Ποιος τίναξε στον αέρα το φράγμα στον Δνείπερο

Η παγκόσμια κοινότητα είδε με δέος να καταστρέφεται το φράγμα Kakhovka και την επακόλουθη περιβαλλοντική και ανθρωπιστική καταστροφή, καθώς οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές αλληλοκατηγορούνται για το συμβάν. Εύλογα λοιπόν όλοι αναρωτιούνται ποιος είχε συμφέρον να κάνει κάτι τέτοιο και ποια τα αποτελέσματα επί του πεδίου. Για να έχουν ανατινάξει οι Ρώσοι το φράγμα Kakhovka θα χρειαζόταν είτε να μετακινήσουν τόνους εκρηκτικών, χρησιμοποιώντας βάρκες ή υποβρύχιο εξοπλισμό, να βάλουν εκρηκτικά στην πλευρά του φράγματος που βλέπει προς τη τεχνητή λίμνη και να πυροδοτήσουν μια τεράστια έκρηξη.

Εναλλακτικά, καθώς ήταν στην κατοχή τους θα μπορούσαν να τα μετακινήσουν εσωτερικά μέσα από τις διόδους προς τις γεννήτριες ή τους μηχανισμούς των θυρίδων. Από το βίντεο που δημοσίευσε η ουκρανική κυβέρνηση φαίνεται ότι οι εκρήξεις έγιναν κάτω από την ίσαλο γραμμή, πράγμα που συνηγορεί στην δεύτερη υπόθεση. Το φράγμα Kakhovka ήταν υδροηλεκτρικός σταθμός. Κατά τη λειτουργία παρείχε 357 mw ενέργειας και νερού ψύξης για τον πυρηνικό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια 5,7 gigawatt. Παρείχε επίσης νερό για καλλιέργειες στη νότια Ουκρανία και τη βόρεια Κριμαία.

 

Όταν ανατινάχθηκε η γέφυρα του Στενού του Κερτς της Κριμαίας, υπήρχε ένα φορτηγό που ανατινάχθηκε στη γέφυρα και μια προσπάθεια ανατίναξης των υποστηρικτικών πυλώνων της γέφυρας, χρησιμοποιώντας υποβρύχιο όχημα. Η κύρια κολόνα της γέφυρας δεν έπεσε, πράγμα που σημαίνει ότι η εκρηκτική ισχύς από την υποβρύχια έκρηξη δεν ήταν αρκετή για να γίνει τη δουλειά. Η γέφυρα δεν βομβαρδίστηκε από αεροσκάφη, βόμβες ολίσθησης ή πυραύλους.

Υπάρχουν λίγα, αν όχι καθόλου, όπλα που θα μπορούσαν να σπάσουν το φράγμα. Επιπλέον, είναι απίθανο μια μεγάλη βόμβα να προκαλέσει τη ζημιά που βλέπουμε στο βίντεο. Να σημειωθεί ότι τον Μάιο και τον Ιούνιο οι Ουκρανοί εκτόξευαν πυραύλους και βλήματα πυροβολικού ενάντια στο φράγμα. Υποστηρίζεται ότι αυτές οι επιθέσεις προκάλεσαν κάποιες ρωγμές στο φράγμα. Ο Ζελένσκι μπορεί να έκανε νύξεις για το φράγμα όταν είπε ότι ήταν μια «εσωτερική δουλειά», υπονοώντας τους Ρώσους. Υπάρχει και προηγούμενο: οι δυνάμεις του Στάλιν ανατίναξαν αυτό που ήταν τότε το τρίτο μεγαλύτερο φράγμα στον κόσμο στον ίδιο ποταμό το 1941 για να προσπαθήσουν να επιβραδύνουν τη γερμανική προέλαση μέσω της Ουκρανίας.

Μάθημα απ’ το παρελθόν

Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Η Σοβιετική Ένωση απέστειλε πληροφορίες για γεγονότα στη Ζαπορίζια, μετά την ανατίναξη του DniproHES στις 18 Αυγούστου 1941, του μεγαλύτερου υδροηλεκτρικού σταθμού στον ποταμό Δνείπερο. Το στρατηγικά σημαντικό φράγμα και το εργοστάσιο δυναμιτίστηκαν με την υποχώρηση των στρατευμάτων του Κόκκινου Στρατού το 1941 μετά την εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση.

Είναι, όμως, δύσκολο να καταλάβουμε τι μπορούν να κερδίσουν οι Ρώσοι αυτή τη φορά. Και είναι αξιοσημείωτο ότι μια από τις πρώτες ειδήσεις που προέκυψαν από την έκρηξη στο φράγμα Kakhovka είναι ότι οι Ουκρανοί έστειλαν δεκάδες βάρκες για να παραλάβουν προσωπικό από νησιά, στον ρου νότια του φράγματος, που πλημμύριζαν. Η οργάνωση μιας τέτοιας διάσωσης τόσο γρήγορα υποδηλώνει ότι αυτά τα μέσα βοήθειας ήταν προετοιμασμένα και έτοιμα για δράση. Και πράγματι οι Ουκρανοί λένε ότι είχαν προετοιμαστεί ακριβώς για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Ποιος είχε το κίνητρο;

Το κίνητρο που αποδίδεται στους Ουκρανούς είναι ότι η ανατίναξη του φράγματος έγινε για να χαμηλώσει η στάθμη του νερού προς Βορρά και να τους επιτρέψει να διασχίσουν τον ποταμό εκεί με μεγαλύτερη ευκολία στις επιθετικές τους επιχειρήσεις. Πράγματι, το μεγαλύτερο μέρος του νερού στην επαρχία της Χερσώνας κατέληξε στη ρωσική πλευρά, έτσι οι Ουκρανοί προστάτευσαν την πλευρά τους και την πόλη Χερσώνα.

Αυτό ταιριάζει με τις αναφορές ότι οι Ουκρανοί ήθελαν να μεταφέρουν μονάδες στα ανατολικά από την περιοχή της Χερσώνας επειδή η επίθεσή τους αποτυγχάνει, σύμφωνα με ρωσικούς ιστότοπους. Οι Ρώσοι λένε ότι δεν ανατίναξαν το φράγμα και δεν είχαν κανένα λόγο να το κάνουν. Γνωρίζουν ότι η έκρηξη στο φράγμα θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, ο οποίος χρειάζεται μεγάλες ποσότητες νερού ψύξης. Αυτός ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής είναι ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη και βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο. Μέχρι τώρα όμως ο Διεθνής οργανισμός Ατομικής Ενέργειας δεν βλέπει προς το παρόν να υπάρχουν προβλήματα, παρόλο που η ρωσική πλευρά θέτει το ζήτημα.

Η ρωσική εκδοχή

Η διάρρηξη του φράγματος απείλησε επίσης τα αμυντικά έργα των Ρώσων στις περιοχές που κρατούν κοντά στον ποταμό κάτω από το φράγμα, έδαφος που η Ουκρανία προσπαθεί να ανακαταλάβει. Το ρωσικό πρακτορείο Sputnik Global δημοσίευσε ένα εκτενές άρθρο με τη μορφή “ελέγχου δεδομένων”, λέγοντας ότι το φράγμα χτυπήθηκε από τους Ουκρανούς. Ο Βλαντιμίρ Σάλντο, ο επικεφαλής της περιφέρειας Χερσώνας που έχει τοποθετηθεί από τη Ρωσία, είπε σε βίντεο στο Telegram ότι το Κίεβο χτύπησε το φράγμα Nova Kakhovka ως αντιπερισπασμό γι’ αυτό που –όπως είπε– ότι ήταν οι «αποτυχίες της αντεπίθεσης» στα ανατολικά της χώρας.

Σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, η υπηρεσία έκτακτης ανάγκης στη Χερσώνα είπε ότι η Ουκρανία έπληξε την περιοχή με πυραύλους Storm Shadow που έλαβε από τη Βρετανία. Χωρίς αμφιβολία, οι Ρώσοι ένιωσαν υποχρεωμένοι να αντικρούσουν το ουκρανικό αφήγημα, καθώς τα δυτικά ΜΜΕ τόνιζαν τον ισχυρισμό του Ζελένσκι ότι δράστης είναι η Ρωσία. Μετά το αρχικό πλήθος άρθρων που κατηγορούν τη Ρωσία, εφημερίδες όπως η New York Post αναφέρουν ότι ο Πούτιν προσπαθεί να καταστρέψει τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια.

Αλλά είναι σχεδόν απίθανο πλήγματα από πυραύλους, βόμβες, ή πυροβολικό να μπορέσουν να καταστρέψουν ένα φράγμα, το οποίο σχεδιάστηκε για να συγκρατεί κυριολεκτικά εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. Αρκεί να αναλογιστούμε τις προσπάθειες να καταστραφούν φράγματα σε κατεχόμενες από τους Γερμανούς περιοχές στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με ειδικά σχεδιασμένες “βόμβες αναπήδησης” (bouncing bomb), ή τις θηριώδεις βόμβες 22.000 λιβρών Grand Slam.

Και βέβαια, ούτε λόγος για κάποια καταδρομική ενέργεια η οποία θα έπρεπε να κουβαλήσει δεκάδες τόνους εκρηκτικά, να τα τοποθετήσει σε καίρια σημεία και να τα πυροδοτήσει, όλα μέσα σε κατεχόμενο έδαφος.

Τα οφέλη από την καταστροφή

Είναι αλήθεια ότι τα ουκρανικά στρατεύματα στα μικρά νησιά του ποταμού αναγκάστηκαν να φύγουν, αλλά όταν το νερό υποχωρήσει θα επιστρέψουν. Το μόνο φαινομενικά απροσδόκητο αποτέλεσμα είναι ότι καταστράφηκε το πάνω τμήμα του φράγματος. Το κατώτερο τμήμα είναι ακόμα στη θέση του, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα διαφύγει όλο το νερό από τον ταμιευτήρα για να προκαλέσει εκ νέου πλημμύρα.

Είναι πιθανό ότι η καταστροφή σχεδιάστηκε να γίνει με αυτόν τον τρόπο, αλλά η πυροδότηση τόνων εκρηκτικών δεν είναι καλός τρόπος για να δοκιμαστεί μια τέτοια υπόθεση μηχανικής. Πιθανότατα υπάρχει ακόμη αρκετό νερό για τη ψύξη του πυρηνικού εργοστασίου από τη μία πλευρά, και οι περισσότερες από τις ρωσικές οχυρώσεις πιθανότατα επέζησαν. Οι Ρώσοι δεν είπαν το αντίθετο.

Ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας ανέφερε σε δήλωσή του ότι εάν ο ταμιευτήρας έπεφτε κάτω από τα 12,7 μέτρα, το χαμηλότερο επίπεδο στο οποίο μπορεί ακόμα να αντληθεί νερό και να σταλεί προς τη Ζαπορίζια, υπήρχαν εναλλακτικές πηγές νερού για να διατηρηθεί η ψύξη στο πυρηνικό εργοστάσιο, συμπεριλαμβανομένης μιας μεγάλης δεξαμενής ψύξης δίπλα στον αντιδραστήρα.

Αυτό που είναι πιο ανησυχητικό είναι από την μία η ύδρευση των τεράστιων καλλιεργειών που κατέχουν οι Ουκρανοί προς Βορρά, αλλά και η ύδρευση της Κριμαίας και του πληθυσμού της που αποκατέστησαν οι Ρώσοι μετά την εισβολή τους. Και στις δύο περιπτώσεις οι εξελίξεις αυτές μπορεί να αποβούν κρίσιμες. Θα χρειαστεί χρόνος για να έχουμε πλήρη απολογισμό, αν ποτέ έχουμε κάτι τέτοιο. Δεν έχουμε ακόμη για τον αγωγό Nord Stream ή για τη γέφυρα του Κερτς της Κριμαίας.