσαι εκεί σε μια ώρα με το καράβι. Η Ίμβρος, όμως, αν και αμιγώς ελληνική από τον 5ο αιώνα π.Χ. μέχρι το 1960, καθώς οι Τούρκοι δεν την είχαν εποικίσει έως τότε, δεν παύει να ανήκει σε εκείνους. Και δεν έχει βρεθεί τρόπος να συνδεθεί ακτοπλοϊκά με την Ελλάδα παρ’ όλες τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί από τοπικούς παράγοντες, Έλληνες και Τούρκους. Όσοι δηλαδή ζουν στην Ίμβρο, επιθυμούν την σύνδεση γιατί θα έχουν περισσότερο τουρισμό.

Όσο παράδοξο και αν φαίνεται δε, ούτε η Ελλάδα έχει διακαή πόθο για τη σύνδεση, επειδή εκτιμά ότι θα ωφεληθεί κυρίως η Τουρκία “αφού η Ίμβρος είναι χαμένη υπόθεση” όπως είχε ειπωθεί ορθά-κοφτά από το υπουργείο Εξωτερικών πριν από 20 χρόνια. Οι Τούρκοι από πλευράς τους φέρνουν αντιρρήσεις για τους δικούς τους λόγους, επειδή θα αρχίσουν τα πήγαινε-έλα οι Έλληνες. Είναι δε σχεδόν αστείο, το γεγονός ότι στην Ίμβρο έχει διοριστεί τελώνης και έχει οικοδομηθεί τελωνείο, όμως ο τελωνειακός είναι αποσπασμένος διότι το τελωνείο τελικά δεν λειτούργησε ποτέ.

Στο δε αεροδρόμιο του νησιού “εργάζονται” 40 άτομα που πληρώνονται κανονικά για να μην κάνουν απολύτως τίποτα, αφού υπάρχει ένα τέλειο αεροδρόμιο, ενώ η σύνδεση έμεινε κι αυτή στα χαρτιά. Οπότε, το ταξίδι από την Κρήτη ή την Αθήνα είναι στην πράξη αρκετά μακρινό. Αξίζει τον κόπο εντούτοις να πάει κανείς στην Ίμβρο, όχι μόνον για να δει τα ελληνικά στοιχεία της, που πεισματικά επιμένουν να υπάρχουν εκεί. Η Ίμβρος αποτελεί ένα όμορφο θέρετρο με πολύ προσιτές τιμές.

Μέχρι το 1964 εκεί δεν ζούσαν πάνω από 150-180 Τούρκοι, που ήταν όλοι τους διοικητικοί υπάλληλοι. Μάλιστα το 1893 ήταν μόλις 99, ενώ οι Έλληνες 8.000. Για το ελληνικό στοιχείο λειτουργούσαν 18 σχολεία, ενώ χρειαζόταν μόλις ένα για το τουρκικό. Όμως με τα αιματηρά γεγονότα στην Κύπρο, απαλλοτριώθηκαν αμέτρητα ελληνικά χωράφια και σπίτια, έκλεισαν τα σχολεία και ιδρύθηκαν ανοιχτές φυλακές με τους καταδίκους να τριγυρνούν παντού. Πολλά ελληνικά χωράφια υποτίθεται ότι απαλλοτριώθηκαν για να τα καλλιεργούν οι κατάδικοι ως “κοινωνική πολιτική”.

Οι ομογενείς το 2000 ήταν πια μόνον 250 και οι Τούρκοι 9.200. Με την προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, οι ομογενείς από 2% μπόρεσαν και ανήλθαν ως ποσοστό στο 7% καθώς επέστρεψαν πολλοί Ιμβριώτες στον τόπο τους. Σήμερα είναι 650. Όταν ξανάνοιξαν μάλιστα τα ελληνικά σχολεία το 2013 γράφτηκαν μόλις τέσσερα παιδιά., ενώ φέτος στο δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο ενεγράφησαν 56 παιδιά.

Η Ίμβρος δεν τους άρεσε

Σε τόπους, όπως η Πόλη και η Ίμβρος, όμως, μόνον σε εποχές ηρεμίας μπορεί να ελπίζει κανείς στην συνύπαρξη, γιατί μόνον τότε δεν φοβούνται να ζήσουν εκεί οι ομογενείς. Όταν αρχίζουν οι “κορώνες”, οι ελληνικής καταγωγής πολίτες αισθάνονται ότι πρέπει να τα μαζεύουν και έτσι το ελληνικό στοιχείο με κάθε κρίση βαθμιαία μειώνεται και εν τέλει αφανίζεται. Οι λόγοι που δεν είχε γεμίσει Τούρκους το νησί από την αρχή της τουρκοκρατίας, ήταν η φτώχεια του τόπου, που δεν τον καθιστούσε ελκυστικό στους Οθωμανούς, όπως και το γεγονός ότι αυτοί δεν ήταν διόλου εξοικειωμένοι με τη νησιωτική ζωή και δεν αγαπούσαν την θάλασσα

Ακόμα και όταν οι Τούρκοι αποφάσισαν να εποικήσουν την Ίμβρο, οι μόνοι πρόθυμοι, ήταν οι πάμφτωχοι πολίτες από την Ανατολία και οι Κούρδοι. Οι ανατολίτες, ασυνήθιστοι στο θαλασσινό νερό, μόλις έβρισκαν κάτι καλύτερο, ξαναγυρνούσαν σχεδόν τρέχοντας στην ηπειρωτική Τουρκία, παρότι αρχικά τους παρήχετο δωρεάν στέγη στην Ίμβρο, Όσοι Τούρκοι μπορούσαν να χτίσουν σπίτι, μάλιστα, το έχτιζαν σε λόφους και βουνά, πάντως σε απόσταση μεγαλύτερη των 100 μέτρων από την θάλασσα. Στην Ίμβρο έμειναν τελικά μόνον όσοι Τούρκοι έκαναν εκεί οικογένεια και παιδιά, οπότε αυτά εξοικειώθηκαν με τη ζωή σε νησί και άνοιξαν δικές τους επιχειρήσεις πια στην Ίμβρο.

Ρόλο στην απροθυμία εποικισμού έπαιξαν και οι σεισμοί, μια που το νησί βρίσκεται κοντά στο ρήγμα της Ανατολίας. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για παλαιότερους σεισμούς, αλλά ήταν συχνοί. Τα 6,3 Ρίχτερ του 2014 προκάλεσαν 30 τραυματισμούς, γκρέμισαν πολλά σπίτια σε χωριά της μειονότητας και εκκενώθηκε ακόμα και το νοσοκομείο της Ίμβρου.

Όμως τώρα πια αυξάνονται σε αριθμούς οι Τούρκοι για πολλούς λόγους και χωρίς καν να διατίθενται οικονομικά κίνητρα προς εποίκηση. Ένας λόγος είναι ότι ο Μαρμαράς με τα Πριγκιποννήσια του δεν προσφέρονται πια για μπάνια όπως παλιά, λόγω της μεγάλης ρύπανσης. Το μόνο θέρετρο που απομένει στους πλούσιους ως νησί με πεντακάθαρα νερά, είναι η Ίμβρος. Αυτή εξελίσσεται σε θέρετρο για εύπορους Τούρκους και για μερικούς ομογενείς Κωνσταντινουπολίτες. Η ζήτηση είναι μεγάλη και το προφίλ του άλλοτε εγκαταλελειμμένου νησιού, αλλάζει τάχιστα.

Η Τένεδος

Οι οικονομικοί παράγοντες που είχαν ως αποτέλεσμα ο πληθυσμός της Ίμβρου να παραμένει αμιγώς ελληνικός για πάνω από 2500 χρόνια, δεν ίσχυσαν για την Τένεδο. Η Ίμβρος ήταν χερσόνησος το 8000 π.Χ. αλλά τον περασμένο αιώνα απείχε πια 2 ώρες με το καράβι από την ακτή. Η Τένεδος απεναντίας ήταν πολύ κοντά στην ακτή και σχεδόν αμέσως γέμισε Τούρκους. Επιπλέον τον προπερασμένο, αλλά και τον περασμένο αιώνα είχε πιο έντονη επιχειρηματική ζωή. Τα ονομαστά σταφύλια και κρασιά προσέλκυσαν εκεί την αστική τάξη της Τουρκίας και αυτή εξαφάνισε πολύ γρήγορα την ελληνική και την οινοποιία της. Σήμερα  ζουν εκεί μόλις 15 Έλληνες.

Όταν μάλιστα οι Τούρκοι αποφάσισαν το 1965 να διώξουν “με τρόπο” τους Έλληνες από Ίμβρο και Τένεδο με “κόλπο” τις ανοιχτές φυλακές και τους κινδύνους από τους περιφερόμενους καταδίκους, οι πλούσιοι Τούρκοι της Τενέδου αντέδρασαν δυναμικά και η φυλακή δεν χτίσθηκε εκεί. Χτίσθηκε στην Ίμβρο, όπου δεν υπήρχε τουρκική αστική τάξη για να αντισταθεί.

Οι ομογενείς

Η τάση επανόδου ανακόπηκε όταν ξανάρχισαν οι εντάσεις, ενώ έπαιξε και η πανδημία το ρόλο της. «Τώρα με την αλληλεγγύη για τους σεισμούς, ελπίζουμε να ξαναδομηθεί θετικό κλίμα και ο κόσμος να ξαναρχίσει να έρχεται. Ελπίζουμε ότι η επάνοδος, η οποία φρέναρε κάπως με την κρίση, θα συνεχιστεί μόλις βελτιωθούν πάλι τα πράγματα στις διακρατικές σχέσεις,  είπε στο SLpress ο πρόεδρος της Ιμβριακής Ένωσης Μακεδονίας-Θράκης κ. Παύλος Σταματίδης.

Ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ιμβρiων κ. Κωνσταντίνος Χριστοφορίδης είπε στο Slpress ότι η κρίση μείωσε, αλλά δεν μηδένισε την ροή επανόδου. «Εκείνο που χρειάζεται όμως είναι να υποστηριχθούν βιώσιμες λύσεις για το νησί, ώστε ο πληθυσμός να στηριχθεί, να μπορεί να ανακτήσει τα σπίτια του και σχετικά να αυξηθεί. Θέλουμε να έρχονται νέοι άνθρωποι, με παιδιά, αλλά πρέπει και να μπορούν να ζήσουν στο νησί».

Ο διευθυντής του γυμνασίου και λυκείου, ο φιλόλογος κ. Ιωακείμ Καμπουρόπουλος είπε στο SLpress ότι «η Ελλάδα πληρώνει μεν τους εκπαιδευτικούς, όμως το σχολείο λειτουργεί με τη φιλοτιμία και τη χορηγία ιδιωτών, γιατί έχει πολλά λειτουργικά έξοδα και ανάγκες που δεν καλύπτονται από την ελληνική πολιτεία». Το δημοτικό σχολείο που αναπαλαιώθηκε στους Αγίους Θεοδώρους για παράδειγμα, είναι το ίδιο στο οποίο πήγαινε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος και σήμερα είναι απολύτως λειτουργικό.

Οι ομογενείς δεν υποστηρίζουν ότι πρέπει να ξαναγίνουν 10.000 και ότι θα ανατραπεί η συνθήκη της Λωζάνης. Απλά θέλουν να επιβιώσουν αυτοί οι 600-700 που ζουν εκεί και, αν είναι δυνατόν, να γίνουν 800. Αυτή είναι η μάξιμουμ “φιλοδοξία” για την Ίμβρο. Κάθε άλλη προοπτική θα προκαλούσε μεγάλη αναστάτωση στην τουρκική πλευρά, κάτι που δεν επιθυμούν ούτε οι ομογενείς.

Ίμβρος: Οι ελληνικές ρίζες 

Οι ελληνικές ρίζες στην Ίμβρο εξακολουθούν να υπάρχουν, διακριτικά και ήσυχα, όπως η επιγραφή του δήμου Αθηναίων από το 480 π.Χ. σπάραγμα που χρησιμοποιήθηκε για να χτιστεί η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων. Άλλη μία ελληνική επιγραφή, υπάρχει, διακριτικά κι αυτή, στη Βρύση στο Κάστρο. Οικοδομικό υλικό. Και σε πολλές από τις 200 εκκλησίες του νησιού βλέπεις αρχαία σπαράγματα ως τούβλα και αρχαίους κίονες, που κάποιοι δημιουργήθηκαν από αθηναϊκά χέρια, από τους πρώτους Αθηναίους που έστειλε εκεί ο Μιλτιάδης.

Όμως με τόσους σεισμούς στο νησί αυτό, και τόσες πολεμικές κραυγές και τρικυμίες, αν δεν είχαν χρησιμοποιηθεί έστω και ως οικοδομικά υλικά αυτές οι αρχαιοελληνικές σφραγίδες ύπαρξης, εμείς δεν θα τις είχαμε δει ποτέ. Ξέρουμε ότι υπάρχουν και ναοί του Ερμή κάτω από κάστρα και εκκλησίες, αλλά δεν προβλέπεται να ανασκαφούν. Ό,τι αρχαιοελληνικό ή και βυζαντινό βρέθηκε εκεί, μεταφέρθηκε σε μακρινά μουσεία της Τουρκίας ή μπήκε σε αποθήκες. Έμειναν σε κοινή θέμα μόνον τα κομμάτια που άντεξαν ως “τούβλα”, διότι απλά δεν ήταν δυνατόν να αποκολληθούν και να μεταφερθούν σε κάποιο μουσείο π.χ. στην Άγκυρα. Απεναντίας οι Τούρκοι αρχαιολόγοι προβάλλουν  με πάθος ευρήματα από την εποχή του χαλκού και πιο πριν.

Μεταξύ των αξιοθέατων είναι το μεσαιωνικό κάστρο στο Κάστρο ή Καστροχώρι,  όπου βρίσκεται η βρύση με τη βυζαντινή επιγραφή, φωτογραφία του Ίμβριου φωτογράφου Μιχάλη Σακάτη. Το Καστροχώρι, όπου βρισκόταν το αρχαίο λιμάνι και στον λόφο του είχε οικοδομηθεί η ακρόπολη των Αθηναίων, ήταν άλλοτε η καρδιά του νησιού. Άδειασε κυριολεκτικά μετά τις διώξεις. Εποικίσθηκε εν συνεχεία και το Κάστρο (Καλέκιοϊ) εξελίσσεται πλέον σε θέρετρο πολυτελείας. Σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις εκεί είναι τουρκικές πια. Για ανασκαφές, ούτε συζήτηση. Και τα σπίτια σκαρφαλώνουν εδώ και καιρό κοντά στα τείχη.

Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχουν και οι εκκλησίες/του νησιού, γύρω στις 200, όπως και το δημοτικό σχολείο στους Αγίους Θεοδώρους, στο οποίο πήγαινε ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Από την Ίμβρο κατάγονται πολλοί εκκλησιαστικοί παράγοντες. Όσον αφορά τις καλοκαιρινές διακοπές, αξίζουν πολύ οι όμορφες παραλίες του νησιού, με πιο ονομαστή στα νότια την αμμουδιά του Κέφαλου και τα βοτσαλάκια στον Μακρύ Γιαλό. Η καλοκαιρινή σεζόν ανοίγει τον Ιούνιο και τελειώνει τον Οκτώβρη. Για τα πρακτικά ζητήματα (πώς μπορείτε να μεταβείτε στην Ίμβρο), το κόστος, τους χρόνους μετάβασης, αλλά και το κόστος ζωής στο νησί, μπορείτε να διαβάσετε το Β’ Μέρος του αφιερώματος.