Αν και προς το παρόν το ΔΝΤ παραμένει αμετακίνητο στην απαίτησή του για νομοθέτηση συγκεκριμένων εφεδρικών μέτρων ύψους 3,6 δις, υψηλά ιστάμενη κοινοτική πηγή θεωρεί δεδομένο πως η αξιολόγηση θα κλείσει στην τακτική σύνοδο του Eurpogroup στις 24 Μαϊου, χωρίς να αποκλείει το ενδεχόμενο έκτακτης σύγκλησης του οργάνου στις 18 Μαϊου.

Η ίδια παράγοντας θεωρεί πως το κέντρο βάρους της διαπραγμάτευσης έχει ήδη μετακινηθεί στο πλαίσιο του μηχανισμού δημοσιονομικής διόρθωσης. Διευκρινίζει, ωστόσο, πως ο μηχανισμός που πιθανότατα θα συμφωνηθεί θα είναι σημαντικά διαφορετικός από την ελληνική πρόταση. Εκτιμά, μάλιστα, πως θα γίνει αποδεκτός από το Ταμείο εάν πληρούνται οι εξής δύο όροι:

• Πρώτον, ο μηχανισμός να ενεργοποιείται αυτόματα και τα περιθώρια παρέμβασης του Έλληνα υπουργού Οικονομικών να συρρικνωθούν σε βαθμό εξαφάνισης.
• Δεύτερον, τα εφεδρικά μέτρα να αφορούν κυρίως περικοπές της δημόσιας δαπάνης για μισθούς και συντάξεις. Θα προτιμούσε αυτό να προκύψει από μαζικές απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, αλλά θα αποδεχόταν να προκύψει από μειώσεις μισθών και συντάξεων.

Πάντα κατά την ίδια πηγή, ο Ντάισελμπλουμ έκανε πακέτο τη διαπραγμάτευση για τα εφεδρικά μέτρα με την έναρξη της συζήτησης για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους για να διευκολυνθεί ο επιδιωκόμενος συμβιβασμός. Η συζήτηση για το χρέος ικανοποιεί ταυτοχρόνως και το ΔΝΤ και την ελληνική κυβέρνηση.

Για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, ωστόσο, υπάρχουν αντιδράσεις στους κόλπους της Ευρωζώνης. Αυτός είναι ο λόγος που η Αθήνα απαιτεί να υπάρξει έγγραφη δέσμευση των εταίρων ότι η σχετική συζήτηση θα αρχίσει και μάλιστα θα πρέπει να ολοκληρωθεί με βάση ένα χρονοδιάγραμμα.

Υπενθυμίζουμε ότι το Νοέμβριο 2012 το Eurogroup είχε αναλάβει τη δέσμευση να δρομολογήσει την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους όταν η Ελλάδα θα είχε πρωτογενές πλεόνασμα. Παρότι πιστοποίησε ότι υπήρξε πρωτογενές πλεόνασμα δεν υλοποίησε τη δέσμευσή του. Κατά τα άλλα, οι Γερμανοί και οι ακόλουθοί τους δεν χάνουν ευκαιρία να φωνάζουν ότι τα συμφωνηθέντα πρέπει να τηρούνται.

Το 3^ο Μνημόνιο προβλέπει την έναρξη διαπραγματεύσεων για την αναδιάρθρωση του χρέους μετά την ολοκλήρωση της 1^ης αξιολόγησης, αλλά δεν θέτει σαφές χρονοδιάγραμμα. Αυτό σημαίνει ότι οι εταίροι μπορούν με διάφορα προσχήματα να καθυστερήσουν την ελάφρυνση.

Όλα δείχνουν ότι ο διαφαινόμενος συμβιβασμός για τα εφεδρικά μέτρα θα είναι πολιτικά δύσκολος για τον Τσίπρα. Για να μην τα έχει όλα μαζί, κατέθεσε προς ψήφιση αυτό το Σαββατοκύριακο το νομοσχέδιο για το Ασφαλιστικό και το Φορολογικό.

Ξεμπερδεύει με την ψήφιση ενός επίσης δύσκολου πακέτου, το οποίο, όμως, μετά από όσα έχουν μεσολαβήσει, έχει γίνει αποδεκτό από τους βουλευτές της συμπολίτευσης. Γι’ αυτό και δεν αναμένεται να προκαλέσει ρήγματα στην κοινοβουλευτική πλειοψηφία των 153. Παραλλήλως, με τον τρόπο αυτό προσδίδει εκ των προτέρων και νομοθετική υπόσταση στη βούληση της κυβέρνησής του να εφαρμόσει τις ανειλημμένες δεσμεύσεις της.

Από πολιτικής απόψεως κρίσιμη είναι η έγγραφη δέσμευση των εταίρων ότι η συζήτηση για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα αρχίσει αμέσως και θα ολοκληρωθεί εντός χρονοδιαγράμματος. Μία τέτοια δέσμευση θα του επέτρεπε να αντιμετωπίσει και τις εσωκομματικές γκρίνιες και τις επιθέσεις της αντιπολίτευσης.

Το ενδιαφέρον είναι πως προς την ίδια ακριβώς κατεύθυνση πιέζει τους Ευρωπαίους και το ΔΝΤ. Υπενθυμίζουμε ότι μετά την κρίση στην Αργεντινή το Καταστατικό του Ταμείου άλλαξε. Από τότε, δεν μπορούσε να δανείζει χώρες, των οποίων το χρέος είναι μη βιώσιμο. Αυτό πρακτικά σήμαινε πως μαζί με τη λιτότητα επέβαλε και το αναγκαίο κούρεμα του χρέους, ώστε να καταστεί βιώσιμο.

Επειδή το 2010 οι Ευρωπαίοι δεν ήθελαν να κουρέψουν το ελληνικό χρέος για να μην έχουν απώλειες οι δικές τους τράπεζες, πειθανάγκασαν το ΔΝΤ να αλλάξει και πάλι το Καταστατικό του, προκειμένου να καταστεί δυνατή η συμμετοχή του στο 1^ο Μνημόνιο, χωρίς να προβλέπεται κούρεμα. Με τη νέα αλλαγή, αρκούσε η Ευρωζώνη να εγγυηθεί με δήλωσή της τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Έτσι και έγινε.

Μετά και το εξόφθαλμο ναυάγιο των μέχρι τώρα Μνημονίων, το ΔΝΤ έχει επαναφέρει στο τραπέζι την απαίτηση για ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Δεδομένου ότι οι του ευρωιερατείου θεωρούν για τους δικούς τους λόγους αναγκαία τη συμμετοχή του Ταμείου στο 3^ο Μνημόνιο, είναι υποχρεωμένοι να δώσουν κάτι στη Λαγκάρντ. Η έναρξη της συζήτησης στο Eurogroup είναι κάτι, αλλά πιθανότατα θα χρειασθεί για δεύτερη φορά η Ευρωζώνη να εγγυηθεί ότι το ελληνικό χρέος θα καταστεί βιώσιμο.

Για να γεφυρώσει τις διαφορές, ο Ντάισελμπλουμ επεξεργάζεται έναν οδικό χάρτη για το ζήτημα του χρέους, όπως επίσης και συμβιβαστικές φόρμουλες όσον αφορά τα εφεδρικά μέτρα. Παρά τη σύσταση του προέδρου Ολάντ για κλείσιμο της αξιολόγησης, το Eurogroup της Δευτέρας αναμένεται να καταγράψει την συντελεσθείσα πρόοδο και να συζητήσει επί των σχεδίων του προέδρου του.

Στόχος είναι να ανοίξει ο δρόμος για την επίτευξη συμφωνίας σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων (staff level agreement), η οποία και θα πάει στο Eurogroup της 24^ης Μαϊου προς έγκριση. Το Βερολίνο επιμένει να τηρηθεί η κλασική διαδικασία και γι’ αυτό την Τρίτη αναμένεται να έλθει στην Αθήνα το Κουαρτέτο. Καλά ενημερωμένη κοινοτική πηγή υποστηρίζει ότι παραλλήλως θα πραγματοποιούνται και συνεννοήσεις σε πολιτικό επίπεδο για να γεφυρώνονται διαφορές.

Αν και ο Σόιμπλε δέχεται πιέσεις να μην εμμείνει στην ανελαστική στάση του όσον αφορά το χρέος, προς το παρόν δεν υπάρχουν σημάδια ότι έχει κάνει βήμα πίσω. Πριν μερικές εβδομάδες είχε δηλώσει ότι «δεν υπάρχει επιχείρημα για τους Γερμανούς για να προχωρήσουμε τώρα σε συζητήσεις για ελάφρυνση του χρέους».

Είχε προσθέσει, μάλιστα, ότι η συζήτηση για την αναδιάρθρωση είναι ζήτημα εντυπώσεων και όχι ουσίας. Το επιχείρημά του είναι πως η αναδιάρθρωση δεν είναι του παρόντος, επειδή μέχρι το 2022 η Ελλάδα δεν σηκώνει μεγάλο βάρος. Από λογιστικής απόψεως έχει δίκιο.

Το χρέος, ωστόσο, δεν είναι μόνο λογιστικό μέγεθος. Είναι και πολιτικό και οικονομικό μέγεθος. Ας αδιαφορήσουμε για το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός έχει καταστήσει την προσδοκία ελάφρυνσής του βασική επαγγελία του και πολιτικό εργαλείο. Ας μείνουμε στο γεγονός ότι το μη βιώσιμο χρέος είναι παράγοντας οικονομικής αβεβαιότητας που απωθεί τις παραγωγικές επενδύσεις.

Χωρίς τέτοιες επενδύσεις, η ελληνική οικονομία είναι αδύνατον να ανακάμψει. Την προφανή αυτή αλήθεια έχει αναγνωρίσει δημοσίως και η ίδια η Λαγκάρντ. Όσο το χρέος παραμένει στα ύψη, τόσο η ελληνική οικονομία θα παραμένει στα γόνατα. Οι κυβερνήσεις αρκετών χωρών-μελών, ωστόσο, είναι απρόθυμες να προχωρήσουν στην αναγκαία γενναία ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Ταυτοχρόνως, όμως, θέλουν να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση για να μην προστεθεί στα ήδη ανοικτά μέτωπα της ΕΕ μία υποτροπή της ελληνικής κρίσης.

Το προηγούμενο διάστημα, το ευρωιερατείο δικαιολογημένα φοβόταν πως η αναζωπύρωση της ελληνικής κρίσης θα προκαλούσε κλίμα αστάθειας και κατ’ αυτό τον τρόπο θα ενίσχυε το ρεύμα υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ στο αμφίρροπο δημοψήφισμα της 23^ης Ιουνίου. Γι’ αυτό και θέλει το ελληνικό ζήτημα να μην είναι καν στην ευρωπαϊκή ατζέντα, όταν η Βρετανία θα εισέλθει στην τελική ευθεία προς το δημοψήφισμα.

Όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν πως το ευρωιερατείο ναι μεν πιέζει την κυβέρνηση Τσίπρα, αλλά δεν θέλει να την αποσταθεροποιήσει. Το μήνυμα αυτό έχουν λάβει και τα κόμματα της αντιπολίτευσης και ο ΣΕΒ σε σχετικές επαφές του. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία ενίσχυσαν αυτή την απόφαση.

Η σύγκρουση Ερντογάν-Νταβούτογλου και η παραίτηση του δεύτερου από την πρωθυπουργία εγείρουν ερωτηματικά στο ευρωιερατείο για το κατά πόσο η Άγκυρα θα παραμείνει προσηλωμένη στην τήρηση των όρων της ευρωτουρκικής συμφωνίας. Ειδικά όταν αρκετές χώρες-μέλη είναι πολύ απρόθυμες να συναινέσουν στην κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους που επισκέπτονται την ΕΕ.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν κρύβουν πως ενώ με τον Νταβούτογλου είχαν βρει έναν κώδικα συνεννόησης, δεν ισχύει το ίδιο για τον Ερντογάν. Τον θεωρούν αλαζόνα και τυχοδιώκτη. Γι’ αυτό εκτιμούν πως για να επιτύχει την άνευ όρων κατάργηση της βίζας θα επιχειρήσει να εκβιάσει την ΕΕ. Για την ακρίβεια, θα την απειλήσει με τορπιλισμό της ευρωτουρκικής συμφωνίας και με διοχέτευση νέου προσφυγικού-μεταναστευτικού κύματος.

Το ζήτημα αυτό είναι πολιτικά κρίσιμο για την ΕΕ, αλλά και προσωπικά για τη Μέρκελ, τον Τουσκ και τον Γιούνκερ. Το πολύ πιθανό ενδεχόμενο οι ευρωτουρκικές σχέσεις να πάρουν αυτή την αρνητική τροπή είναι ένας πρόσθετος λόγος που ωθεί το ευρωιερατείο να κλείσει την εκκρεμότητα με την Ελλάδα. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, αυτό είναι και το κεντρικό επιχείρημα του προέδρου της Κομισιόν προς τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών, η στάση του οποίου θεωρείται καθοριστική.

Χωρίς την υποστήριξη της ομάδας Σόιμπλε, το ΔΝΤ θα χάσει μεγάλο μέρος από τη διαπραγματευτική ισχύ του. Μπορεί να θέτει εκβιαστικά όρους, όσο η Ευρωζώνη είναι διχασμένη. Όσο, δηλαδή, ένα τμήμα της υποστηρίζει ευθέως ή εμμέσως τις απαιτήσεις του Ταμείου. Εάν τη χάσει θα υποχρεωθεί να συμβιβασθεί.