Το φάντασμα που σκοτώνει τα σινεμά – Οι περιπτώσεις Ιντεάλ, Άστορ και Ίριδας

Μετά τις αμερικανικές εφημερίδες που σοκαρίστηκαν από την αστυνομική βία στη χώρα μας (η οποία είναι αδιαμφισβήτητα κατακριτέα, όμως τίθεται ζήτημα τύπου “είπε ο γάιδαρος τον πετεινό κεφάλα”), τώρα θα προβληματίζονται και οι Βρετανοί. Αυτή τη φορά ο προβληματισμός θα αφορά την “επίθεση στον πολιτισμό”, όπως χαρακτηρίζει σε τίτλο της η εφημερίδα Guardian την αλλαγή χρήσης των κινηματογράφων “Ιντεάλ”, “Άστορ” και “Ίριδα”.

Να ενημερώσουμε, ότι η Λίνα Μενδώνη είχε πει προ ημερών ότι τα χειμερινά σινεμά δεν εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία με τα θερινά ώστε να προστατεύονται από το υπουργείο Πολιτισμού και θα ήθελε μεν τη διάσωσή τους, «αλλά είναι θέμα του υπουργείου Περιβάλλοντος». Σαφέστερη ανάρτηση υπέρ των κινηματογράφων έκανε η πρόεδρος της Δημοκρατίας και τελικά ο Κυριάκος Μητσοτάκης “έδωσε γραμμή” να προστατευθούν και οι τρεις χώροι -ίσως επειδή έμαθε ότι σήμερα θα μας κρεμούσε στα μανταλάκια η βρετανική εφημερίδα Guardian. Πήρε θέση και ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης.

Συγκεκριμένα, ο πρωθυπουργός ζήτησε από το υπουργείο Περιβάλλοντος να χαρακτηρίσει ως ιστορικά προστατευόμενη και δεσμευτική τη χρήση τους λέγοντας ότι «μπορούμε να έχουμε αρμονική συνύπαρξη των ιδιωτικών επενδύσεων που είναι αναγκαίες για ένα ζωντανό αστικό κέντρο με ταυτόρονη διαφύλαξη της ιστορικής αρχιτεκτονικής και πολιτισμικής μνήμης. Ο πολιτισμός είναι μοχλός ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής στις πόλεις μας. Κι αυτό υπηρετούμε ως κυβέρνηση».

Η τοποθέτηση  της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, ήταν η εξής: «Η ερημοποίηση της Σταδίου μας πληγώνει. Το καμένο κτίριο που στέγαζε το Απόλλωνα και το Αττικό παραμένει τραύμα ανεπούλωτο στον αστικό ιστό. Το Ideal και το Astor, η Ίριδα κινδυνεύουν. Χάνουμε χώρους που δεν ήταν απλά αίθουσες προβολής αλλά κιβωτοί πολιτισμού» Ο δήμαρχος Κώστας Μπακογιάννης, όπως γράφει η Guardian θεωρεί κι αυτός ότι οι δύο κινηματογράφοι πρέπει να προστατευθούν, λέγοντας μάλιστα ότι δεν θέλει η Αθήνα να χάσει την ψυχή της.

Το ρεζουμέ

Κανένας από τους τρεις θεωρητικά υπέρμαχους της διάσωσης των τριών σινεμά όμως, δεν μιλάει για τον ελέφαντα στο δωμάτιο, ότι δηλαδή τα σινεμά στο κέντρο αδειάζουν, διότι -μεταξύ άλλων λόγων- δεν υπάρχουν πλέον κάτοικοι στο κέντρο ή περιβάλλον ελκυστικό, για να πει κάποιος ότι θα κατεβεί στο κέντρο για σινεμά. Δεν σώνονται έτσι ούτε οι σινεμάδες, ούτε η ερημωμένη Αθήνα και ο έρμος πολιτισμός: οι “περίπατοι” απεδείχθηκαν ημιτελείς γολγοθάδες, οι φοίνικες που φυτεύτηκαν λες και η αρχαία Αθήνα είχε τίποτα άλλο εκτός από ελιές και συκιές χθες (Μεγάλη Δευτέρα) “απομακρύνθηκαν”  για να μεταφυτευτούν στο Γουδί (τώρα ο Μπακογιάννης ετοιμάζει πλατάνια και να δούμε πώς θα τα ποτίζει), το κέντρο παραδόθηκε στα Αirbnb και στο εμπόριο, που ακόμα κι αυτό κάμφθηκε με τόσες “παρεμβάσεις”.

Ουδείς βάζει φρένο στον διωγμό των ιθαγενών από την πόλη τους, οι οποίοι τρέχοντας έφυγαν για τα προάστια διαθέτοντας τα διαμερίσματά τους σε τουρίστες. Το πρόβλημα δε με τα ενοίκια που έφτασαν τα 500-600 ευρώ για δυάρια και τριάρια, αποτελεί παράμετρο της ίδιας κρατικής (και χρόνιας) αμέλειας για το πρόβλημα της στέγασης. Η σιωπηρή ερημοποίηση του κέντρου είναι αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης διάθεσης των διαμερισμάτων σε τουρίστες, με τους εντός ή εκτός εισαγωγικών πρωτευουσιάνους, να ψηφίζουν μεν στην Α΄ Αθηνών, αλλά πλέον να ζουν στην Β1 και Β3 ίσως και στις Βρυξέλλες, αλλά σίγουρα όχι πλέον στο κέντρο της Αθήνας.

Πώς θα ζήσουν τα σινεμά και τα στέκια; Θα κατεβαίνουν οι νέοι με το μετρό ειδικά για για πιουν καφέ σε “ιστορικό καφενείο” ή να δουν μια ταινία σε “ιστορικό σινεμά”;  Ταγεράκι με τα iPhone πάνε τα mall και όχι οι ιστορικοί κινηματογράφοι. Κατόπιν πιέσεων τελικά επιδοτείται για τα μάτια του κόσμου η διάσωση τριών σινεμά, ενώ κανείς δεν αναλαμβάνει το πολιτικό κόστος για την εξαιρετικά δύσκολη πολιτισμική αναβάθμιση των ψηφοφόρων Α΄ και Β’  και λοιπών περιφερειών, και για τις ανύπαρκτες “εργατικές κατοικίες” που όπως φαίνεται είναι πλέον απαραίτητες, όπως ήταν το 1922 τα προσφυγικά.

Οι σκηνοθέτες

Όσον αφορά την διάσωση των κινηματογράφων, την υποστήριξαν Έλληνες και ξένοι σκηνοθέτες. Ανάμεσά τους ο Κώστας Γαβράς και ο Γιώργος Λάνθιμος. Η Guardian επ΄αυτού γράφει ότι ξεσηκώθηκαν οι Έλληνες κινηματογραφιστές και κάνουν έκκληση να μη μετατραπούν αυτοί οι χώροι σε ξενοδοχεία και χώρους γραφείων. Και προσθέτει ότι οι σκηνοθέτες διεθνούς κύρους προσπαθούν να σώσουν τους κινηματογράφους “εν μέσω αυξανόμενης δυσανασχέτησης του κοινού για το ρυθμό ανάπτυξης μιας από τις αρχαιότερες πρωτεύουσες της Ευρώπης”.

Με ευγένεια θα υπενθυμίζαμε ότι η αρχαιότερη πρωτεύουσα της Ευρώπης θέλει πίσω και τα μάρμαρά της, που είναι αρχαία εντελώς και καθορίζουν την ταυτότητά της (και την τσέπη της πρέπει να πούμε) πολύ περισσότερο, χωρίς μάλιστα να είναι αυξανόμενη η δυσανασχέτηση περί αυτών, αλλά σταθερά υψηλή.  Η Guardian παραθέτει τα σχόλια του Κώστα Γαβρά που είπε σχετικά με τους δύο κινηματογράφους ότι «η ύπαρξη του Ιντεάλ και του Άστορ είναι εκ των ων ουκ άνευ για την απόλαυση ενός κινηματογραφικού έργου σε μία περίοδο όπου κατισχύει η βαρβαρότητα της παρακολούθησης ταινιών στο κινητό και στην τηλεοπτική οθόνη. Πήγα πολλές φορές σε αυτούς τους κινηματογράφους στα νιάτα μου και κάνω έκκληση στον πολιτιστικό πατριωτισμό της υπουργού Λίνας Μενδώνη, να σώσει αυτές τις αίθουσες».

Σε ένα παρόμοιο μήνυμά του ο υποψήφιος για Όσκαρ σκηνοθέτης Γιώργος Λάνθιμος υπογραμμίζει την «κοινωνική και πολιτιστική αξία των δύο αιθουσών στο κέντρο μιας τέτοιας πόλης». Και ο σκηνοθέτης Λευτέρης Χαρίτος είπε σχετικά «είμαστε ενωμένοι γιατί αυτοί οι κινηματογράφοι αποτελούν μνημεία πολιτισμού. Το “Ιντεάλ” άνοιξε το 1921 και είναι σχεδόν συνομήλικο με τον κινηματογράφο ως τέχνη. Είναι σαν να σκοτώνουν την Ακρόπολη των κινηματογράφων στην Αθήνα».

Ο ίδιος θυμάται ότι το 1990 παρακολουθούσε εκεί «μεταμεσονύκτιες προβολές και η Αθήνα τότε ήταν η καρδιά της κινηματογραφικής τέχνης με ουρές στις εισόδους. Το πρόσφατα ανακαινισθέν “Ιντεάλ” ήταν μεταξύ των 50 αιθουσών στο κέντρο της Αθήνας και τώρα απομένουν δέκα». Θεωρεί ότι με το κλείσιμο της αίθουσας αυτής η Αθήνα μετατρέπεται σε πολιτιστικό φάντασμα.

Η διαμάχη μεταφέρθηκε στο ακανθώδες ζήτημα, ότι το κέντρο της πρωτεύουσας πλέον έχει εκδιώξει τους κατοίκους του μετατρεπόμενο σε ένα ατελείωτο Airbnb και οι δρόμοι ερημώνουν από ντόπιους, όπως γράφει και η Guardian, η οποία εκτιμά ότι η κεντροδεξιά κυβέρνηση είναι εστιασμένη στις ξένες επενδύσεις και “κατηγορείται ότι αντιμετωπίζει μόνον βραχυπρόθεσμα τα προβλήματα, εις βάρος των μόνιμων κατοίκων του κέντρου“. (Πιθανόν το ρεπορτάζ γράφθηκε προτού ο πρωθυπουργός πάρει θέση υπέρ της διάσωσης των τριών κινηματογράφων, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε και βέβαιοι).

Και τα δύο κτίσματα ανήκουν στον ασφαλιστικό φορέα ΕΦΚΑ, ο οποίος πρόσφατα ανακοίνωσε ότι νοίκιασε το χώρο σε τουριστική επιχείρηση και ότι σχεδιάζεται να μετατραπεί το “Ιντεάλ” σε ξενοδοχείο πολυτελείας, ότι αυτό θα προσφέρει 150 θέσεις εργασίας και ότι το κτήριο του “Άστορ” προορίζεται να στεγάσει γραφεία. Την περασμένη εβδομάδα περίπου 5.000 σινεφίλ πήγαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας στο “Άστορ”, που πρωτάνοιξε τις πόρτες του τη δεκαετία του ’40.  Ομως δεν θα αντιμετωπίζονταν αυτές οι κινηματογραφικές αίθουσες ως μουσεία, αν οι ίδιοι οι σινεφίλ που διαμαρτύρονται περισσότερο από όλους, πήγαιναν σε αυτούς τους χώρους έστω και μια φορά το μήνα με την παρέα τους.

Και επειδή έμμεσα παραλληλίσθηκε από κάποιους ο ιστορικός κινηματογράφος με την Ακρόπολη των σινεμά, να πούμε ότι είναι τραγικό να γίνονται τέτοιες παρομοιώσεις, αλλά και ότι το 90% των Ελλήνων έχει πάει ακόμα και στην ιερή Ακρόπολη μόνο με το σχολείο του ή την βλέπει μεν συχνά, αλλά από κοντινές καφετέριες και μεζεδοπωλεία. Τα νιάτα σήμερα έχουν γυρίσει την πλάτη σε όλες τις ακροπόλεις, κινηματογραφικές, μαρμάρινες και σελιλόιντ. Φρόντισε για αυτό η μεταπολεμική γενιά που παρέδωσε καμμένη γη, μη προνοώντας να έχουν, αν όχι ιδεολογικό, τουλάχιστον φιλοσοφικό μετερίζι και αποκούμπι οι επόμενοι.