Πρέπει να έχει ρόλο ο στρατός στην αποτροπή της παράνομης μετανάστευσης;

Η ελληνική δημόσια διοίκηση δεν χαρακτηρίζεται για την αποτελεσματικότητά της και πάσχει από διάφορες παθογένειες. Θα αναφέρουμε εδώ δύο χαρακτηριστικά της. Το ένα είναι ότι ειδικά μετά τη Μεταπολίτευση, δημιουργήθηκε ένα κλίμα σύμφωνα με το οποίο δεν είναι ξεκάθαρο ποιος αναθέτει έργο και ποιος εκτελεί και πού λογοδοτεί. Υπάρχει μία αλλεργία στο ότι κάποιος χρειάζεται να δίνει εντολές και κάποιοι να τις εκτελούν. Οι νόμοι μας, μέσα από περίπλοκες νομικίστικες διατυπώσεις, που κάνουν λόγο για “συνεργασία”, “συντονισμό” και “συναλληλία”, δημιουργούν ένα πέπλο ομίχλης, κάτω από το οποίο είναι δύσκολο να διακρίνεις ποιος είναι υπεύθυνος για συγκεκριμένα έργα.

Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι αυτό που αποκαλείται στη γλώσσα των επιχειρήσεων ως “φαινόμενο του σιλό” στην επικοινωνία. Όταν δηλαδή σε μία επιχείρηση ή σε έναν οργανισμό, όσοι εργάζονται σε ένα τμήμα ή έναν τομέα δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τα άλλα τμήματα, γεγονός που οδηγεί τελικά στο να μην μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά ο οργανισμός ή η επιχείρηση.

Στη δημόσια διοίκηση το “φαινόμενο του σιλό”, μαζί με άλλες αιτίες, οδηγούν σε οργανωτική ανεπάρκεια, ιδιαίτερα αν απαιτείται να συνεργαστούν φορείς από διαφορετικά υπουργεία. Οι ιδέες και οι πρακτικές που χρησιμοποιήθηκαν στο εξωτερικό τα τελευταία είκοσι χρόνια για τη λειτουργία πολλών φορέων για έναν κοινό σκοπό, όπως το Comprehensive Approach ή το Whole of the Government Approach, δεν έχουν ευδοκιμήσει στη χώρα μας.

Ένα τρίτο χαρακτηριστικό, που δεν αφορά στενά τη δημόσια διοίκηση αλλά τον δημόσιο λόγο και την πολιτική σκηνή, είναι η αντιμετώπιση του ρόλου των Ενόπλων Δυνάμεων στο εσωτερικό της χώρας. Επικρατεί ακόμη η ιδεοληψία πως ο στρατός μπορεί να κάνει πραξικόπημα, οπότε κάνουμε αντίσταση εκ των προτέρων για να το προλάβουμε!

Επίσης είμαστε αντίθετοι στη χρησιμοποίηση του στρατού στο εσωτερικό της χώρας, ακόμη και όταν κάτι τέτοιο είναι επιβεβλημένο. Αυτή η νοοτροπία έχει ως αποτέλεσμα να μην έχει ρυθμιστεί νομοθετικά πότε χρησιμοποιείται ο στρατός στο εσωτερικό της χώρας, παρότι ο στρατός χρησιμοποιήθηκε για την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων και για την διαχείριση φυσικών καταστροφών.

Αμηχανία για το μεταναστευτικό

Το ζήτημα το οποίο εξακολουθεί απασχολεί τη χώρα το τελευταίο διάστημα και το οποίο δοκιμάζει την οργανωτική επάρκεια της δημόσιας διοίκησης είναι το μεταναστευτικό, όπως έδειξε η περισυλλογή δεκάδων μεταναστών από βραχονησίδα στην περιοχή Μαρασιά Έβρου και δεκάδων επίσης μεταναστών στην περιοχή Νέα Βύσσα στις αρχές του μήνα. Το μεταναστευτικό είναι ένα ζήτημα στενά συνδεδεμένο και με τον ρόλο των Ενόπλων Δυνάμεων, με την χώρα να έχει αντιμετωπίσει μια κανονική υβριδική επίθεση τον Φεβρουάριο του 2020, όταν πλήθη μεταναστών, υποκινούμενα από την Τουρκία, είχαν αποπειραθεί να εισέλθουν παρανόμως στην χώρα.

Ας δούμε ένα παράδειγμα παθογένειας: Δημιουργήσαμε ένα υπουργείο Μετανάστευσης το 2016, το οποίο καταργήθηκε το καλοκαίρι του 2019 για να επανασυσταθεί στις αρχές του 2020, γεγονός που από μόνο του δηλώνει αμηχανία για τον τρόπο αντιμετώπισης του θέματος. Ένα υπουργείο, όσες υπηρεσίες και αν διαθέτει, είναι αδύνατο να αντιμετωπίσει ένα ζήτημα που απαιτεί επιχειρησιακή λογική.

Για να αντιμετωπίσει την κατάσταση η κυβέρνηση, κινούμενη στη σωστή κατεύθυνση, προέβλεψε αρχικά με τον Ν. 4650/19 τον Εθνικό Συντονιστή για την αντιμετώπιση και διαχείριση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος, που θα οργανώνει, θα διευθύνει και θα συντονίζει τον Ενιαίο Φορέα Επιτήρησης Συνόρων. Και στην ορολογία του Ν. 4650/19 όμως αντανακλώνται τα χαρακτηριστικά της δημόσιας διοίκησης που προαναφέρθηκαν.

Καταρχάς, ένα τεράστιο ζήτημα όπως το μεταναστευτικό δεν αντιμετωπίζεται με ορισμό “συντονιστή”, αλλά με ένα σύνολο ενεργειών που ξεπερνούν τον συντονισμό, διότι το κύριο δεν είναι ο “συντονισμός”. Εφόσον όμως διακατεχόμαστε από αλλεργία για τη λέξη “διοικητής”, χρησιμοποιούμε την πολιτικά ορθή “συντονιστής”!

Επίσης, ορθώς η κυβέρνηση υποστηρίζει την επέκταση του φράκτη (που βρέθηκε και στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης), όμως η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού είναι κάτι πολύ ευρύτερο και η επιτήρηση των συνόρων είναι μόνο μία από τις πολλές λειτουργίες της. Η χαλαρή και ανακριβής χρήση της γλώσσας μάς οδηγεί σε μία οργουελική “Νέα Ομιλία”, αποδίδοντας διαφορετική σημασία στις λέξεις από εκείνη που έχουν στην πραγματικότητα.

“Επιχείρηση Ασφαλής Σύνορα”

Επιθυμούμε να καταθέσουμε μία πρόταση για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού. Τα κύρια σημεία της που αφορούν τη διοίκηση και τον έλεγχο παρατίθενται στη συνέχεια. Στο διάγραμμα που ακολουθεί απεικονίζεται η οργανωτική δομή της πρότασης. Η πρόταση στηρίζεται σε τρεις προϋποθέσεις:

• Η πρώτη είναι ότι το μεταναστευτικό έχει πολλές πτυχές. Πρωτίστως όμως αποτελεί θέμα εθνικής ασφαλείας που είναι άμεσα συνδεδεμένο με την τουρκική απειλή και τα ανατολικά μας σύνορα.
• Η δεύτερη προϋπόθεση, απόρροια της πρώτης, είναι ότι η αντιμετώπιση του μεταναστευτικού πρέπει να ενταχθεί στη στρατιωτική οργανωτική δομή. Θεωρούμε εντούτοις αναγκαίο μέσα στη στρατιωτική δομή, το μεταναστευτικό να διαθέτει τη δική του δομή, λόγω της ιδιαιτερότητας του θέματος.
• Η τρίτη προϋπόθεση προέρχεται από την άμεση εμπλοκή στο μεταναστευτικό και άλλων πολιτικών φορέων, οι οποίοι χρειάζονται μια ενιαία οργανωτική δομή. Μια δομή που να είναι ταυτόχρονα και ενταγμένη στη στρατιωτική δομή αλλά και ανεξάρτητη από αυτή. Φρονούμε ότι το μεταναστευτικό πρέπει να αντιμετωπιστεί με την “Επιχείρηση Ασφαλή Σύνορα”.

Για την υλοποίηση της επιχείρησης απαιτείται η συγκρότηση “Ενιαίας Διακυβερνητικής Δύναμης”, στην οποία διοικητής να τοποθετηθεί αντιστράτηγος του στρατού. Οι όποιες αντιρρήσεις για τη “στρατιωτικοποίηση” του μεταναστευτικού, οφείλουν να διαλυθούν μετά την απροκάλυπτη εργαλειοποίηση του από την Τουρκία και την υβριδική επίθεση του 2020/.

Η “Επιχείρηση Ασφαλή Σύνορα” χρειάζεται να τεθεί υπό το ΓΕΕΘΑ, για όσο διάστημα το μεταναστευτικό απειλεί την ασφάλεια της χώρας. Επειδή όμως εμπλέκονται κι άλλοι φορείς πλέον των Ενόπλων Δυνάμεων, κρίνεται απαραίτητη η λειτουργία “Διυπουργικής Επιτροπής για το Μεταναστευτικό”. Στην Επιτροπή θα συμμετέχουν οι υπουργοί ή οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων Προστασίας του Πολίτη, Εμπορικής Ναυτιλίας, Μετανάστευσης και Εσωτερικών, για να συντονίζονται οι ενέργειες όλων.

“Ενιαία Διακυβερνητική Δύναμη”

Η επιτροπή πρέπει να συνεδριάζει σε εβδομαδιαία βάση ή και συχνότερα και να λύνει προβλήματα συντονισμού και λειτουργίας. Βεβαίως, αν διαθέταμε Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, αυτή θα ήταν μία από τις υποεπιτροπές του και θα συνερχόταν υπό τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας ή τον βοηθό του. Η κυβέρνηση αν θεωρεί ότι χρειάζεται και ένα πολιτικό πρόσωπο πάνω από τον διοικητή της “Ενιαίας Διακυβερνητικής Δύναμης”, ασφαλώς και μπορεί να τοποθετήσει κάποιον.

Εκτός του διοικητή, μπορούν να τοποθετηθούν και τρεις υποδιοικητές της “Ενιαίας Διακυβερνητικής Δύναμης”, ένας υποστράτηγος της αστυνομίας, κάποιος αντιστοίχου βαθμού από το υπουργείο Μετανάστευσης και ένας υποναύαρχος του λιμενικού. Το επιτελείο της “Ενιαίας Διακυβερνητικής Δύναμης” θα προέρχεται από όλους τους αντίστοιχους φορείς και με γραφεία που αριθμούνται από 1-9, σύμφωνα με τα διεθνώς ισχύοντα για τα επιχειρησιακά επιτελεία.

Κάτω από την “Ενιαία Διακυβερνητική Δύναμη” θα υπάγονται τρεις διοικήσεις, χερσαίων συνόρων, νήσων Αιγαίου και θαλάσσιας αποτροπής και τρεις υπηρεσίες, κέντρων κράτησης, χορήγησης ασύλου και επιχειρήσεων ενημέρωσης. Η “Διοίκηση Χερσαίων Συνόρων” θα ενεργεί υπό το Δ’ Σώμα Στρατού, θα διοικείται από υποστράτηγο και θα διαθέτει ένα μικρό επιτελείο με προσωπικό και από την αστυνομία, αλλά και την περιφέρεια Θράκης.

Υπό ενιαία διοίκηση

Στη “Διοίκηση Χερσαίων Συνόρων” θα υπάγονται οι “Επιχειρησιακές Διοικήσεις Συνόρων”, οι οποίες θα συγκροτούνται υπό τους τρεις σχηματισμούς του Έβρου και θα διοικούνται από συνταγματάρχη. Όλες οι δυνάμεις, στρατιωτικές και μη, που ενεργούν στην περιοχή των συνόρων είναι απαραίτητο να ενεργούν υπό ενιαία διοίκηση.

Αντίστοιχα για τα νησιά, η “Διοίκηση Νήσων Αιγαίου” θα συγκροτηθεί υπό την Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση Εσωτερικού και Νήσων (ΑΣΔΕΝ), διοικούμενη από υποστράτηγο. Μάλιστα θα διαθέτει τις “Επιχειρησιακές Διοικήσεις Συνόρων” στους σχηματισμούς των νησιών. Περαιτέρω κατάτμηση στα μικρότερα νησιά μπορεί να γίνει με Τοπικά Συγκροτήματα.

Η “Διοίκηση Θαλάσσιας Αποτροπής” θα συγκροτηθεί υπό το Αρχηγείο Στόλου, διοικούμενη από υποναύαρχο με υποδιοικητή αξιωματικό του λιμενικού. Η συγκεκριμένη διοίκηση θα ελέγχει και θα συντονίζει όλες τις ενέργειες επιτήρησης των θαλασσίων συνόρων και αποτροπής παράνομης εισόδου. Ταυτόχρονα θα έχει στη διάθεσή της και όλα τα απαιτούμενα εναέρια μέσα, όταν ενεργούν για τους σκοπούς της επιχείρησης.

Εκστρατεία ενημέρωσης

Η Υπηρεσία Κέντρων Κράτησης (ή Υποδοχής) θα διοικείται από υποστράτηγο της αστυνομίας και θα είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία αλλά και τη λειτουργία των κέντρων σε όλη τη χώρα καθώς και για τις μετακινήσεις. Η Υπηρεσία Ασύλου θα διοικείται όπως μέχρι σήμερα, ενώ η Υπηρεσία Επιχειρήσεων Ενημέρωσης πρέπει να στελεχωθεί κατάλληλα και να αναλάβει το σοβαρό έργο της ενημέρωσης. Κρίνεται απαραίτητο να αναληφθεί εκστρατεία ενημέρωσης που θα καταστήσει σαφές πως στην Ελλάδα κανείς δεν εισέρχεται παράνομα.

Χρειάζεται να εξεταστεί και να αποφασιστεί αν απαιτούνται νέα κέντρα επιχειρήσεων στα διάφορα επίπεδα ή αν οι νέες δομές θα λειτουργούν στα υπάρχοντα. Το βέβαιο είναι ότι όλοι πρέπει να μοιράζονται την κοινή επιχειρησιακή εικόνα. Οι σχέσεις διοικήσεως που χρησιμοποιούν οι Ένοπλες Δυνάμεις –όπως υποστηρίζοντος-υποστηριζομένου, επιχειρησιακός έλεγχος, τακτικός έλεγχος κλπ– πρέπει να επεκταθούν και στους υπόλοιπους φορείς ή ακόμη και να δημιουργηθούν νέες. Επιπλέον, αν απαιτούνται νομοθετικές ρυθμίσεις για να λειτουργήσει η νέα δομή, οφείλουν να δρομολογηθούν.

Τέλος, αν και όχι τελευταίο σε σημασία, η “Ενιαία Διακυβερνητική Δύναμη” οφείλει να εκπονήσει ένα κανονικό σχέδιο εκστρατείας (campaign plan) με γραμμές επιχειρήσεων και λογικές γραμμές, επιχειρησιακούς και στρατηγικούς αντικειμενικούς σκοπούς αλλά και αποφασιστικά σημεία. Εν ολίγοις χρειάζεται ένα πλήρες επιχειρησιακό σχέδιο με όλα εκείνα τα στοιχεία που μετρούν ακόμη και την αποτελεσματικότητα των ενεργειών μας. Σε μια τέτοια περίπτωση θα έχουμε, ίσως για πρώτη φορά, ένα σχέδιο που θα ενοποιεί όλες τις ενέργειες για το μεταναστευτικό και θα αποσκοπεί στην εκπλήρωση των στόχων μας.