Σκληρό πόκερ από Σαουδάραβες – Ισορροπία τρόμου στο πετρέλαιο

Πολλά γράφτηκαν για την πρόσφατη συνάντηση του ΟΠΕΚ+ στη Βιέννη. Οι απόψεις διίστανται για το τι θα ακολουθήσει στο δεύτερο εξάμηνο του έτους. Ο πόλεμος στις τιμές πετρελαίου, ξεκίνησε από το ενεργειακό κραχ του 2014. Οι ΗΠΑ αύξησαν κατά 500% την παραγωγή τους σε πετρέλαιο ως το 2019 ξεπερνώντας Σαουδάραβες και Ρώσους. Στα χρόνια της πανδημίας, οι Σαουδάραβες εξαπέλυσαν νυν υπέρ πάντων αγώνα, προκειμένου να κατακτήσουν νέες αγορές. Και η σύγκρουση με τις ΗΠΑ ήταν εμφανής από το πρώτο lockdown.

Μετά την εισβολή στην Ουκρανία και τις δυτικές κυρώσεις στη Ρωσία, έγινε προφανές ότι οι Σαουδάραβες δεν θα ακολουθούσαν. Ως άτυπος αρχηγός του ΟΠΕΚ+ η Σαουδική Αραβία του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν έχει επιλέξει ήδη την Ρωσία και μάλιστα, μαζί με άλλες χώρες του Κόλπου, ενδιαφέρεται να ενταχτεί στους BRICS. Η απόφασή της δεν συνδέεται με πρόσωπα ή παρατάξεις στις ΗΠΑ αλλά με την πολιτική για κατάργηση του πετρελαίου μέσω της “πράσινης μετάβασης”.

Οι χώρες του Κόλπου, ουσιαστικά δεν αντιτίθενται στις ΗΠΑ λόγω ιδεολογικής ή πολιτικής διαφωνίας, αλλά λόγω της “πράσινης μετάβασης” που οδηγεί στον αφανισμό τους. Τα λεγόμενα Oil States γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να ακολουθήσουν την μετάβαση χωρίς τρομακτικές επιπτώσεις. Η Σαουδική Αραβία έχει καταρτίσει το πρόγραμμα “Vision 2030” σύμφωνα με το οποίο θα μετατρέψει την οικονομία της από πλήρως εξαρτώμενη από τους υδρογονάνθρακες σε μια οικονομία με διευρυμένο παραγωγικό μοντέλο. Στόχος η ανάπτυξη του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα, αλλά και των υπηρεσιών, σε ποσοστά που θα μετασχηματίσουν την σημερινή μονοδιάστατη (πετρελαϊκή) οικονομία της.

Το “Vision 2030” συμπεριλαμβάνει και φαραωνικά έργα, όπως το “Line”, την πόλη στην έρημο που θα είναι σε ευθεία γραμμή. Για όλα αυτά, το Ριάντ έχει καταρτίσει προϋπολογισμό, ο οποίος έχει βασικό προαπαιτούμενο η τιμή του πετρελαίου να είναι στα 80,9$ το βαρέλι. Για να επιτύχει το σχέδιο μετασχηματισμού της οικονομίας της έως το 2030, χρειάζεται να έχει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και επιθυμεί η τιμή του Brent να είναι πάνω από τα 81$. Φέτος το έχει επιτύχει, μιας και μέχρι σήμερα, ο ετήσιος μέσος όρος είναι 81$ το βαρέλι. Προφανώς, δεν θέλει υπερβολική τιμή βαρελιού. Θέλει η τιμή να κινείται μόνιμα ανάμεσα στα 80 με 90 δολάρια.

Η αντίφαση των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ είναι πλέον πρώτος πετρελαιοπαραγωγός στον κόσμο, αλλά γνωρίζει ότι τιμές άνω των 65$ το βαρέλι, δημιουργούν ανάσχεση στη βιομηχανία της. Δεδομένου ότι πέρυσι “έκαψε” 240.000.000 βαρέλια από τα στρατηγικά της αποθέματα πετρελαίου πρέπει να τα επαναγοράσει. Αυτά τα βαρέλια όμως κατά κανόνα αγοράστηκαν στα 25$. Συνεπώς δεν μπορεί να επαναγοράσει με τιμές στα 75$. Λόγω της “πράσινης ατζέντα”, όμως, δεν επιτρέπει την αλματώδη αύξηση της δικής της παραγωγής για να ρίξει τις τιμές διεθνώς.

Ουσιαστικά, οι ΗΠΑ αυτή την περίοδο συμπλέουν με τους στρατηγικούς στόχους της Ρωσίας στις τιμές του αργού! Λόγω της επιβολής πλαφόν 60$ το βαρέλι στο ρωσικό πετρέλαιο που μεταφέρεται δια θαλάσσης, οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να ζητήσουν βοήθεια από τους “μάστορες” στην αποφυγή κυρώσεων, τους Ιρανούς και να συγκροτήσουν τον λεγόμενο “σκοτεινό στόλο”.

Από τις αρχές του 2022 είχα δημοσιεύσει τους λόγους που οι κυρώσεις θα αποτύχουν, για την ακρίβεια που θα φέρουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Είχα εκτιμήσει ότι τα ενεργειακά έσοδα της Ρωσίας θα αυξηθούν λόγω των κυρώσεων. Φέτος π.χ. η Rosneft καταγράφει ήδη αύξηση 45,6% των καθαρών της κερδών το πρώτο τρίμηνο. Όμως, η στρατηγική Πούτιν για την αποφυγή των κυρώσεων δεν έχει αναλυθεί στην Δύση. Για να πουλά κάτω από 60$ το βαρέλι, η Ρωσία έχει αυξήσει τον αριθμό των πλοίων του σκοτεινού στόλου σε 550, από 120 που ήταν πέρσι. Διότι άλλο να πουλάς σε χώρες δίπλα σου (Ευρώπη) με πλόες 4-7 ημερών κι άλλο να πουλάς σε χώρες της Ασίας με πλόες 25-35 ημερών.

Πως η Ρωσία αποφεύγει τις κυρώσεις

Ο δείκτης URALS που είναι το σημείο αναφοράς για το ρωσικό πετρέλαιο κινείται κάτω των 60$, αφού τον συναρτά με εκπτώσεις που βασίζονται στον δείκτη Brent. Στην πράξη, όμως, η Ρωσία πουλάει πολύ πάνω από τα 60$, μέχρι 70-75$. Πώς; Αυξάνοντας το κόστος των μεταφορικών. Σε συνεννόηση πάντα με τους αγοραστές, πουλά π.χ. 59$ το βαρέλι οπότε είναι εντός πλαισίου κυρώσεων, αλλά προσθέτει 10-14 δολάρια κόστος στα μεταφορικά του. Αντί δηλαδή να χρεώνει 1-3 δολάρια κόστος μεταφοράς του βαρελιού, ουσιαστικά χρεώνει άλλα 10$ τουλάχιστον στο βαρέλι ως μεταφορικά. Κι αυτό είναι μια μόνο μέθοδος αποφυγής των κυρώσεων, διότι υπάρχουν και άλλες πιο πολύπλοκες.

Εάν λοιπόν η τιμή του βαρελιού brent στην παρούσα φάση ανέβει πολύ πάνω από τα 80 και εκτιναχτεί στα 90$, τότε ο Πούτιν δεν θα μπορεί να χρησιμοποιεί την προαναφερθείσα μέθοδο αποφυγής κυρώσεων. Έτσι, προτιμά την σημερινή κατάσταση των τιμών, με αποτέλεσμα σκληρές διαφωνίες με τους Σαουδάραβες. Αυτό οδήγησε στο ρήγμα που έγινε ορατό στην Βιέννη. Ενώ αρχικά ήταν να γίνει με τηλεδιάσκεψη, τελικά έγινε με αυτοπρόσωπη παρουσία των μελών του ΟΠΕΚ στην οποία παραστάθηκε ο Αλεξάντερ Νόβακ.

Οι Σαουδάραβες επιθυμούσαν μείωση της παραγωγής του ΟΠΕΚ κατά 2.500.000 βαρέλια την ημέρα, αλλά άλλα μέλη (κυρίως η Ρωσία) δεν επιθυμούσαν καμία μείωση στις γραμμές βάσης (baselines) της παραγωγής. Μια πτώση της παραγωγής κατά 2.500.000 βαρέλια θα εκτόξευε τις τιμές στα επίπεδα των 86-89$. Αρκετά αφρικανικά μέλη του ΟΠΕΚ (Αγκόλα και Νιγηρία) έσπευσαν να υποστηρίξουν τη θέση της Ρωσίας αφού εξαρτώνται από τα σιτηρά της.

Τα πράγματα δυσκόλεψαν για τους Σαουδάραβες, όταν ο έτερος μεγάλος παίκτης του Κόλπου, τα Εμιράτα του Μπιν Ζαγιέντ, όχι απλά συμφώνησαν με την Ρωσία για σταθερότητα στην παραγωγή, αλλά ζήτησαν να την αυξήσουν, επικαλούμενα τις επενδύσεις που έχουν κάνει σε έργα υποδομής, τα οποία θέλουν να αρχίσουν να αποσβένουν. Αποτέλεσμα ήταν να καθυστερήσει η έναρξη της δεύτερης συνάντησης της Κυριακής, κατά 4 ώρες μιας και προέκυψε η ανάγκη για επιμέρους διαβουλεύσεις μεταξύ μελών του ΟΠΕΚ έτσι ώστε να βγει μια βελούδινη απόφαση.

Σόλο παράσταση από τους Σαουδάραβες

Τελικά, οι Σαουδάραβες επέλεξαν “σόλο παράσταση” και αποφάσισαν μονομερώς να μειώσουν την παραγωγή τους κατά 10%, δηλαδή κατά 1.000.000 βαρέλια την ημέρα. Αυτό θα ξεκινήσει από τον Ιούλιο. Ταυτόχρονα, ο ΟΠΕΚ+ αποφάσισε για τα υπόλοιπα μέλη του να κρατήσουν σταθερή την παραγωγή τους, με εξαίρεση τα Εμιράτα, στα οποία επιτράπηκε να την αυξήσουν κατά 200.000 βαρέλια την ημέρα. Ουσιαστικά δηλαδή, το καρτέλ αποφάσισε μια μείωση κατά 800.000 βαρέλια την ημέρα. Μείωση που δεν είναι τόσο μεγάλη για να εκτινάξει τις τιμές. Αμέσως μετά την απόφαση του ΟΠΕΚ+, η τιμή του Brent αυξήθηκε κατά 2,7% και του αμερικανικού WTI κατά 3%. Όμως την Τρίτη (6/6/23) φάνηκε πόσο αδύναμη ήταν αυτή η αύξηση, αφού οι τιμές έπεσαν 1,1%.

Παρά την “πράσινη” ρητορική του προέδρου Μπάιντεν, φέτος αναμένω οι ΗΠΑ να αυξήσουν την παραγωγή τους κατά 5-7% σε ετήσια βάση. Εάν δεν ήταν αυτή η πολιτική του Ριάντ και οι διαρκείς μειώσεις της παραγωγής του ΟΠΕΚ+, σήμερα το βαρέλι θα είχε πέσει στα επίπεδα των 65$ ή ακόμα και στα 60$. Συνεπώς, δεν μπορεί να αποκαλέσουμε τη σαουδαραβική πολιτική αποτυχημένη. Στη σύνοδο, οι Σαουδάραβες δεν κατάφεραν αυτά που επιθυμούσαν, αλλά σταμάτησαν την αναμενόμενη πτώση της τιμής του πετρελαίου. Και τον επόμενο μήνα θα έχουν πάτημα να ζητήσουν επιπλέον μειώσεις.

Όσοι προβλέπουν μεγάλη πτώση των τιμών ας λάβουν υπόψη ότι το καλοκαίρι η αύξηση του τουρισμού και τα ταξιδίων θα ανεβάσει τη ζήτηση. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, θεωρώ αδύνατο να πέσει η τιμή στα 60$. Κι αν αυξηθούν οι παραγωγικές επιδόσεις της Κίνας, τότε σίγουρα οι δύο λόγοι αυτοί θα τροφοδοτήσουν ανοδική τάση ορμές στην τιμή του βαρελιού. Και πάντοτε υπάρχει ο κίνδυνος οι Σαουδάραβες να προχωρήσουν σε νέες περικοπές τον Ιούλιο, χωρίς να υπολογίζω απροσδόκητους παράγοντες, όπως π.χ. η παύση εξορύξεων λόγω στρατιωτικών επιθέσεων.

Η επέλαση της Κίνας

Όσοι χαρακτηρίζουν τους Σαουδάραβες ανόητους πρέπει να σκεφτούν και κάτι άλλο. Σε όλο αυτό τον ορυμαγδό εξελίξεων, οι Σαουδάραβες αγοράζουν διυλισμένο πετρέλαιο κίνησης (ντίζελ) από τους Ρώσους σε τιμές κάτω του δικού τους και το πουλάνε φθηνά στην εσωτερική αγορά τους. Το δε δικό τους ντίζελ το πουλούν ακριβά ως εξαγόμενο προϊόν κυρίως στη Δύση.

Η Κίνα, ως ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και καταναλωτής πετρελαίου, παίζει στρατηγικά ένα παιχνίδι “χρυσόμαλλου δέρατος”. Το βραβείο είναι η γεωπολιτική “κατάκτηση” της Μέσης Ανατολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ του 2000 και του 2021, το εμπόριο της Κίνας με τις χώρες της Μέσης Ανατολής αυξήθηκε από 15,2 σε 284,3 δισ$. Την στιγμή που οι ΗΠΑ παρά τα τρισ. που έχουν σπρώξει στην περιοχή (ειρηνικά ή πολεμικά) την ίδια περίοδο κατάφεραν να αυξήσουν το εμπόριο από 63 σε 98,4δισ$.

Για όλα αυτά ο Άντονι Μπλίνκεν θα βρίσκεται στην περιοχή αυτές τις ημέρες. Το πρόσφατο ταξίδι του προέδρου Μπάιντεν κρίθηκε εμπορικά και διπλωματικά αποτυχημένο, παρότι οι ΗΠΑ είχε τον πρώτο λόγο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες στην περιοχή. Είναι πλέον ορατό δια γυμνού οφθαλμού ότι οι ΗΠΑ χάνουν την στρατηγική ηγεμονία στην Μέση Ανατολή. Κι αυτός που την διεκδικεί ανοιχτά και ξεκάθαρα πλέον, δεν είναι η Ρωσία, αλλά η Κίνα.