Τελειώνουν τα “κόλπα” Ερντογάν – Στα όρια οι σχέσεις με ΗΠΑ και ΝΑΤΟ

Πάγο στο σύνολο των σχεδίων του Ερντογάν, από την αγορά ρωσικού στρατιωτικού οπλισμού μέχρι τις επιδιώξεις του στην βόρεια Συρία, έβαλαν οι Αμερικανοί, στο πλαίσιο της συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον για τα 70 χρόνια της Συμμαχίας. Οι ΗΠΑ έκαναν  περισσότερο από κάθε άλλη φορά ξεκάθαρο στην Τουρκία ότι δεν μπορεί να παίζει σε δύο ταμπλό, προκαλώντας την αντίδραση της Άγκυρας.

Οι σχέσεις των δύο συμμάχων έχουν δοκιμαστεί αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια με αφορμή διάφορα ζητήματα, αυτό ωστόσο που υπάρχει πίσω από κάθε διένεξη είναι ο προσεταιρισμός της Άγκυρας από την Μόσχα, με κορύφωση την συμφωνία για την αγορά του ρωσικού αμυντικού συστήματος S-400.

Η Ουάσινγκτον πιέζει μήνες τώρα για την ακύρωση της αγοράς και την αντικατάστασή την με την προμήθεια των αμερικανικών patriot, ωστόσο ο Ερντογάν θεωρεί τετελεσμένο γεγονός την σύμβαση με τους Ρώσους. Υποστηρίζει μάλιστα ότι η αγορά των S-400 δεν βλάπτει την Συμμαχία και ότι είναι αυτονόητο το δικαίωμα της Τουρκίας να προμηθεύεται από όπου θέλει οπλισμό για την ασφάλειά της.

Η αδιαλλαξία αυτή του Ερντογάν οδήγησε τους Αμερικανούς στην απόφαση να παγώσουν την πώληση των μαχητικών F-35 στην Τουρκία, η αμερικανική αντίδραση όμως κλιμακώθηκε ιδιαίτερα το τελευταίο εικοσιτετράωρο, στο πλαίσιο της ιστορικής συνόδου του ΝΑΤΟ. Λάδι στην φωτιά έριξαν και οι χθεσινές δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Τσαβούσογλου, ο οποίος από την Ουάσινγκτον παρουσίασε δεδομένη την αγορά των S-400 και πρότεινε στους Αμερικανούς την δημιουργία μιας κοινής ομάδας που θα εποπτεύει ότι η αξιοποίησή τους δεν στρέφεται κατά του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ.

Αυτός ο οθωμανικός ελιγμός, όμως, δεν ήταν αρκετός στο να αποτρέψει ή να μειώσει την αντίδραση των Αμερικανών, καθώς ακύρωνε τις προσδοκίες του προσωρινού υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, Σάναχαν, ο οποίος προσέβλεπε σε μία λύση περισσότερο νατοϊκή. Ο Σάναχαν επικαλούνταν μάλιστα και τις πολλές συνομιλίες που έχει κάνει με τον Τούρκο ομόλογό του Ακάρ.

Αμερικανικό «τελεσίγραφο»

Αν και το κύριο βάρος της μεταφοράς των αμερικανικών απαιτήσεων προς την Άγκυρα, λόγω χαρτοφυλακίου, έπεσε στον Πομπέο, είχε προϊδεάσει για αυτές νωρίτερα και ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Πενς, και μάλιστα σε ιδιαίτερα αυστηρό τόνο. «Η Τουρκία πρέπει να επιλέξει» αν θα παραμείνει σύμμαχος στο ΝΑΤΟ ή θα διακινδυνεύσει αυτήν την εταιρική σχέση με τις «παράτολμες αποφάσεις της» είπε ο Πενς αναφερόμενος στην αγορά των S-400.

Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος έθεσε αυτό το δίλημμα από το βήμα της συνόδου του ΝΑΤΟ, στέλνοντας το αποφασιστικό μήνυμα των ΗΠΑ σε όλους τους συμμάχους, κυρίως όμως στην Άγκυρα με στόχο να αποσυρθεί από τη συμφωνία με τη Μόσχα. Ανάλογες αναφορές είχε κάνει άλλωστε και νωρίτερα, όταν, χωρίς να κατονομάσει την Τουρκία, τόνισε ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν θα παραμείνει άπραγος μπροστά στο γεγονός σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ να «αγοράζουν όπλα από αντιπάλους που απειλούν τη συνοχή της Συμμαχίας».

Η λίστα Πομπέο

Αμέσως μετά την  ομιλία του Τσαβούσογλου στο ΝΑΤΟ, ο Πομπέο συναντήθηκε μαζί του, όχι όμως για να τον επιβραβεύσει για τον οθωμανικό ελιγμό περί σύστασης κοινής ομάδας που θα εποπτεύει την χρήση των ρωσικών S-400. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών πήγε στην συνάντηση με μια λίστα, η οποία περιελάμβανε όλα τα ανοιχτά θέματα στις σχέσεις των δύο χωρών.

Στην λίστα δεν ήταν μόνον οι «ανησυχίες» της Ουάσινγκτον για την αγορά των S-400, αλλά και οι απαιτήσεις της να αποφύγει η Άγκυρα μονομερείς στρατιωτικές ενέργειες στην Συρία και να προχωρήσουν γρήγορα οι νομικές διαδικασίες για την επίλυση υποθέσεων που αφορούν την άδικη κράτηση Αμερικανών στην Τουρκία. Κερασάκι στην τούρτα ήταν βέβαια οι «πιθανές ευκαιρίες» οικονομικής συνεργασίας των δύο χωρών, σε μία περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για την τουρκική οικονομία.

Ακολούθησε, μάλιστα, ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η οποία ανέφερε ότι στην συνάντηση των δύο υπουργών ο Πομπέο εξέφρασε στον Τσαβούσογλου «την υποστήριξή του στις διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη για το ζήτημα της βορειοανατολικής Συρίας». Η αποστροφή αυτή βάζει πάγο στα σχέδια του Ερντογάν για δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» στην βόρεια Συρία και αποτελεί σαφή προειδοποίηση για τις απειλές του εναντίον των Κούρδων της YPG, οι οποίοι είναι ο βασικός σύμμαχος των Αμερικανών στην Συρία.

Η απάντηση της Άγκυρας

Αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποιο σχόλιο από τον ίδιο τον Ερντογάν, ο οποίος είναι αντιμέτωπος και με την αμφισβήτηση που εκφράστηκε στο πρόσωπο και το κόμμα του στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, η Άγκυρα σήκωσε το γάντι. Στον Πενς απάντησε ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Φουάτ Οκτάι, γράφοντας στο twitter, ότι οι ΗΠΑ πρέπει να επιλέξουν αν «θέλουν να παραμείνουν σύμμαχος της Τουρκίας», ή αν θα διακινδυνεύσουν την φιλία, «ενώνοντας τις δυνάμεις τους με τρομοκράτες», υπονομεύοντας «την άμυνα του συμμάχου τους στο ΝΑΤΟ εναντίον των εχθρών του».

Ο Οκτάι έθετε βεβαίως όλα αυτά εν είδη ερωτήματος, την ώρα που ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών χαρακτήριζε παραπλανητική την ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Υπογράμμισε ότι αναφέρεται σε θέματα που δεν συζητήθηκαν στην συνάντηση Πομπέο-Τσαβούσογλου. Υποστήριξε, μάλιστα, ότι «προφανώς»  είχε συνταχθεί πριν από αυτήν.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι κινήσεις των Αμερικανών δείχνουν μια συντονισμένη επιχείρηση πίεσης της Άγκυρας, αποσκοπώντας αρχικά στην ματαίωση της αγοράς των S-400 και με απώτερο στόχο την δημιουργία ρήγματος στις σχέσεις της Τουρκία με τη Ρωσία. Τον τελευταίο λόγο τον έχει βεβαίως ο Ερντογάν, οι συνθήκες ωστόσο δείχνουν ότι τα περιθώρια ελιγμών του στενεύουν πολύ.