Ο ΣΥΡΙΖΑ, οι ξένοι “μάγοι” και το ελληνικό πειραματόζωο

Πάει πολύς καιρός από τότε, αλλά υπήρξε περίοδος που ο ΣΥΡΙΖΑ θα έσκιζε τα μνημόνια, θα διέγραφε το χρέος, θα πετύχαινε άρση της λιτότητας και όλα αυτά έχοντας «καθαρά χέρια στην κυβέρνηση». Αυτή ήταν μία φράση που είχαν υιοθετήσει πρωτοκλασάτα στελέχη της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, τα οποία, εν όψει των εκλογών του 2015, υποστήριζαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση Ελλήνων οικονομολόγων με διεθνή παρουσία και κύρος από οποιοδήποτε άλλο κόμμα στην πολιτική σκηνή.

«Αν μάλιστα προσθέσουμε και τους κύκλους επιφανών ακαδημαϊκών στην Ευρώπη, στην Αμερική και αλλού, που ήδη κινητοποιούνται για να στηρίξουν τον ΣΥΡΙΖΑ, η συγκέντρωση εμπειρίας και γνώσης είναι εντυπωσιακή», είπε πει σε συνέντευξή του ο Κώστας Λαπαβίτσας, μετέπειτα βουλευτής και σήμερα αντιπολιτευόμενος την κυβέρνηση Τσίπρα.

Δεν είναι ψέμα ότι ο Αλέξης Τσίπρας, με την βοήθεια και του Γιάνη Βαρουφάκη, πλαισιώθηκε από μία ομάδα διεθνών οικονομολόγων. Φαίνεται, όμως, ότι το ανέκδοτο που τους ακολουθεί φέρει και ψήγματα αλήθειας: «Υπάρχουν δύο κανόνες σχετικά με τους οικονομολόγους: Για κάθε οικονομολόγο υπάρχει ένας άλλος που υποστηρίζει ακριβώς τα αντίθετα. Και οι δύο συνήθως έχουν λάθος!»

Ο κύριος «Χ»

Ο Αμερικανός οικονομολόγος Τζέιμς Γκαλμπρέιθ, πρώην σύμβουλος του Γιάνη Βαρουφάκη κατά την θητεία του στο υπουργείο Οικονομικών, ήρθε στην Ελλάδα όντας σ’ ένα υπαρξιακό αδιέξοδο. Αν και ήταν καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου του Τέξας και μέλος του οικονομικού Ινστιτούτου Levy, δεν μπορούσε να αποτινάξει τον τίτλο: «ο γιος του πατέρα του». Κι αυτό επειδή κουβαλούσε την κληρονομιά του Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, ενός εκ των κορυφαίων Αμερικανών οικονομολόγων του 20ου αιώνα.

Αναζητώντας επιβεβαίωση και εκτός ακαδημαϊκών εδρών, ο Γκαλμπρέιθ ο νεότερος φλέρταρε με την πολιτική από τον ρόλο του συμβούλου, “ιδεοπώλη”, όπως έχουν πει ειρωνικά κάποιοι. Αφού διέλαμψε στον αστερισμό του Γιώργου Παπανδρέου τον καιρό που εκείνος ήταν στο τιμόνι της χώρας, επανήλθε σε κεντρικό ρόλο στη σκηνή της ελληνικής κρίσης ως ένας από τους μύστες του Σχεδίου Β’.

Διατηρώντας φιλικές σχέσεις με τον Γιάνη Βαρουφάκη είχε υποστηρίξει διακαώς τον Αλέξη Τσίπρα, όταν αυτός ετοιμαζόταν για την άνοδό του στην εξουσία και κατά τη διάρκεια του κρίσιμου πρώτου εξαμήνου του 2015. Μιλώντας προεκλογικά στο CNBC, είχε δηλώσει ότι οι Podemos στην Ισπανία και ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα μπορούν να αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων στην Ευρωζώνη όσον αφορά τις πολιτικές λιτότητας.

Στην ίδια γραμμή ήταν και η πρότασή του για ένα μέτωπο των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου εναντίον των Μνημονίων της λιτότητας. Την πρόταση αυτή είχε επαναλάβει και σε ημερίδα στην Αθήνα. Τότε ήταν που γνώρισε τον Αλέξη και φωτογραφήθηκε μαζί του στο γραφείο του στη Βουλή. Την προηγουμένη των εκλογών το προσωπικό του μήνυμα προς τον Αλέξη δημοσιεύτηκε στην Wall Street Journal. «Αγαπητέ Αλέξη… Ξέρω ότι από αύριο θα είσαι σε θέση να ξεκινήσεις  το έργο του να συνεγείρεις ολόκληρο τον ελληνικό λαό με το μέρος σου».

Αμέσως μετά βρέθηκε στο υπουργείο Οικονομικών ως σύμβουλος του Γιάνη Βαρουφάκη, φροντίζοντας, μάλιστα, να καταγράψει όλη του την εμπειρία σ’ ένα βιβλίο με τίτλο “Η Μαρτυρική Αρένα”. Ένα βιβλίο που έμελλε να ρίξει βαριά την σκιά του στην κυβέρνηση, καθώς διέψευδε τα λεγόμενα του Έλληνα πρωθυπουργού, περιγράφοντας με λεπτομέρεια το “Σχέδιο Β” ή “Σχέδιο Χ” που ετοιμαζόταν από τον Μάρτιο του 2015 και δεν ήταν άλλο από τον χειρισμό του Grexit.

Μυστικές συναντήσεις

Ο Γκαλμπρέιθ περιγράφει μυστικές συναντήσεις εκτός Ελλάδος, λόγω του φόβου να αποκαλυφθούν. Εκεί συναντιόταν το “πολεμικό συμβούλιο”, όπως το ονομάζει. Αυτό δημιουργήθηκε γύρω στα μέσα Μαρτίου σε μια συνάντηση στο Λονδίνο. «Εργαζόμαστε με πλήρη μυστικότητα, χρησιμοποιώντας ασφαλείς επικοινωνίες και συχνά δρώντας εκτός υπουργείου, ή και εκτός χώρας. Σε μία περίπτωση, όταν ενημερώναμε τον υπουργό (στο Παρίσι), είχαμε βάλει τα κινητά τηλέφωνα σ’ ένα ψυγείο του ξενοδοχείου. Tα είχε προβλέψει όλα: Επανεθνικοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδας, κήρυξη της χώρας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, επαναπροσδιορισμό των καταθέσεων και ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών σε νέα δραχμή, επιστράτευση δημοσίων υπαλλήλων, πληρωμή μισθών και συντάξεων με υποσχετικές».

Το σχέδιο δεν εφαρμόστηκε γιατί ο πρωθυπουργός δεν τόλμησε τη ρήξη με τους πιστωτές. Κάτι που απογοήτευσε βαθιά τον οικονομολόγο. Βρήκε, όμως, παρηγοριά. Μετά τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Γιάνη Βαρουφάκη και το περίφημο Plan Χ, βρέθηκε στη Γαλλία, οραματιζόμενος να αλλάξει την οικονομική πολιτική της Γαλλίας ώστε να χειραφετηθεί, όπως λέει, από τη δογματική ιδεολογία της λιτότητας. Στον ΣΥΡΙΖΑ πάντως δεν άργησαν όχι μόνο να τον ξεχάσουν, αλλά και να τον αποποιηθούν, με τον Γιώργο Χουλιαράκη να λέει ενοχλημένος στη Βουλή: «Ποιος είναι ο κ. Γκάλμπρεϊθ;».

Ο σανδαλοφόρος με τις κάλτσες

Ο Βέλγος Έρικ Τουσέν ήρθε στην Ελλάδα μετά βαΐων και κλάδων. Αυτή την φορά δεν ήταν ανακάλυψη του Γιάνη, αλλά της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Είχε ειδικευθεί σε θέματα επονείδιστου και παράνομου χρέους στον Ισημερινό, που είχε αντιμετωπίσει αντίστοιχο πρόβλημα, και συμμετείχε στην πρώτη συνέντευξη Τύπου που έδωσαν για τη νεοσυσταθείσα τότε “Επιτροπή Αλήθειας για το Χρέος”.

Το πρώτο πράγμα που παρατηρούσε κανείς ήταν η ιδιότυπη εμφάνιση του Έρικ Τουσέν και το dress code, με το οποίο διάβηκε το κατώφλι της Βουλής. Εμφανίστηκε με λαχανί πουκάμισο φωσφοριζέ, κοτσίδα –αν και δυστυχώς τα μπροστινά μαλλιά του είχαν από καιρού αποχαιρετήσει το κεφάλι του– και σανδάλια με κάλτσα. Εκ των υστέρων, έγινε γνωστό ότι ο τροτσκιστής επιστήμονας και ακτιβιστής είχε συμμετάσχει σε κάθε λογής πολιτικά και κοινωνικά κινήματα: εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, κατά της σοβιετικής εισβολής στην Πράγα, υπέρ των απεργιών στην Πολωνία, κατά της Μάργκαρετ Θάτσερ και ούτω καθεξής.

Η Ελλάδα δεν ήταν η πρώτη του στάση, καθώς είχε προσφέρει τις συμβουλευτικές υπηρεσίες του σε πολλές υπερχρεωμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής και του Τρίτου Κόσμου. Το 2003 βοήθησε τη νέα τότε κυβέρνηση του Ανατολικού Τιμόρ να επανακαθορίσει τις σχέσεις της με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Η συνδρομή του στην Επιτροπή της Ζωής για το χρέος ήταν χωρίς κάποια οικονομική επιβάρυνση, με την εξαίρεση των εξόδων διαμονής και εστίασης αυτού και των μελών της Επιτροπής.

Σύμφωνα με πληροφορίες η Βουλή του είχε παράσχει διευκολύνσεις για τις μετακινήσεις του, παραχωρώντας αυτοκίνητο με οδηγό.  Σε άλλη απόφαση που αναρτήθηκε στην Κοινοβουλευτική Διαφάνεια η Βουλή δαπάνησε την περίοδο Μαϊου-Ιουνίου 2015 λίγο περισσότερο από 12.000 ευρώ για τα αεροπορικά εισιτήρια και τα κόμιστρα από και προς το αεροδρόμιο των μελών της Επιτροπής Αλήθειας Χρέους.

Ο Τουσέν την περίοδο εκείνη έδωσε αρκετές συνεντεύξεις, χαρακτηρίζοντας απαράδεκτες τις επιθέσεις των διεθνών Μέσων Ενημέρωσης εναντίον της κυβέρνησης Τσίπρα και κυρίως εναντίον του τότε υπουργού Οικονομίας Γιάνη Βαρουφάκη. Αργότερα έγραψε ο ίδιος μία σειρά άρθρων που κατηγορούσε τον Γιάνη Βαρουφάκη ως υπεύθυνο της αποτυχίας.

Ο κύριος “σοκ και δέος”

Το 2012 ο γνωστός Αμερικανός οικονομολόγος Τζέφρι Σακς προσφέρθηκε εθελοντικά να αναλάβει θέση συμβούλου στο υπουργείο Οικονομικών, επί Γιάννη Στουρνάρα. Η προσφορά του απορρίφθηκε. Δεν έγινε το ίδιο και με την κυβέρνηση “πρώτη φορά Αριστερά”. Εξάλλου, αποδείχθηκε ένας πολύτιμος σύμβουλος του Γιάνη Βαρουφάκη στο όραμά του να γκρεμίσει την Ευρώπη της λιτότητας και να χτίσει τη νέα Ελλάδα.

Η πορεία του Τζέφρι Σακς είναι πλούσια και ενδεικτική. Την εποχή που ήταν διαπρύσιος κήρυκας του νεοφιλελευθερισμού ενεπλάκη με τη Βολιβία το 1985, προτείνοντας μια θεραπεία-σοκ ως το μόνο γιατρικό για την κρίση υπερπληθωρισμού της χώρας:  Αύξηση τιμών, κατάργηση δασμών για τις εισαγωγές, μια σειρά από δημοσιονομικές περικοπές, καθώς και μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, ενώ πρότεινε ακόμα και τη σύνδεση του τοπικού νομίσματος με το δολάριο.

Η εγχείρηση πέτυχε, αλλά ο ασθενής πέθανε. Το επίπεδο διαβίωσης των ήδη ταλαιπωρημένων Βολιβιανών κατρακύλησε ακόμη περισσότερο. Λίγα χρόνια αργότερα, βρέθηκε στο πλευρό του Μπόρις Γιέλτσιν, σταλμένος από τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς ανέλαβε να μετασχηματίσει την οικονομία και να φέρει οικονομική βοήθεια από το εξωτερικό. Το βιοτικό επίπεδο των Ρώσων έπεσε δραματικά και οι ιδιωτικοποιήσεις οδήγησαν σε εκτεταμένη διαφθορά, καθώς επιτήδειοι έσπευσαν να αρπάξουν τεράστιες δημόσιες επιχειρήσεις, μεταξύ αυτών και τους κολοσσούς του φυσικού αερίου και του πετρελαίου.

Όταν εκδηλώθηκε η ελληνική οικονομική κρίση ο Τζέφρι Σακς είχε αλλαξιπιστήσει όσον αφορά το νεοφιλελευθερισμό. Υποστήριξε, λοιπόν, ότι η Ελλάδα όφειλε να ακολουθήσει τη δική της στρατηγική. «Απαιτείστε ελάφρυνση χρέους. Τη χρειάζεστε. Αν δεν δοθεί, κηρύξτε στάση πληρωμών», συμβούλευε την ομάδα διαπραγμάτευσης,  συνοδεύοντας, μάλιστα, τον Γιάνη Βαρουφάκη σε ταξίδια για διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες. Σε κλειστή ομιλία του στη λέσχη των Ελλήνων αποφοίτων του Χάρβαρντ, παρότρυνε τους Έλληνες να βασίσουν την ανάπτυξη της οικονομίας τους στην εκπαίδευση, επειδή όπως είχε πει «εδώ επινοήθηκαν η εκπαίδευση και η φιλοσοφία»!

Το πρώτο εξάμηνο του 2015 η Ελλάδα ήταν σημείο αναφοράς για κάθε είδους οικονομολόγοι και πολιτικό επιστήμονα διεθνώς. Κι αυτό, επειδή οι πάντες θεωρούσαν πως λάμβανε χώρα ένα πείραμα διεθνούς εμβέλειας όσον αφορά τη σημασία του. Διάσημοι και λιγότερο διάσημοι επιστήμονες, λοιπόν, έσπευσαν με αρθρογραφία ή και με άμεσες συμβουλές να συμμετάσχουν κατά κάποιον τρόπο και να επηρεάσουν τα πράγματα. Κατά μία έννοια ακόνισαν τα νύχια της εμπειρίας τους στο σώμα μίας χώρας που παρέπαιε, θυμίζοντας έτσι την ατάκα του Henry Hazlitt: «Το σήμερα είναι ήδη το αύριο που ο κακός οικονομολόγος μάς παρότρυνε να αγνοήσουμε χθες».