Το Κυπριακό μετά το ναυάγιο

Σε νέα φάση εισέρχεται το Κυπριακό μετά την κατάρρευση της διαδικασίας στο Κραν Μοντάνα τα ξημερώματα της περασμένης Παρασκευής. Οι βασικοί πρωταγωνιστές αναμένεται να επανακαθορίσουν την τακτική τους με όλα τα ενδεχόμενα ανοικτά ως προς τυχόν μελλοντικές διαπραγματεύσεις.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο ΟΗΕ δεν θα προβεί σε οποιαδήποτε κίνηση πριν τον Σεπτέμβριο, πλην της ενημέρωσης του Συμβουλίου Ασφαλείας και την κατάθεση έκθεσης, που θα γίνουν προσεχώς. Τα Ηνωμένα Έθνη αναμένεται ότι θα εγκαινιάσουν νέο κύκλο διαπραγματεύσεων μετά τον διορισμό αντικαταστάτη του Άιντε, ο οποίος εγκαταλείπει τη θέση του ειδικού συμβούλου για να θέσει υποψηφιότητα στη Νορβηγία.

Έτσι κι αλλιώς, χρεώνεται κακούς χειρισμούς και κακή εκτίμηση των δεδομένων. Ο Άιντε και η ομάδα του διαμόρφωσαν οδικό χάρτη και επιχείρησαν, χωρίς να υπάρχουν οι προϋποθέσεις, να τον επιβάλλουν. Για το σκοπό αυτό είχαν εμπλέξει διάφορους διεθνείς παράγοντες για να στρέψουν τις πιέσεις προς Λευκωσία και Αθήνα. Το τέλος του οδικού χάρτη ήταν ο Νοέμβριος, όταν θα διενεργούνταν χωριστά δημοψηφίσματα.

Στόχος ήταν η επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας στο Κραν Μοντάνα, συμπλήρωση κενών και λεπτομερειών από τεχνοκράτες που θα παρέμειναν στο ελβετικό θέρετρο. Αμέσως μετά, προγραμματιζόταν συνάντηση των πρωθυπουργών Ελλάδος, Τουρκίας και Βρετανίας στη Νέα Υόρκη για να συμφωνήσουν στο θέμα των στρατευμάτων.

Η αντίδραση του Αναστασιάδη

Στη μεθόδευση αυτή αντέδρασε ο Αναστασιάδης, ο οποίος είχε ξεκαθαρίσει πως δεν δεχόταν μια συμφωνία, από την οποία θα απουσίαζε το θέμα των εγγυήσεων και των στρατευμάτων, που θα συζητούσαν οι τρεις πρωθυπουργοί στη Νέα Υόρκη. Ο πρόεδρος αντέδρασε και στο γεγονός ότι θα απουσίαζε από τις συζητήσεις που αφορούσαν τα στρατεύματα. Πληροφορίες, πάντως, αναφέρουν πως ασφυκτικές ήταν οι πιέσεις που δέχθηκε από διάφορες πλευρές για να αποδεχθεί τη φόρμουλα του Άιντε.

Μετά το φιάσκο της Πενταμερούς, η Λευκωσία στρέφεται προς δυο κατευθύνσεις:

• Πρώτον, να επαναληφθούν οι συνομιλίες, ώστε να μην οριστικοποιηθεί το αδιέξοδο.
• Δεύτερον, να διενεργηθούν  χωρίς προβλήματα οι έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ, που αρχίζουν την ερχόμενη Τετάρτη.

Η Αθήνα, δια του Κοτζιά, στήριξε τους χειρισμούς της Λευκωσίας, ενώ καταλυτικές ήταν οι παρεμβάσεις του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών σε καθοριστικές φάσεις της Πενταμερούς. Έχοντας προτάσεις, ο Κοτζιάς κινήθηκε μεθοδικά, εξέθεσε την τουρκική πλευρά για τη στάση της και επέμεινε μέχρι τέλους στις θέσεις του (μηδέν εγγυήσεις, μηδέν στρατεύματα).

Δεν απέφυγε να στείλει και προειδοποιήσεις προς διάφορες πλευρές, όπως στην περίπτωση του Βρετανού υπουργού Ευρώπης, σερ Άλαν Ντάνκαν, ο οποίος επιχείρησε να φορτώσει ευθύνες στην ελληνική πλευρά (Αθήνα και Λευκωσία) για το αδιέξοδο. «Αυτό που ανέφερες –του είπε με αυστηρό ύφος– θα το θυμάμαι για πάντα».

Μόνο λύση αλά τούρκα

Στην Πενταμερή η Άγκυρα επιβεβαίωσε πως η θέση της είναι ότι ή θα υπάρξει λύση αλά τούρκα ή δεν θα υπάρξει. Αν και είχε κέρδη, όπως η σύνθεση της Διάσκεψης (απουσία Κυπριακής Δημοκρατίας και τούτο επιβεβαιώνεται και από την περιγραφή των συμμετασχόντων), επέμεινε στην επιδίωξή της να τα πάρει όλα. Επίσης, κέρδη θα είχε και από το πακέτο Αναστασιάδη εάν δεχόταν να αλλάξει τη θέση της στο θέμα των εγγυήσεων και των στρατευμάτων. Δεν το έπραξε και επέμεινε στις διαχρονικές θέσεις της.

Η αναφορά του Τσαβούσογλου, με την οποία αμφισβητεί παραμέτρους του ΟΗΕ και τις καλές υπηρεσίες του Γενικού Γραμματέα σαφώς και παραπέμπει σε σχέδιο Β, το οποίο ούτως ή άλλως εφαρμόζει η Άγκυρα. Πέραν της μεταφοράς νερού και προσεχώς ηλεκτρισμού από Τουρκία στα Κατεχόμενα, υπήρξε από το 2012 προσπάθεια αλλαγής της βάσης λύσης και ταυτόχρονα αναβάθμισης του ψευδοκράτους.

Χωρίς να αποκλείεται, δεν φαίνεται να τίθεται θέμα προσάρτησης των Κατεχομένων. Μια πιο εφικτή επιλογή μπορεί να είναι μία μορφή “ταϊβανοποίησης” των Κατεχομένων. Ίσως και μια στρατηγική συμφωνία συνεργασίας Τουρκίας-ψευδοκράτους, που αναβαθμίσει το μεταξύ τους οικονομικό πρωτόκολλο. Μεγάλοι χαμένοι από το φιάσκο της Πενταμερούς είναι οι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι θα πρέπει να αισθάνονται πλέον τον κίνδυνο απορρόφησής τους από την Τουρκία. Η ηγεσία τους, ωστόσο, στο Κραν Μοντάνα έπαθε αφωνία. Μιλούσε μόνο όταν το επέτρεπε ο Τσαβούσογλου.

Η αποτυχία της Διάσκεψης δεν είναι το τέλος του δρόμου. Νέες προσπάθειες θα υπάρξουν. Το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει η Τουρκία. Την ίδια ώρα, είναι προφανές πως το μοντέλο αυτό των διακοινοτικών συνομιλιών έχει δοκιμαστεί και απέτυχε. Για την ελληνοκυπριακή πλευρά είναι πλέον αναγκαία η αναζήτηση νέας μεθόδου ως προς τη διαδικασία και νέας στρατηγικής.

Το πλαίσιο Γκουτιέρες

Οι άξονες που έθεσε ο Γενικός Γραμματέας στο Κραν Μοντάνα συνιστούν γεφυρωτικές προτάσεις. Πρόκειται για μια μορφή επιδιαιτησίας, γεγονός που δεν έχει αναφερθεί από κανένα ούτε και προκάλεσε αντίδραση. Σημειώνεται πως στη συνεδρίαση του Εθνικού Συμβουλίου της 1ης Ιουλίου, ενημερώνοντας τα μέλη του, ο Αναστασιάδης είχε αναφερθεί πως το πλαίσιο των συνομιλιών που θα ακολουθούσαν το είχε καθορίσει ο Γκουτιέρες το προηγούμενο βράδυ.

Είχε αναφέρει ότι δεν μπορούν να υπάρχουν επεμβατικά δικαιώματα και ότι πρέπει να περιοριστούν τα στρατεύματα σε εκατοντάδες. Άφηνε ανοικτό το ερώτημα για sunset ή review clause (εάν δηλαδή στο τέλος του χρονοδιαγράμματος θα είχαν φύγει όλοι οι Τούρκοι στρατιώτες ή θα γινόταν επανεξέταση). Επίσης, έκανε αναφορά στα δίκαια δικαιώματα των Τούρκων πολιτών, δηλαδή στο να έχουν οι Τούρκοι πολίτες τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών ειδικά στην Κύπρο (τέσσερις ελευθερίες).

Στη συνέχεια, μόλις ο Άιντε έστειλε το πρακτικό με τις παραμέτρους Γκουτιέρες, αυτό απορρίφθηκε και από την τουρκική πλευρά. Μερικές ημέρες μετά, στις 5 Ιουλίου, η ελληνοκυπριακή πλευρά δήλωνε πλήρως εναρμονισμένη με τον Γενικό Γραμματέα και τους άξονες που παρουσίασε. Μετά από αυτό υποβλήθηκε και η πρόταση του Αναστασιάδη με το γνωστό περιεχόμενο.

«Η κότα και το αυγό»

Μετά την κατάθεση των προτάσεων του Αναστασιάδη, ακολούθησαν συζητήσεις και διερευνητικές επαφές για το ενδεχόμενο να υπάρξει διαφοροποίησή τους. Από αυτό κρίνεται και η χρησιμότητα της κίνησης, καθώς ουσιαστικά θεωρήθηκε από τους τρίτους πως υπήρχε έδαφος περαιτέρω υποχωρήσεων. Ο Γενικός Γραμματέας θεώρησε πως ήταν πολλές οι προϋποθέσεις που είχαν τεθεί από ελληνοκυπριακής πλευράς! Όπως συναφώς πληροφορούμαστε, μετά την υποβολή των προτάσεων ο Γκουτιέρες επισήμανε πως διαπίστωνε πρόβλημα «chicken and the egg».

Ζήτησε να ενημερωθεί από την ελληνοκυπριακή πλευρά κατά πόσο στην περίπτωση που γίνει αποδεκτό το αίτημά της για την κατάργηση των εγγυήσεων θα μπορούσε να λάβει υπόψη της το αίτημα της Τουρκίας για να παραμείνουν εσαεί στρατιώτες στην Κύπρο. Ο Αναστασιάδης απάντησε πως δεν μπορεί να υπάρξει ευελιξία στο νομικό καθεστώς των εγγυήσεων, ούτε αποδέχεται αναθεώρηση της παρουσίας του στρατού.

Παρουσιάσθηκε, ωστόσο, ευέλικτος στα χρονοδιαγράμματα και στον αριθμό των στρατιωτών. Αντί, όπως εξήγησε, να αποχωρήσουν οι στρατιώτες σε 18 μήνες να γίνει τούτο σε 24-26 μήνες και αντί 650 να παραμείνουν 1000. Απαντώντας σε ερώτηση του Γενικού Γραμματέα κατά πόσο θα ήταν πιο ευέλικτος και στις εσωτερικές πτυχές (πέραν δηλαδή από αυτά που είχε δώσει), ο Αναστασιάδης απάντησε καταφατικά, υπό την προϋπόθεση ότι θα επιλυθούν τα υπόλοιπα ζητήματα, τα οποία αφορούσαν το κεφάλαιο της Ασφάλειας.