Πίσω από τη βιτρίνα του σούπερ F-35 – Ο πόλεμος για τον κινητήρα

Σύμφωνα με δημοσίευμα, η επίσημη απόφαση του Κογκρέσου για να προμηθευτεί η Ελλάδα τα μαχητικά F-35 θα έρθει μετά την Σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους. Η καθυστέρηση δεν οφείλεται σε δεύτερες σκέψεις των ΗΠΑ, αλλά εντάσσονται στο αμερικανικό παιχνίδι ισορροπιών με την Τουρκία, η οποία έχει αποκλειστεί από το πρόγραμμα των F-35.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα της “Καθημερινής” η καθυστέρηση εντάσσεται στην προσπάθεια να πειστεί η Τουρκία να άρει το βέτο για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Πάντως, το κλίμα επιβάρυνε η δημόσια καύση του Κορανίου από ακροδεξιό ιρακινής καταγωγής(!) έξω από το μεγάλο τζαμί της Στοκχόλμης, ενέργεια για την οποία το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, εξέδωσε οργισμένη ανακοίνωση.

Για να επιστρέψουμε στα F-35, υπάρχει ένα θέμα που αφορά και την Ελλάδα. Πρόκειται για μια διένεξη σχετικά με τον κινητήρα και το σύστημα ψύξης. Υπάρχει “αγώνας μποξ” μεταξύ αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, Πενταγώνου, κατασκευαστριών εταιρειών, του Κογκρέσου και πλήθους κομπάρσων! Η Pratt & Whitney κατηγόρησε τη Lockheed Martin ότι προσπαθεί να υπονομεύσει την Αεροπορία των ΗΠΑ να αποκτήσει προηγμένα αεροσκάφη stealth, αφού τάχθηκε ανοιχτά για ένα νέο κινητήρα για το F-35. Η Pratt & Whitney, θυγατρική της Raytheon, κατασκευάζει τους κινητήρες F135 (βλέπε βίντεο της P&W) και στις τρεις εκδόσεις F-35 και πιέζει για ένα πρόγραμμα Engine Core Upgrade (Αναβάθμιση Πυρήνα Κινητήρα).

Πριν μερικές ημέρες, ο επικεφαλής του τμήματος αεροπορίας της Lockheed Martin δήλωσε ότι η μη απόκτηση ολοκαίνουργιου κινητήρα για το F-35 είναι «κοντόφθαλμη» και δεν λαμβάνει σωστά υπόψη τις μελλοντικές απαιτήσεις. Στελέχη της Pratt & Whitney έχουν χρησιμοποιήσει παρόμοια ρητορική για να επικρίνουν σχόλια του εκτελεστικού αντιπροέδρου της Lockheed Martin’s Aeronautics, Γκρεγκ Ούλμερ. Ο Ούλμερ είχε μιλήσει σε ΜΜΕ για τα προβλήματα του κινητήρα των F-35, στο περιθώριο της φετινής αεροπορικής έκθεσης του Παρισιού.

Ο κινητήρας του F-35 είναι ολοένα και πιο καυτό θέμα, από όταν στελέχη της αμερικανικής Αεροπορίας ανακοίνωσαν, για πρώτη φορά, ότι είχε ληφθεί απόφαση να αναβαθμιστεί ο πυρήνας-κινητήρας F135 (ECU) από ένα νέο κινητήρα. Εάν αυτή η απόφαση ισχύει και οι τρεις παραλλαγές του F-35 στην αμερικανική Αεροπορία, θα λάβουν αναβαθμισμένους κινητήρες F135. Υποθέτουμε ότι οι ξένες Αεροπορίες θα ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και οι αναβαθμισμένοι κινητήρες θα ενσωματωθούν σε μελλοντικά F-35.

Τροποποιήσεις στον κινητήρα

Η αμερικανική Αεροπορία έχει ήδη ξοδέψει περίπου τέσσερα δισ. δολάρια για να εξερευνήσει προηγμένες επιλογές κινητήρων για το F-35 μέσω του Προσαρμοστικού Μεταβατικού Προγράμματος Κινητήρα (Adaptive Engine Transition Program – AETP), αλλά τώρα θέλει να ακυρώσει την προσπάθεια. Ως μέρος του προγράμματος, η Pratt & Whitney και η General Elecrics ανέπτυξαν πρωτότυπα προηγμένα σχέδια κινητήρων, γνωστά ως XA101 και XA100.

«Θα υποστηρίξω, και συνηγορώ, για το [πρόγραμμα] AETP, έναν άλλο κινητήρα», είπε ο Ούλμερ αυτή την εβδομάδα, σύμφωνα με το Breaking Defense. «Νομίζω ότι ορισμένες από τις προσεγγίσεις σήμερα είναι πολύ κοντόφθαλμες και δεν εξετάζουν μια πιο μακροπρόθεσμη άποψη… Δεν πρόκειται να στηρίξω κανέναν πάροχο λύσεων ή κινητήρων. Θα υποστηρίξω ότι αυτό είναι που χρειάζεται το αεροπλάνο από την άποψη του ζητούμενου και του περιθωρίου [προϋπολογισμού] και θα ενημερωθεί από τις απαιτήσεις του Block 5 όπως ορίζονται».

Ο Ούλμερ εκτίμησε ότι ένα μελλοντικό πακέτο αναβάθμισης του Block 5 θα απαιτούσε μεταξύ 20 και 30% περισσότερη ικανότητα ψύξης, πέρα από αυτό που θα χρειάζονται οι τρέχουσες προγραμματισμένες ενημερώσεις του Block 4, ανέφερε η Aviation Week. Ο αντιπρόεδρος αεροναυπηγικής της Lockheed Martin αναγνώρισε ότι οποιεσδήποτε τέτοιες μελλοντικές απαιτήσεις απέχουν πολύ από το να ξεπεραστούν, αλλά επεσήμανε ότι θεωρεί πως αυτό τόνισε την ανάγκη να αυξηθεί το διαθέσιμο περιθώριο ισχύος.

Πόλεμος λέξεων

Η διένεξη έχει παρασύρει τηn Pratt & Whitney σε πολεμική εναντίον της Lockheed Martin, κατηγορώντας την εταιρεία για κωλυσιεργία και προσπάθεια ακύρωσης των διαδικασιών. Η αμερικανική Αεροπορία ανακοίνωσε ότι είχε εκδώσει πρόσκληση διαβαθμισμένης σύμβασης για stealth μαχητικό έκτης γενιάς τον Μάιο. Αυτό είναι στοιχείο της ευρύτερης πρωτοβουλίας εκσυγχρονισμού Next Generation Air Dominance-NGAD (Εναέρια Ισχύς Επόμενης Γενιάς) του κλάδου.

Ορισμένες εταιρείες ήδη εργάζονται για το μαχητικό αεροσκάφος NGAD, αλλά δεν έχουν αποκαλυφθεί λεπτομέρειες. Το σκεπτικό από πλευράς Pratt & Whitney/Raytheon είναι το εξής: Με το να χρησιμοποιείς δύο διαφορετικούς κινητήρες διπλασιάζεις τον αριθμό των εγκαταστάσεων και τον αριθμό μηχανικών και συνεργείων, πράγμα που οδηγεί σε υπερβολικές αυξήσεις κόστους. Οι κατηγορίες που εξαπολύει η Pratt & Whitney/Raytheon κατά της Lockheed Martin είναι ότι προσπαθεί να χειραγωγήσει το Κογκρέσο και το Πεντάγωνο εις βάρος των φορολογουμένων και των ικανοτήτων της Αεροπορίας «προς ίδιο όφελος».

Το F-35 έχει βιώσει τρεις αναβαθμίσεις που του έδωσαν περισσότερες δυνατότητες, αλλά δεν υπήρξε αναβάθμιση κινητήρα για να υποστηρίξει τις ανάγκες ισχύος και ψύξης, που απαιτούν αυτές οι πρόσθετες δυνατότητες. Ταυτόχρονα, η αμερικανική Αεροπορία και το Γραφείο Κοινών Προμηθειών του F-35 (JPO) λένε ότι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αναβάθμιση πυρήνα κινητήρα μαζί με τις ξεχωριστές αναβαθμίσεις ισχύος και θερμικής διαχείρισης (PTMS), είναι ο μόνος οικονομικά αποδοτικός τρόπος για να επιτευχθεί η απαραίτητη πρόσθετη ισχύ και ικανότητα ψύξης.

Το Πεντάγωνο θεωρεί ότι αυτή είναι η ενδεδειγμένη λύση και σε επίπεδο οικονομίας ανά κόστος μονάδας, λόγω του ότι μια μετάβαση σε εντελώς νέο κινητήρα θα συνεπαγόταν τεράστια κόστη, αν εφαρμοζόταν και στις τρεις εκδόσεις. Η αμερικανική Αεροπορία έχει ήδη λάβει 195 εκατ. και ζητά 255 εκατ. επιπλέον. Το ECU θα κοστίσει περίπου δύο δισ. «για την πλήρη αναβάθμιση του κινητήρα», σύμφωνα με τη Raytheon, τη μητρική της Pratt & Whitney, η οποία διατείνεται ότι τελικά θα εξοικονομήσει 40 δισ. κατά τη διάρκεια ζωής του προγράμματος F-35, εάν επιλεγεί.

Το πρόσθετο κόστος που σχετίζεται με τις αναβαθμίσεις ισχύος και θερμικής διαχείρισης (PTMS) δεν είναι επίσης σαφές. Η Collins Aerospace (τμήμα της Raytheon) αναπτύσσει ένα Σύστημα Ενισχυμένης Ισχύος και Ψύξης (PTMS) για να καλύψει αυτές τις απαιτήσεις. Πρόσφατα, η Collins ανακοίνωσε την επιτυχημένη δοκιμή του, το οποίο, όπως λέει, προσφέρει διπλάσια ικανότητα ψύξης από την σημερινή. Το F135 ECU σε συνδυασμό με αναβαθμισμένο σύστημα PTMS μπορεί να παρέχει 80KW [κιλοβάτ] ισχύος ή περισσότερο ψυκτική ισχύ για το F-35, η οποία θα ξεπεράσει όλες τις ανάγκες ισχύος και ψύξης καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, σύμφωνα με την Pratt & Whitney.

Εντελώς νέος κινητήρας

Εν τω μεταξύ, η ανταγωνίστρια General Electric, προωθεί τον προηγμένο κινητήρα XA100 για το F-35, προτρέποντας το Κογκρέσο να και το Πεντάγωνο να επιλέξουν αυτό αντί για το F135 ECU. Το XA100 είναι κινητήρας προσαρμοστικού κύκλου, όπου η αναλογία παράκαμψης μπορεί να ρυθμιστεί εν πτήσει, επιτρέποντας την επιλογή πιο αποδοτικών τρόπων λειτουργίας όσον αφορά την κατανάλωση καυσίμου ή παρέχουν περισσότερη ισχύ. Η General Electric έχει πει ότι ο XA100 είναι 25% πιο αποδοτικός σε καύσιμο, ενώ προσφέρει επίσης μεταξύ 10 και 20% περισσότερη ώση κατά τη διάρκεια συγκεκριμένων προφίλ πτήσης σε σύγκριση με τον κινητήρα F135. Η εταιρεία έχει επίσης διαφημίσει ότι ο κινητήρας της έχει διπλάσια ικανότητα διαχείρισης θερμότητας από τον σημερινό, αν όχι περισσότερο.

 

Προωθητικό βίντεο της General Electric για τον ΧΑ100

Η κυβέρνηση, σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε τον Μάιο, είναι της άποψης ότι η υπηρεσία που επιβλέπει το πρόγραμμα του F-35) «δεν έχει καθορίσει πλήρως τις απαιτήσεις ισχύος και ψύξης» και «δεν έχει αξιολογήσει πλήρως το κόστος και ορισμένους από τους τεχνικούς κινδύνους του διαφορετικού κινητήρα του συστήματος θερμικής διαχείρισης». Φαίνεται ότι η Πολεμική Αεροπορία θέλει να επεκτείνει τη βιομηχανική βάση των κινητήρων αεριωθουμένων πέρα από τους δύο σημερινούς ανταγωνιστές (Pratt & Whitney και General Electric).

Τον περασμένο Αύγουστο, ανέθεσε συμβόλαια σε αυτές τις δύο εταιρείες, καθώς και στις Boeing, Lockheed Martin και Northrop Grumman, οι οποίες ιστορικά δεν συμμετείχαν στην παραγωγή κινητήρων. Ακόμη και αν το τρέχον σχέδιο ECU/PTMS παραμείνει σε ισχύ βραχυπρόθεσμα, οι αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες μπορούν να επανέλθουν στην ιδέα νέου κινητήρα. Η Αεροπορία δεν φαίνεται αντίθετη σε αυτό, αλλά δεν έχει συμφέρον να το πληρώσει μόνη της.

Παρά κάποιες εξωτερικές ομοιότητες, οι τρεις εκδόσεις του F-35 είναι ουσιαστικά διαφορετικές ειδικά στον κινητήρα, ιδίως το μοντέλο Β λόγω της ανάγκης για σύντομη απογείωση και κάθετη προσγείωσ . Η General Electric είχε πει ότι ο κινητήρας της XA100 είναι συμβατός με το F-35B, αλλά ο Ούλμερ της Lockheed Martin είπε ότι αυτό θα απαιτούσε σημαντικές τροποποιήσεις στη συγκεκριμένη παραλλαγή.

Σημαντικά ζητήματα

Πέρα από τα σχετικά πλεονεκτήματα ενός νέου κινητήρα για το F-35 έναντι των αναβαθμίσεων του F135, η διαμάχη μεταξύ Lockheed Martin και Pratt & Whitney υπογραμμίζει: Η Pratt & Whitney έχει πολλά να κερδίσει εάν παραμείνει ο μόνος πάροχος κινητήρων και για τις τρεις εκδόσεις του F-35. Το αρχικό σχέδιο του προγράμματος F-35 ήταν η ανάπτυξη ενός εναλλακτικού κινητήρα, του F136, κατασκευασμένου από την General Electric/Rolls-Royce.

Το Πεντάγωνο το ακύρωσε το 2011 για μείωση του κόστους, παρά το γεγονός ότι ο κινητήρας ήταν πολύ ώριμος σε εκείνο το σημείο. Εκ των υστέρων, φαίνεται να ήταν κοντόφθαλμη απόφαση. Αν και το F-35 κατάφερε να ξεπεράσει πολλά από τα προβλήματα του (όχι όλα), το ταραγμένο παρελθόν του συνεχίζει να έχει επιπτώσεις στο μέλλον του. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος ανακοίνωσαν ότι θα αναστείλουν τις μελλοντικές παραδόσεις νέων αεροσκαφών μέχρι να εξαλειφθούν οι δυσλειτουργίες με το πακέτο αναβάθμισης.

Αυτό μεταθέτει μελλοντικές παραδόσεις σε ύστερες ημερομηνίες και άρα και τις όποιες παραδόσεις στην Ελλάδα. Με τα προβλήματα του κινητήρα (αν θα αλλάξει, αν θα αναβαθμιστεί, αν μπορεί να διαχειριστεί την αυξημένη θερμότητα) να πλανώνται, αλλά και άλλα προβλήματα που έχουμε παλαιότερα θίξει, το μέλλον του F-35 στην Ελληνική Αεροπορία απαιτεί πολύ προσεκτική εξέταση.