Πως από τα Μνημόνια φτάσαμε στην “γαλάζια” κυριαρχία

Κλείνει ένας διπλός εκλογικός κύκλος. Τώρα, που ολοκληρώθηκε και αυτή η προεκλογική περίοδος, μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα για την πορεία της χώρας. Το πρώτο συμπέρασμα των εκλογών της 21ης Μαΐου είναι η επιβεβαίωση της κρίσης αντιπολίτευσης στη χώρα. Και αυτό είναι αρνητικό. Η αντιπολίτευση έχει κρίσιμο, θεσμικό ρόλο ελέγχου της συμπολίτευσης. Από τα Μνημόνια και την κρίση του παραδοσιακού δικομματισμού, φτάσαμε να επανέλθει η ΝΔ στα παλαιά μεταπολιτευτικά ποσοστά της και να συσπειρώνει πια το μεγάλο όγκο των συντηρητικών ψηφοφόρων. Άρα το ποσοστό της δεν αποτελεί έκπληξη. Δεν αύξησε τα ποσοστά της σημαντικά, όσο κι αν εντυπωσιάζει η σπάνια απουσία φθοράς κυβερνητικού κόμματος. 

Η έκπληξη οφείλεται κυρίως στη συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ, με υποχώρηση σε ιστορικό χαμηλό για αξιωματική αντιπολίτευση. Ωστόσο, αν λάβουμε υπόψη το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του 2019 (23,75%) και την άνοδό του μόνο λόγω συσπείρωσης της αντιδεξιάς ψήφου στις εθνικές εκλογές του 2019, ούτε η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ εκπλήσσει. Η μονομέρεια των συστημικών ΜΜΕ δεν επαρκεί ως εξήγηση του εκλογικού αποτελέσματος, εφόσον και την περίοδο 2012-2015, οπότε ο ΣΥΡΙΖΑ ανήλθε ραγδαία, τα ίδια ΜΜΕ είχαν ανάλογη στάση.

Συνεπώς, η κρίση της αντιπροσώπευσης των μνημονιακών χρόνων δεν έκλεισε για τον πολιτικό χώρο πέραν της Δεξιάς. Και αυτό είναι λογικό: Αφενός όλες οι εναλλακτικές πολιτικές διακηρύξεις (αν υπήρξαν) απέτυχαν. Αφετέρου το εκλογικό σώμα συσπειρώθηκε τελικά μόνο γύρω από τον αυθεντικό εκφραστή της συντηρητικής πολιτικής που ασκήθηκε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Ταυτόχρονα, οι αντιφατικές δηλώσεις, ακόμα και την τελευταία προεκλογική βδομάδα δε βοήθησαν.

Σε ευρύτερο πλαίσιο, η κοινωνία δείχνει εμφανή σημάδια αλλαγής την τελευταία δεκαετία, υπό το βάρος διεθνών και εγχώριων εξελίξεων: Τα αιτήματα για ασφάλεια, σταθερότητα, η επανεθνικοποίηση της πολιτικής ζωής, μάλλον δεν έχουν αξιολογηθεί όσο θα έπρεπε από το χώρο πέραν της Δεξιάς. Αντιθέτως, η μετεκλογική αντιμετώπιση (“σύνδρομο Στοκχόλμης”, “τουρκική μειονότητα” της Θράκης κλπ) μάλλον δείχνει επιμονή και εμμονή στην πρότερη στρατηγική. Η Δεξιά απλά έδειξε ότι τα έχει λάβει υπόψη, έστω και επικοινωνιακά.

Παντοδυναμία και ένδεια πολιτικού λόγου

Εκλογικά αποτελέσματα γενικά δεν προεξοφλούνται, αλλά όλα δείχνουν ότι οδεύουμε προς άνετη κοινοβουλευτική αυτοδυναμία, η οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί και σε κοινοβουλευτική παντοδυναμία, ήτοι πάνω από 180 έδρες. Αυτό είναι το βασικό διακύβευμα των επερχόμενων εκλογών. Δεν υπάρχει φόβος για το αυξημένο ποσοστό του πρώτου κόμματος, όπως εσφαλμένα επισείουν στελέχη της αντιπολίτευσης. Αν αυτό επιθυμούν οι πολίτες, αυτό δεν είναι πρόβλημα, είναι σεβαστό.

Το πρόβλημα προκύπτει από την ενδεχόμενη παντοδυναμία που προέρχεται, όχι από τη λαϊκή ψήφο, αλλά από το μη αντιπροσωπευτικό εκλογικό σύστημα. Δηλαδή, από τη δυνατότητα που έχει κάποιος να επιβάλει λύσεις εντός κοινοβουλίου με πλειοψηφίες που είναι αναντίστοιχες με την αποδοχή του από την κοινωνία. Δεν είναι πρόβλημα να έχει κανείς 180 έδρες αν έχει πάρει πχ 55-60%. Είναι πρόβλημα να έχει πάρει 44% και να είναι παντοδύναμος στο κοινοβούλιο ακόμα και για μονομερείς, μη συναινετικές συνταγματικές αλλαγές.

Το δεύτερο και σημαντικότερο συμπέρασμα είναι ότι εξακολουθεί η ένδεια πολιτικού λόγου από όλες σχεδόν τις πλευρές για τα σοβαρά προβλήματα της χώρας. Κυρίως, δε λέγεται κουβέντα για το τι έπεται των εκλογών, τόσο στο οικονομικό-κοινωνικό τομέα, όσο και στα εθνικά θέματα. Τα τρία μεγαλύτερα κόμματα που έχουν ασκήσει εξουσία τα τελευταία 40 χρόνια συμφωνούν σε όλα τα μεγάλα ζητήματα στρατηγικής. Υπαρκτές αποκλίσεις στις βάσεις των κομμάτων και σε μέρος του στελεχικού δυναμικού τους είναι ουσιαστικά ασήμαντες μεταξύ των κυριάρχων ομάδων εξουσίας στα κόμματα αυτά.

Τα κόμματα εξουσίας συνειδητά πλειοδοτούν σε ανέξοδη προεκλογική παροχολογία. Γνωρίζουν ότι οι εξαγγελίες τους είναι ανεδαφικές λόγω των μνημονιακών υποχρεώσεων με τις οποίες τα ίδια έχουν δεσμεύσει τη χώρα για τις επόμενες δεκαετίες. Στα εθνικά θέματα προαναγγέλλονται έμμεσα από κορυφαίους παράγοντες του κομματικού συστήματος διευθετήσεις χωρίς καμία λαϊκή νομιμοποίηση, που συνιστούν εκτρώματα του διεθνούς δικαίου και υποχωρήσεις από πάγιες εθνικές θέσεις.

Ολοταχώς στην παρακμή

Η χώρα βρίσκεται εδώ και δεκαετίες σε περίοδο απομείωσης όλων των συντελεστών ισχύος: Δημογραφικό, παραγωγική δυνατότητα, κοινωνική συνοχή, λειτουργία των θεσμών, Παιδεία, Υγεία, ειδικό βάρος στις διεθνείς σχέσεις όπως αποτυπώνεται από τη (μη) άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων και την προώθηση της ατζέντας της διεθνώς. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις με τους μουσουλμάνους βουλευτές Ροδόπης έδειξαν ότι το κυρίαρχο κομματικό σύστημα δεν εφαρμόζει ούτε τις διεθνείς συνθήκες που έχει υπογράψει η χώρα (Λωζάνη) και έχει αλλότριες, επικίνδυνες εξαρτήσεις.

Το κεντρικό κομματικό σύστημα οδηγεί συστηματικά τη χώρα στην παρακμή. Η τριακονταετία 1980-2010 οδήγησε στην πολλαπλή χρεωκοπία. Όλες οι πολιτικές “διάσωσης” δεν οδήγησαν σε μακροοικονομική βελτίωση, αλλά σε καθήλωση της χώρας. Η τραγωδία στα Τέμπη και οι συζητήσεις και ενέργειες που ακολούθησαν ανέδειξαν όλη τη χρόνια παθογένεια του κεντρικού κομματικού συστήματος.

Το κράτος δεν εγγυάται ούτε την ομαλή μετακίνηση των πολιτών και κυρίως αρνείται να αλλάξει. Το ίδιο συνέβη και με το τραγικό ναυάγιο στην Πύλο, όπου κυριάρχησε η πολιτική εκμετάλλευση. Ακόμα περισσότερο αυτό φάνηκε στην πανδημία, με την απουσία συγκροτημένης υγειονομικής πολιτικής για την προστασία της κοινωνίας.

Δεν είναι επωφελής η μεμψιμοιρία. Όλα αυτά τα χρόνια έχουν γίνει και θετικά, όπως γίνονται πάντα (πχ ψηφιοποίηση υπηρεσιών, κάποια αύξηση της πρωτογενούς παραγωγής, αγορές αμυντικών συστημάτων, διεθνείς συνεργασίες κλπ). Ωστόσο, αυτό δεν αλλάζει τη συνολική εικόνα. Μεμονωμένες πράξεις που δίνουν λύση σε συγκεκριμένα περιστατικά (πχ Έβρος 2020) δεν οφείλονται σε γενικότερο σχεδιασμό επίλυσης προβλημάτων, αλλά στην πολιτική επιβίωση των κυβερνώντων.

Η αποχή δεν είναι λύση

Έχουμε εκλογές. Η συνειδητή αποχή όχι μόνο δεν είναι λύση, αλλά είναι και απόδειξη αντιδημοκρατικής συνείδησης, είτε βασίζεται στην πίστη περί ανισότητας της ψήφου, είτε στην απουσία πίστης στη δημοκρατική διαδικασία, αναζητώντας άλλες “λύσεις”. Η αποχή με το πρόσχημα της απουσίας εναλλακτικών αγνοεί την ανάγκη διακυβέρνησης της χώρας και ότι στη Δημοκρατία οι αλλαγές συχνότατα κυοφορούνται και συντελούνται εν μέσω μεταβατικών περιόδων.

Οι εκλογές είναι, βεβαίως, συγκριτική διαδικασία. Επιλέγουμε ανάμεσα στις υπάρχουσες λύσεις. Οι εκλογές είναι όμως και η μόνη οδός αλλαγής, μακροπρόθεσμης ή και βραχείας, της πολιτικής, ανάδειξης των ζητημάτων, έκφρασης των πολιτικών και στρατηγικών της κοινωνίας για την οργάνωση και τους στόχους της.

Δεκαετίες ολόκληρες ψηφίζουμε “για να μη βγει ο άλλος”, με τη λογική του μικρότερου κακού, ενώ η χώρα σταδιακά παρακμάζει. Αυτό είναι ανάγκη να παύσει. Η χώρα διαθέτει όλους τους παράγοντες ανάπτυξης: Αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό, φυσικούς πόρους, γεωγραφική θέση, πολιτισμική ακτινοβολία. Η παρακμή οφείλεται σε πολιτική επιλογή ενός κομματικού συστήματος που οικειοποιείται και απομυζάει το κράτος, αντί να υπηρετεί και εκπροσωπεί τους πολίτες. Όποιος δει τα τελευταία υπουργικά συμβούλια και τα εν αναμονή θα διαπιστώσει ότι συγκροτούνται ως επί το πλείστον από το ίδιο πολιτικό προσωπικό που χρεωκόπησε τη χώρα.

Απουσία εναλλακτικής… 

Το μεγάλο πρόβλημα, βεβαίως, είναι ότι δεν παρουσιάζεται καμμιά εναλλακτική λύση. Λύση σημαίνει σχέδιο συγκροτημένο, μελετημένο, ανταποκρινόμενο σε κοινωνικούς και εθνικούς στόχους, από ανθρώπους αξιόπιστους που δε φέρουν το βάρος “αμαρτιών” του παρελθόντος.
Εμείς τι βλέπουμε ως εναλλακτικές: Κόμματα-καρικατούρες της μιας βραδιάς, αρχηγικά, πολιτικοποίησης και εκμετάλλευσης της Πίστης, με περίεργες διασυνδέσεις.

Κόμματα που φιλοδοξούν να εισέλθουν στη Βουλή και πλειοδοτούν σε αντιδημοκρατική εσωκομματική συμπεριφορά. Κόμματα από γυρολόγους παράγοντες που αδυνατούν να ψελλίσουν ακόμα και τι θα κάνουν αν καταληφθεί εθνικό έδαφος. Παραδοσιακά κόμματα μιας κομμουνιστογενούς παράδοσης που δεν μπορούν να δώσουν όραμα σε μια χώρα με δημοκρατική παράδοση, όπως η Ελλάδα.

Έτσι, οδεύουμε προς ένα ακόμα κύκλο εσωστρέφειας, ελλειμματικής αντιπροσώπευσης και παρακμής με ανοιχτά πολλαπλά ζητήματα και μέσα σε ρευστό διεθνές περιβάλλον. Αυτό είναι το μεγάλο μας πρόβλημα. Και μόνο νέες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες μπορούν να το λύσουν σε βάθος χρόνου. Και θα το λύσουν. Εξάλλου, η κοινωνία πια προπορεύεται σε αιτήματα.