Η μάχη του Κόμαροφ – Οι Πολωνοί τρέπουν σε φυγή τους Σοβιετικούς

Η μάχη του Κόμαροφ είναι μια από τις σημαντικότερες και λιγότερο γνωστές του 20ου αιώνα. Εάν το αποτέλεσμα ήταν διαφορετικό η ιστορία της Ευρώπης θα ήταν επίσης εντελώς διαφορετική. Αυτό απεφεύχθη χάρη στην ανικανότητα του διοικητή μιας στρατιάς που η δύναμή της υπερείχε 10:1 της αντίπαλης της.

Το 1920 η νεαρή Σοβιετική Ένωση πολεμούσε κατά της αναγεννημένης Πολωνίας. Οι Σοβιετικοί εκμεταλλευόμενοι την αριθμητική τους υπεροχή είχαν αποκρούσει τις πολωνικές επιθέσεις και βάδιζαν προς την Βαρσοβία. Η κατάληψη της πόλης θα είχε αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση σοβιετικού καθεστώτος και την προώθηση των σοβιέτ προς τη Γερμανία που επίσης συγκλονίζονταν από πολιτικές συγκρούσεις.

Οι Σοβιετικοί, πέραν των άλλων δυνάμεών τους είχαν σχηματίσει και την 1η Στρατιά Ιππικού γνωστή ως “Κοναρμίγια” διοικητής της οποίας ήταν ο Σεμιόν Μπουντιόνι. Η 1η ΣΙ διέθετε την 4η, 6η, 11η και 14η Μεραρχίες Ιππικού (ΜΙ), την 44η Μεραρχία Τυφεκιοφόρων (ΜΤ) και την Ειδική Ταξιαρχία (ΕΤ). Συνολικά διέθετε 17.000 άνδρες, 284 πολυβόλα, 48 πυροβόλα και αριθμό θωρακισμένων αυτοκινήτων. Υποστηριζόταν δε από πέντε θωρακισμένα τρένα και 12 αεροσκάφη.

Απέναντι στη δύναμη αυτή βρισκόταν η πολωνική 1η Μεραρχία Ιππικού του συνταγματάρχη, τότε, Γιούλιους Ρόμελ. Η 1η ΜΙ διέθετε την 6η και την 7η Ταξιαρχία Ιππικού (ΤΙ). Η 6η Ταξιαρχία Ιππικού διέθετε τρία συντάγματα ουλάνων (λογχοφόρων), το 1ο, 12ο και 14, με συνολική δύναμη 520 ανδρών και 8 πυροβόλων. Η 7η ΤΙ διέθετε επίσης τρία συντάγματα, δύο ουλάνων και ένα ελαφρού ιππικού, με συνολική δύναμη 820 ανδρών και 11 πυροβόλων. Συνολικά η δύναμη της 1η Μεραρχία Ιππικού δεν ξεπερνούσε τους 1.700 άνδρες.

Μάχες Πολωνών-Σοβιετικών

Στις 17 Αυγούστου 1920 η 1η Στρατιά Ιππικού κατάφερε να ηττηθεί από ελάχιστους Πολωνούς στη μάχη του Ζαντβόρστε. Έτσι δεν κατάφερε να συντονιστεί με τις άλλες σοβιετικές στρατιές που εφορμούσαν στη Βαρσοβία με αποτέλεσμα την σοβιετική ήττα και υποχώρηση. Ο Μπουντιόνι είχε θάψει τα όνειρα του Λένιν για ερυθρή ευρωπαϊκή κυριαρχία. Κατόπιν αυτού ο ανώτατος Σοβιετικός διοικητής Τουχασέφκι διέταξε τον Μπουντιόνι να επιτεθεί στη δεξιά πτέρυγα του πολωνικού στρατού ώστε να διευκολυνθεί η υποχώρηση της σοβιετικής Δυτικής Στρατιάς και ενδεχομένως να καταστεί δυνατή νέα επίθεση κατά της Βαρσοβίας.

Ωστόσο και αυτός ο σοβιετικός ελιγμός απέτυχε. Η σοβιετική 1η Στρατιά Ιππικού είχε βρεθεί στην περιοχή του Ζάμοσκ στις 29 Αυγούστου όταν δυνάμεις συγκρούστηκαν για πρώτη φορά με τους Πολωνούς της 1ης ΜΙ. Το πολωνικό 1ο Σύνταγμα Ουλάνων επιτέθηκε με τους 400 άνδρες του κατά των Σοβιετικών αιφνιδιάζοντας πολλές μονάδες, συλλαμβάνοντας 150 αιχμαλώτους και κυριεύοντας τρία πυροβόλα και πολλά πολυβόλα.

Στις 30 Αυγούστου οι Σοβιετικοί συνέχισαν την κίνησή τους προς το Ζάμοσκ, αλλά οι Πολωνοί εφαρμόζοντας τακτικές ελαστικής άμυνας, ελισσόμενοι συνεχώς, κατάφεραν να τους καθυστερήσουν. Το Ζάμοσκ φρουρούσαν μόλις 850 Πολωνοί και Ουκρανοί. Ο Ρόμελ όμως κίνησε αμέσως τους λίγους άνδρες του με σκοπό να καλύψει την πόλη, αναπτύσσοντάς τους στην περιοχή του Κόμαροφ.

Ο Μπουντιόνι είχε τρεις επιλογές. Μπορούσε είτε να επιτεθεί στην πόλη, είτε στην πολωνική 13η Μεραρχία Πεζικού (ΜΠ) που είχε αναπτυχθεί στην περιοχή δυτικά της πόλης ή να επιτεθεί στο πολωνικό ιππικό. Επέλεξε το τρίτο καθώς δεν πίστευε πως οι λίγοι αντίπαλοι μπορούσαν να του αντισταθούν.

Η μεγαλύτερη ιππομαχία του 20ου αιώνα

Το πρωί της 31ης Αυγούστου το σοβιετικό ιππικό διέσχισε τους βάλτους βόρεια της πολωνικής τοποθεσίας. Παράλληλα η σοβιετική 11η Μεραρχία Ιππικού ενεπλάκη με Πολωνούς πεζούς. Όμως οι Πολωνοί είχαν κινηθεί έξυπνα το προηγούμενο βράδυ, περικυκλώνοντας την σοβιετική 6η Μεραρχία Ιππικού.

Στις 06.00 το πρωί οι 200 Πολωνοί του 2ου Συντάγματος κατέλαβαν έναν μικρό λόφο χωρίς να συναντήσουν αντίσταση. Από εκεί όμως οι Πολωνοί εντόπισαν σοβιετικά μεταγωγικά και ιππικό να κινούνται ασύντακτα. Αμέσως οι Πολωνοί εφόρμησαν και προκάλεσαν βαρύτατες απώλειες στους αντιπάλους τους. Ήταν όμως πολύ λίγοι και δεχόμενοι μαζική σοβιετική αντεπίθεση υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν στο χωριό Βολίκα Σνιατίσκα.

Εκεί όμως οι Σοβιετικοί αναχαιτίστηκαν και δεχόμενοι αντεπίθεση του 9ου Συντάγματος Ουλάνων (350 άνδρες), τράπηκαν σε φυγή. Οι Πολωνοί ανακατέλαβαν τον λόφο (ύψωμα 255). Οι Σοβιετικοί επιχείρησαν πολλές αντεπιθέσεις αλλά οι λιγοστοί Πολωνοί άντεξαν και κράτησαν τον λόφο.

Την ίδια ώρα και το 8ο Σύνταγμα Ουλάνων (270 άνδρες) επιτέθηκε στους Σοβιετικούς, τρέποντας σε φυγή τους αντιπάλους τους και κυριεύοντας ακόμα και το προσωπικό αυτοκίνητο του Μπουντιόνι μαζί με όπλα και εφόδια. Η σοβιετική 4η Μεραρχία Ιππικού είχε πάψει να υπάρχει ως οργανωμένη μάχιμη δύναμη.

Στις 12.00 το ηρωικό 9ο Ουλάνων εκτέλεσε νέα επέλαση από τον λόφο κατά ολόκληρης της σοβιετικής 11ης Μεραρχίας Ιππικού! Οι περίπου 350 Πολωνοί βρέθηκαν απέναντι σε χιλιάδες Σοβιετικούς. Η επίθεση αποκρούστηκε αλλά όχι χωρίς να προκαλέσει πρώτα βαριές απώλειες στους αντιπάλους. Το ηθικό των Σοβιετικών δυνάμεων είχε τόσο καταπέσει που και η 11η Μεραρχία Ιππικού υποχώρησε. Όπως και η πολωνική 7η ΤΙ είχε κατατριβεί ιδιαίτερα.

Έτσι αποσύρθηκε και τη θέση της πήρε η 6η ΤΙ που ο Ρόμελ τηρούσε έως τότε σε εφεδρεία. Οι 520 Πολωνοί ιππείς υπό τον συνταγματάρχη Ντουνόσκι επιτέθηκαν αμέσως κατά των αντιπάλων τους προκαλώντας πανικό. Ιδιαίτερα το 12ο Σύνταγμα Ουλάνων (μόλις 120 άνδρες) άρχισε να καταδιώκει και να κατασφάζει τους υποχωρούντες εχθρούς.

Οι Σοβιετικές δυνάμεις πάντως, το απόγευμα, επιχείρησαν νέα επίθεση κατά του Βολίκα Σνιατίσκα όπου βρισκόταν το 8ο Σύνταγμα Ουλάνων. Οι Σοβιετικοί πίεσαν ασφυκτικά τους λιγοστούς Πολωνούς αλλά ο Ρόμελ αντέδρασε άμεσα. Αδιαφορώντας για την τρομακτική αριθμητική υπεροχή του εχθρού συγκέντρωσε τους 500 της 6ης ΤΙ και τους έριξε στο πλευρό των επιτιθεμένων Σοβιετικών δυνάμεων, αιφνιδιάζοντάς τους και τσακίζοντάς τους.

Στο μεταξύ η σοβιετική 6η ΜΙ κατάφερε να φτάσει στην περιοχή. Οι Πολωνοί την εντόπισαν και ο Ρόμελ συγκέντρωσε κάθε διαθέσιμο άνδρα και επιτέθηκε άμεσα πριν ο εχθρός αναπτυχτεί. Οι Πολωνοί επιτέθηκαν κατά μέτωπο με το 8ο και το 9ο Ουλάνων και τις άλλες τους δυνάμεις στα πλευρά, ενώ το 12ο ουλάνων που είχε μόλις δύναμη ίλης κατάφερε να φτάσει στα νώτα των Σοβιετικών.

Μέσα σε 30 λεπτά η ισχυρότερη μεραρχία του Μπουντιόνι είχε τραπεί σε φυγή. Πάντως ο Σοβιετικός στρατηγός που έλαμψε διά της απουσίας του κατά τη διάρκεια της μάχης και ουδέποτε κατάφερε να συντονίσει τις δυνάμεις του, κατόρθωσε τουλάχιστον να ξεφύγει από τον κλοιό που προσπάθησαν να στήσουν γύρω του οι Πολωνοί.

Η ήττα

Ωστόσο η ηττημένη 1η Στρατιά Ιππικού δεν είχε άλλη επιλογή από το να υποχωρήσει κακήν – κακώς καταδιωκόμενη από την ακαταπόνητη πολωνική 1η ΜΙ. Η πολωνική 6η ΤΙ κατάφερε αιφνιδιάσει την σοβιετική 44η ΜΤ και της προκαλέσει τρομακτικές απώλειες. Από ένα σοβιετικό σύνταγμα πεζικού μόνο 100 αιχμάλωτοι επέζησαν. Κατόπιν αυτού οι Σοβιετικοί τράπηκαν σε άτακτη φυγή. Οι Σοβιετικές δυνάμεις είχαν τουλάχιστον 4.000 νεκρούς στη μάχη και προφανώς πολλαπλάσιους τραυματίες. Οι Πολωνοί είχαν θρήνησαν 500 νεκρούς. Κανένας Πολωνός δεν αιχμαλωτίσθηκε.

Ο Μπουντιόνι δε υπέστη καμία συνέπεια από την ήττα. Αντίθετα έφτασε στον βαθμό του στρατάρχη της Σοβιετικής Ένωσης. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν υπεύθυνος για την μεγαλύτερη ήττα που έχει υποστεί στρατός στην παγκόσμια ιστορία σε μια μάχη χάνοντας σχεδόν 1.000.000 στρατιώτες στη μάχη Ουμάν – Κιέβου. Παρόλα αυτά και πάλι δεν εκτελέστηκε. Κάποιοι έλεγαν πως «ήταν πολύ ηλίθιος για να αποτελέσει απειλή για τον Στάλιν»…