Αφγανιστάν: Έχει σχέση η καλλιέργεια οπίου με το μεταναστευτικό;

Απίστευτο κι όμως αληθινό: Στις ΗΠΑ κάποιοι επαναφέρουν χωρίς όπλα τον πόλεμο του οπίου που γονάτισε την Κίνα και αυτή τη φορά έχουν στο στόχαστρο το Αφγανιστάν. Πρώην στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας και μέλος της δεξαμενής σκέψης “Ίδρυμα των ΗΠΑ για την Ειρήνη“, υποστηρίζει ότι δεν έκαναν καλά οι Ταλιμπάν που απαγόρευσαν την καλλιέργεια του οπίου και μείωσαν την παραγωγή ηρωίνης και κωδεϊνης! Επιχειρηματολογεί μάλιστα με ολόκληρη ανάλυση επ’ αυτού.

Ο αρθρογράφος είναι ένας άνθρωπος που υπήρξε επί μια εικοσαετία σύμβουλος στην Παγκόσμια Τράπεζα, σε έναν φορέα που υποτίθεται ότι πρέπει να παρέχει οικονομική και τεχνική βοήθεια σε αναπτυσσόμενες χώρες για αναπτυξιακά έργα (π.χ. δρόμους, γέφυρες, σχολεία) με  στόχο την καταπολέμηση της φτώχειας. Εν προκειμένω ο οικονομολόγος William Byrd συνιστά στους Αφγανούς ότι για να μην είναι φτωχοί, πρέπει μάλλον να καλλιεργούν απρόσκοπτα όπιο!

Όπως γράφει, αυτό το… απονενοημένο διάβημα οι Ταλιμπάν το είχαν ξανακάνει, όταν είχαν απαγορεύσει την καλλιέργεια παπαρούνας (της μήκωνος της υπνοφόρου) το 2000, ενώ ήταν το πιο σημαντικό αγροτικό προϊόν του Αφγανιστάν. Γράφει μάλιστα ότι δεν πρέπει να βιαζόμαστε να χαιρετούμε την τρέχουσα απαγόρευση ως μεγάλο βήμα στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών, διότι η οικονομία της συγκεκριμένης χώρας είναι σε άθλια κατάσταση.

«Η απαγόρευση θα έχει τεράστιο οικονομικό και ανθρωπιστικό κόστος για τους Αφγανούς και είναι πιθανό να αυξήσει τις προσφυγικές ροές προς τη Δύση. Μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε εσωτερικές προκλήσεις για τους ίδιους τους Ταλιμπάν. Και, μακροπρόθεσμα, δεν θα έχει διαρκή οφέλη κατά των ναρκωτικών εντός του Αφγανιστάν ή παγκοσμίως», γράφει ο Byrn.

Μείωση της καλλιέργειας παπαρούνας

Το ίδιο είχε γράψει πρέπει να πούμε και οι New York Times πέρσι, αναφέροντας ότι οι Ταλιμπάν χρησιμοποίησαν το εμπόριο ναρκωτικών για τους εξοπλισμούς τους και για ρευστό, αλλά τώρα που είναι πλέον στην εξουσία, θέλουν να το εξαφανίσουν. Την αμερικανική εφημερίδα τότε την είχε πάρει ο πόνος για τους φτωχούς Αφγανούς που δεν θα είχαν να φάνε, όπως τώρα ο ίδιος καημός ταλανίζει και τον Byrn. Το επιχείρημα είναι ότι δεν μπορείς να κόβεις μια βιομηχανία, αν δεν την αντικαθιστάς με κάποια άλλη ή με ανάλογη αναπτυξιακή στρατηγική. Όλοι αίφνης αναλογίζονται τι θα τρώνε οι άμοιροι οι Αφγανοί! Πάντως η περσινή απόφαση των Ταλιμπάν επιβλήθηκε με επιτυχία, όπως δείχνουν δορυφορικές εικόνες.

Στη Χελμάντ, την μακράν μεγαλύτερη επαρχία παραγωγής οπίου του Αφγανιστάν, η έκταση καλλιέργειας παπαρούνας μειώθηκε από πάνω από 129.000 εκτάρια το 2022 σε μόλις 740 εκτάρια από τον Απρίλιο του 2023. Σε μια άλλη νότια επαρχία, οι αεροφωτογραφίες δείχνουν ότι καλλιεργήθηκαν φέτος μόνο 865 εκτάρια, σε σύγκριση με πάνω από 7.000 εκτάρια το 2022. Όλα δείχνουν ότι το Αφγανιστάν θα μειώσει κατά 90% τις καλλιέργειες αυτές, κάτι που είχε καταφέρει και το 2000. Τότε μάλιστα οι Αφγανοί στηρίζονταν λιγότερο στο όπιο και καλλιεργούσαν 82.000 εκτάρια, ενώ το 2022 έφτασαν να καλλιεργούν 233.000 εκτάρια.  Η μεγάλη στροφή των αγροτών στην καλλιέργεια της μήκωνος της υπνοφόρου σημειώθηκε μετά την πτώση των Ταλιμπάν.

Αυτή τη φορά οι Ταλιμπάν επέβαλαν την απαγόρευση σταδιακά για να μην βρουν σκληρή αντίσταση και δεν απαγόρευσαν την διάθεση της σοδειάς του 2022, αλλά επενέβησαν σε νέες σπορές του θέρους του 2022. Επίσης δεν απαγόρευσαν την διάθεση ποσοτήτων που είχαν παραχθεί πριν το 2022. Παράλληλα άρχισαν να επεμβαίνουν και να κατάσχουν τις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή μεθαμφεταμίνης. Αυτές οι ενέργειες έστειλαν ισχυρά μηνύματα στον αγροτικό πληθυσμό πριν από την περίοδο σποράς και απέτρεψε τις νέες καλλιέργειες. Εντούτοις με την απαγόρευση των καλλιεργειών, οι αγρότες (χώρια η “μεταποίηση” και οι μεταφορές) έχασαν περίπου ένα δισεκατομμύριο δολάρια μέσα στο 2022.

«Και τι γίνεται με τους εργάτες που επιβίωναν οριακά και εργάζονταν σε αυτή τη “βιομηχανία”» αναρωτιέται ο οικονομολόγος. «Πεινάνε και υποσιτίζονται και δεν μπορούν να φροντίσουν ούτε την υγεία τους», συμπεραίνει. Το δε οικονομικό σοκ έρχεται να αθροιστεί –όπως γράφει– στη σημαντική μείωση της ανθρωπιστικής βοήθειας που παρέχεται στη χώρα. Ο Byrn δεν αναφέρεται στον οικονομικό στραγγαλισμό των Αφγανών από τη Δύση, αλλά μόνον στο πόσα χάνουν κόβοντας το όπιο. Επίσης ανησυχεί επειδή θεωρεί μη βιώσιμη την αντικατάσταση της παπαρούνας με καλλιέργεια σίτου.

Όπιο και μετανάστευση

Ο ίδιος θεωρεί καλύτερο να έβαζαν αντί για σιτάρι καρποφόρα δέντρα, κάτι όμως που απαιτεί επενδύσεις και χρόνο – προφανώς και χρήμα που η Δύση δεν θέλει να διαθέσει. Το δε σιτάρι δεν αποδίδει πολλά και στην καλύτερη περίπτωση αποδίδει περίπου το 10% των καλλιεργειών οπίου. Παρεμπιπτόντως να αναφέρουμε ότι από το όπιο, οι αγρότες έπαιρναν πάντα τα λιγότερα από την εμπορία ναρκωτικών – διαφορετικά όλοι οι Κολομβιανοί που έχουν ένα χωράφι θα είχαν γίνει ζάπλουτοι. Η τιμή του ξηρού οπίου είναι μόλις 60 δολάρια το κιλό.

Ο Byrn προσθέτει έντρομος ότι η φτωχολογιά θα προσπαθήσει να φύγει από το  Αφγανιστάν, και θα κατευθυνθεί στην Τουρκία και στην Ευρώπη. Επικαλείται και μια έρευνα, σύμφωνα με την οποία το κόστος της παράνομης διακίνησης ανθρώπων είναι χαμηλό αν λάβει κανείς υπ’ όψη του τα μεροκάματα στην Ευρώπη και την αποστολή εμβασμάτων στις οικογένειες των μεταναστών στο Αφγανιστάν.

Προβλέπει δε και άλλες ζημίες που θα καταγραφούν στο άμεσο μέλλον, καθώς λόγω της μη καλλιέργειας η τιμή του οπίου θα ανέλθει ακόμα περισσότερο. Όσοι έχουν αποθέματα ήδη πουλούν ακριβότερα, οπότε καλύπτουν τις απώλειες από την μη καλλιέργεια του 2022. Εντούτοις ο Byrn προβλέπει ότι αυτό το αποθεματικό θα εξαντληθεί και μοιραία οι καλλιεργητές θα στριμωχτούν οικονομικά, διότι με το σιτάρι δεν βγάζουν τα προ ζην. Ήδη πολλοί πουλάνε τα ζώα τους τα χωράφια τους. Γράφει ανήσυχος ότι «αναγκάζονται να παντρεύουν νωρίτερα τις κόρες τους».

Άσε που έχουμε και το άλλο μέγα πρόβλημα: ποιος θα είναι ο αντίκτυπος της απαγόρευσης του οπίου στις προμήθειες και τις τιμές ναρκωτικών σε άλλες χώρες, και τελικά στην Ευρώπη; Μετά την απαγόρευση των Ταλιμπάν το 2000, χρειάστηκαν περίπου 18 μήνες έως δύο χρόνια για να αυξηθούν θεαματικά οι τιμές στην Ευρώπη. Σημειώνει έναν κίνδυνο εντούτοις που είναι πραγματικός και αφορά τους ευάλωτους και αυτός είναι η νοθεία στην οποία πλέον καταφεύγουν πολλοί έμποροι ναρκωτικών. Η νοθεία στην καθαρότητα της ηρωίνης έχει προκαλέσει πολλούς θανάτους.

Μην αποδυναμωθούν… οι Ταλιμπάν!

Το άλλο που ανησυχεί τον Byrn είναι ότι… θα αποδυναμωθούν οι Ταλιμπάν! Γράφει ότι η απαγόρευση του 2000 τους αποδυνάμωσε πολιτικά σε σημαντικές αγροτικές περιοχές και αναμφισβήτητα συνέβαλε τουλάχιστον εν μέρει στην εκπληκτικά γρήγορη ήττα τους μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Υπήρχαν ήδη ενδείξεις αυξανόμενης αντίστασης κατά της απαγόρευσης, γεγονός που υποδηλώνει ότι δεν θα μπορούσε να διατηρηθεί πλήρως η απαγόρευση ακόμη και αν οι Ταλιμπάν είχαν παραμείνει στην εξουσία. Εκτιμά ότι η εφαρμογή της απαγόρευσης για δεύτερο έτος, θα αντιμετωπίσει αυξανόμενη αντίσταση.

«Το πολιτικό πλήγμα εντός των Ταλιμπάν από την απαγόρευση, περιορισμένο και διαχειρίσιμο μέχρι στιγμής, μπορεί επομένως να ενταθεί εάν η απαγόρευση συνεχίσει να εφαρμόζεται σοβαρά έως το 2024» γράφει ο Byrn. Το θέμα είναι για ποιο λόγο αγωνιά για την πολιτική επιβίωση των Ταλιμπάν και μάλιστα γράφει ότι θα σχηματιστούν συμμορίες για την ανατροπή του καθεστώτος. Αφού έχει γράψει 2000 λέξεις για την καταστροφή που θα φέρει η απαγόρευση, κάνει και λίγο αυτό που θα έπρεπε να είναι η δουλειά του, δηλαδή προτείνει (με εκατό λέξεις όλες κι όλες) να ενισχυθεί η  αγροτική ανάπτυξη κάλυψης βασικών αναγκών, με υποδομές μικρής κλίμακας, με έργα για δημιουργία εισοδήματος, μικρά έργα ύδρευσης και επενδύσεις.

Και αφού γράφει κυριολεκτικά μόλις δυο λόγια για το πώς θα μπορούσε να βοηθηθεί το Αφγανιστάν, “αδειάζει” την πρότασή του γράφοντας ότι αυτού του είδους η βοήθεια θα έχει μικρό αντίκτυπο επί της ουσίας ακόμα και στην καλύτερη περίπτωση. Για το δε μεταναστευτικό γράφει ότι «η διεθνής απάντηση πρέπει να αναγνωρίσει όχι μόνο τη συνολική ζημιά που προκαλεί η απαγόρευση του οπίου στην οικονομία του Αφγανιστάν, αλλά και την πιθανή έξαρση της μετανάστευσης που θα προκύψει. Η προσπάθεια παρεμπόδισης των ροών ανθρώπων στα σύνορα με το Αφγανιστάν θα λειτουργήσει μόνο ατελώς, και στο βαθμό που είναι επιτυχής θα επιδεινώσει τη στέρηση και την πείνα στη χώρα».

Παραγωγή μέσω Κολομβίας

Ίσως στο σκεφτικό του Byrd να είναι και αυτά που αποσιωπά, όπως τα αποσιώπησαν πέρσι και οι New York Times: η έλλειψη από Αφγανιστάν, θα ανεβάσει τις τιμές και θα προκαλέσει μεγαλύτερο κύμα εγκληματικότητας, ενώ παράλληλα θα πιεστούν χώρες σαν την Κολομβία να αυξήσουν την παραγωγή τους. Στην Κολομβία η παραγωγή κοκαΐνης αυξήθηκε τόσο πολύ, που ο Ντόναλντ Τραμπ επέμεινε το 2020 να ξαναρχίσουν στην ύπαιθρό της οι αεροψεκασμοί.

Αυτοί είχαν σταματήσει, επειδή το διάλυμα με το οποίο ψέκαζαν περιείχε γλυφοσάτη, που είναι καρκινογόνα ουσία και θα επηρέαζε εξάλλου και τις επόμενες καλλιέργειες που θα γίνονταν στα ίδια χωράφια. Τώρα ο Μπάιντεν είναι υπέρ της “ολιστικής αντιμετώπισης του προβλήματος”, το οποίο πάντως παραμένει άλυτο και μάλλον θα οξυνθεί, καθώς το Αφγανιστάν κάλυπτε το 70% της παγκόσμιας ζήτησης.