Από τον Κοτζιά στον Κατρούγκαλο – Μετά τις Πρέσπες το Καστελλόριζο…

Την αρχή έκανε ο Κοτζιάς, προκαλώντας κύμα αντιδράσεων με την αναφορά σε “μοναχοφάηδες” Έλληνες για το Καστελόριζο. Εάν δεν υπήρχε συνέχεια θα μπορούσε κανείς να ισχυρισθεί πως επρόκειτο για προσωπική άποψή του αν και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών γνωρίζει το ειδικό βάρος των λέξεων και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν. Επειδή κατά γενική ομολογία είναι και ευφυής και πολύπειρος στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, ήταν, λοιπόν, εξαρχής προφανές πως η επίμαχη δήλωσή του στο Φόρουμ των Δελφών ήταν ένα είδος προαναγγελίας μία κίνησης που κυοφορείται.

Δεν χρειάσθηκε να περάσουν πολλές ημέρες για να επιβεβαιωθεί η σχετική εκτίμηση που είχαμε διατυπώσει στο άρθρο με τον ενδεικτικό τίτλο “Ο Κοτζιάς σε ρόλο ‘λαγού’ – Αποκρυπτογραφώντας μία θολή δήλωση” (8 Μαρτίου 2019). Ο σημερινός υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, που είχε κρίσιμη συνάντηση στην Αττάλεια με τον Τούρκο ομόλογό του, επανέλαβε περίπου τα ίδια.

Αυτό προφανώς δεν μπορεί να θεωρηθεί καθόλου τυχαίο. Πολύ περισσότερο όταν στην πρόσφατη συνάντηση Τσίπρα-Ερντογάν είχε γίνει λόγος για συνεργασία των δύο χωρών στα ενεργειακά,, χωρίς να προσδιορισθεί σε ποιον ακριβώς ενεργειακό τομέα συζητείται συνεργασία. Εκείνη έκφραση δεν μπορούσε από μόνη της να τεκμηριώσει εθνική ανησυχία, επειδή θα μπορούσε η ελληνοτουρκική συνεργασία να αφορά π.χ. στην προέκταση του αγωγού Turkish Stream που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο προς την Τουρκία με σκοπό στη συνέχεια να διοχετευθεί στην Ευρώπη.

Το γεγονός, όμως, ότι στη γενικόλογη δήλωση Τσίπρα και στη θολή μεν αποκαλυπτική δε δήλωση Κοτζιά προστέθηκε η παρεμφερής δήλωση Κατρούγκαλου αποτελεί απόδειξη ότι κάτι “ψήνεται” όσον αφορά την εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, έτσι όπως αυτή ορίζεται ατύπως με βάση την αρχή της μέσης γραμμής.

Αυτό που είπε κι αυτό που δεν είπε

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Κοτζιάς προέβη στην επίμαχη δήλωση, επειδή γνώριζε το τι είχε συζητηθεί μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού και του Τούρκου προέδρου. Στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ, άλλωστε, είναι γνωστό ότι στους κόλπους του ΣΥΡΙΖΑ είναι αρκετοί που επιδιώκουν μία ελληνοτουρκική συμφωνία κατά το προηγούμενο της Συμφωνίας των Πρεσπών. Υπάρχουν και σχετικές δημόσιες δηλώσεις από βουλευτές του ότι το μοντέλο της Συμφωνίας των Πρεσπών πρέπει να εφαρμοσθεί και στα ελληνοτουρκικά!

Τι μας είπε, λοιπόν, ο Κατρούγκαλος; «Πως μπορεί κάποιος να αποκλείσει από αυτή την περιοχή την Τουρκία, η οποία έχει τόσα χιλιόμετρα ακτή στη Μεσόγειο;». Ο υπουργός Εξωτερικών θέλει κάτι να μας πει, χωρίς όμως να το λέει καθαρά, ή δηλώνει το αυτονόητο; Και επειδή η ανωτέρω δήλωση εκ των πραγμάτων συσχετίζεται με τα περί “μοναχοφάηδων” του Κοτζιά, ας ξεκαθαρίσουμε ότι ποτέ κυβέρνηση ή πολιτικό κόμμα στην Ελλάδα και στην Κύπρο δεν ισχυρίσθηκε ότι όλα είναι δικά μας, ότι η Τουρκία δεν έχει υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ και στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αντιθέτως, είναι η Άγκυρα που ισχυρίζεται ότι όλα τα νησιά, μικρά ή μεγάλα, δεν έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ, φθάνοντας την τουρκική υφαλοκρηπίδα (σύμφωνα με τους χάρτες Ακάρ) μέχρι και νότια της Κρήτης!

Κατά συνέπεια, ο Κατρούγκαλος, ως εκπρόσωπος της Ελλάδας, όφειλε να πει το αυτονόητο που είπε, προσθέτοντας ότι τα ελληνικά νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ κι ότι η θέση της Αθήνας είναι πως η υφαλοκρηπίδα ΑΟΖ πρέπει να οριοθετηθεί με βάση την αρχή της μέσης γραμμής. Και επειδή η Τουρκία έχει διαφορετική θέση, θα έπρεπε να επαναλάβει την πρόταση για παραπομπή της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για να την επιλύσει με βάση το Διεθνές Δίκαιο.

Αυτό προβλέπει ρητά ότι ακόμα και η πιο μικρή νησίδα, εάν φιλοξενεί έστω και στοιχειώδη οικονομική δραστηριότητα (π.χ. εκτρέφονται κατσίκια), δικαιούται υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, ωστόσο, έχει καταστεί διεθνές δίκαιο και ως εκ τούτου δεσμεύει και την Τουρκία. Παρόλα αυτά, η Άγκυρα εμμένει στον ισχυρισμό της, επικαλούμενη ειδικές συνθήκες, όπως επίσης δεν έχει αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Στο στόχαστρο το Καστελόριζο

Τι προσπαθούν, λοιπόν, να μας πουν κατά σειρά οι Τσίπρας, Κοτζιάς και Κατρούγκαλος, ο καθένας με τον τρόπο του; Δεδομένου ότι τα ζητήματα που αφορούν στην κυπριακή ΑΟΖ είναι αρμοδιότητα της Λευκωσίας, δεν αναφέρονται σ’ αυτήν. Σύμφωνα με έγκυρες διπλωματικές πηγές, όλες αυτές οι δηλώσεις αναφέρονται στη θαλάσσια περιοχή του Καστελορίζου. Ο Κοτζιάς, μάλιστα, μας το είπε ωμά.

Κατά τις ίδιες πηγές, λοιπόν, η Αθήνα έχει εκφράσει στην Άγκυρα την ετοιμότητά της να διαπραγματευθεί μικρότερη επήρεια του Καστελορίζου όσον αφορά τις θαλάσσιες ζώνες. Η τουρκική πλευρά κατέγραψε, βεβαίως, την ελληνική υποχώρηση, αλλά δεν δεσμεύθηκε, επιμένοντας ότι τα νησιά δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Ως καλός προπαγανδιστής, ο Κοτζιάς είχε ηθελημένα μιλήσει θολά. Μας είχε, λοιπόν, πει ότι διαφωνεί με όσους υποστηρίζουν ότι το Καστελόριζο έχει όλη την υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ της περιοχής!

Αυτό που ήθελε να πει είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να αποδεχθεί ότι το σύμπλεγμα του Καστελορίζου δεν θα έχει πλήρη επήρεια σε υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Με άλλα λόγια πως δεν πρέπει να εφαρμοστεί η αρχή της μέσης γραμμής στην οριοθέτηση. Η θέση αυτή, όμως, ισοδυναμεί με εκ των προτέρων παραχώρηση εθνικών δικαιωμάτων.

Εάν η Τουρκία δεχόταν η διαφορά για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ π.χ. του Καστελορίζου να παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αυτό ενδεχομένως να μην έδινε στο μικρό ελληνικό νησιωτικό σύμπλεγμα πλήρη επήρεια, λόγω του μεγάλου χερσαίου όγκου της Τουρκίας. Ενδεχομένως να οριοθετούσε, συνδυάζοντας την αρχή της μέσης γραμμής με την αρχή της αναλογικότητας. Προφανώς, η Ελλάδα θα αποδεχόταν τη σχετική απόφαση, αφού έχει αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου. Άλλο αυτό, όμως, κι άλλο εκ των προτέρων να λες ότι η Αθήνα είναι έτοιμη να αποδεχθεί μειωμένη επήρεια, υπονομεύοντας καίρια τη διαπραγματευτική και νομική θέση της χώρας.

Μορφές συνδιαχείρισης-συνεκμετάλλευσης

Σύμφωνα με τις ίδιες διπλωματικές πηγές, η ελληνική κυβέρνηση έχει εμφανισθεί διατεθειμένη να συζητήσει και μορφές συνδιαχείρισης-συνεκμετάλλευσης τουλάχιστον στη θαλάσσια περιοχή του Καστελορίζου. Αυτό το νόημα είχε και η δήλωση Κοτζιά «να δώσεις στην Τουρκία μία προοπτική να συμμετάσχει στην οικονομική ανάταση (από την εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων)». Και για να μην αφήσει καμία αμφιβολία για το τι εννοεί πρόσθεσε: «να το βάλουμε στο τραπέζι να το συζητήσουμε» με την Άγκυρα.

Αυτά, όμως, δεν είναι μόνο του Κοτζιά. Στη συνέντευξή του στο πρακτορείο “Αναντολού”, ο Κατρούγκαλος κινήθηκε στο ίδιο μήκος κύματος, δηλώνοντας ότι «ασφαλώς βλέπουμε θετικά την συμμετοχή της Τουρκίας» στην ενεργειακή εξίσωση της Ανατολικής Μεσογείου. Ζήτησε, μάλιστα, τη συμμετοχή και της Τουρκίας στην τριμερή συνεργασία Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ!

Η πρόταση αυτή, ωστόσο, είναι άκρως επιπόλαιη. Η Κυπριακή Δημοκρατία πως θα αποδεχθεί σε ένα σχεδόν συμμαχικό σχήμα τη συμμετοχή των Τούρκων που κατέχουν σχεδόν το 40% της επικράτειάς της; Επιπλέον, το Ισραήλ έχει ανοικτό μέτωπο με τον Ερντογάν και ούτε καν θα συζητούσε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Τα γεωπολιτικά τρίγωνα Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ (στη σύνοδο της Ιερουσαλήμ συμμετείχαν και οι ΗΠΑ) και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος (στην επόμενη σύνοδο θα συμμετάσχει και η Γαλλία), άλλωστε, συγκροτούν με τις ευλογίες της Δύσης ένα άτυπο γεωστρατηγικό πλέγμα. Αυτό το πλέγμα αφήνει εκτός την Τουρκία και στην πραγματικότητα, χωρίς να ομολογείται ευθέως, έχει ως στόχο να την ανασχέσει στην Ανατολική Μεσόγειο.

Εξευτελιστικός κατευνασμός

Μπορεί, λοιπόν, ο Κατρούγκαλος να ήθελε να χαϊδέψει τα αυτιά των Τούρκων για να τους κατευνάσει, αλλά με τη θλιβερή κατευναστική διπλωματία του εκθέτει την Ελλάδα στους συμμάχους της. Και μόνο η δήλωσή του ότι σκοπός του είναι ο Τσαβούσογλου να τον λέει “καρντάς” (αδελφό) και όχι “γκιαούρ” (άπιστο) είναι η επιτομή ενός εξευτελιστικού κατευνασμού.

Ας μάθει, λοιπόν, ότι αποστολή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών είναι να προασπίζει τα εθνικά συμφέροντα με όρους διεθνούς δικαίου και εθνικής αξιοπρέπειας. Να συνομιλεί με τον Τούρκο ομόλογό του με όρους ισοτιμίας κι όχι να εκλιπαρεί για χαμηλές θερμοκρασίες στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Δεν είναι, βεβαίως, τυχαίο ότι στη συνάντηση της Αττάλειας ο Τσαβούσογλου προσήλθε με σκληρή ατζέντα. Παραλλήλως, ο Ερντογάν δεν χάνει ευκαιρία να χρησιμοποιεί επιθετική-προσβλητική ρητορική εναντίον της Ελλάδας.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η κυβέρνηση Τσίπρα οφείλει να αφήσει στην άκρη τις θολές δηλώσεις και να ξεκαθαρίσει τη θέση της όσον αφορά τα ζητήματα που η ίδια άνοιξε. Ας πει και στα κόμματα της αντιπολίτευσης και στους πολίτες τι ακριβώς επιδιώκει. Εάν προτείνει ειδικά για τη θαλάσσια περιοχή του Καστελορίζου μία συνεκμετάλλευση πιθανών κοιτασμάτων, προκειμένου να αρθεί το αδιέξοδο που υφίσταται σήμερα ας το πει καθαρά.