Γιατί ενοχλεί τόσο πολύ την Άγκυρα η Παναγία Σουμελά

Η λειτουργία του μοναστηριού της Παναγίας Σουμελά είχε ανασταλεί από το 1922 έως το 2010. Η κοσμοσυρροή των πιστών όταν επαναλειτούργησε το μοναστήρι μετά από 88 χρόνια αδράνειας, αλλά ταυτόχρονα και το γεγονός ότι μεταξύ των πιστών υπήρχαν πολλοί μουσουλμάνοι Τούρκοι που συμμετείχαν με κατάνυξη στην ελληνορθόδοξη τελετουργία, προκάλεσαν ιδιαίτερο προβληματισμό στις τουρκικές αρχές, γεγονός που εκτιμάται ότι θα επηρεάζει στο μέλλον τις σχέσεις Ελλάδας και Τουρκίας.

Για την Τουρκία η εκμετάλλευση των κειμηλίων και των θρησκευτικών μνημείων αποτελούν τη βάση του θρησκευτικού τουρισμού, που σήμερα είναι στην υπηρεσία της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Για παράδειγμα, σε μία προσπάθεια υποστήριξης της απόφασης του προέδρου Ερντογάν να μετατρέψει το ναό της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, ο φίλος και υποστηρικτής του Βλαδίμηρος Πούτιν, αν και χριστιανός Ορθόδοξος με επισκέψεις στο Άγιο Όρος κατά το παρελθόν, δήλωσε ότι «τώρα οι Ρώσοι επισκέπτες δεν θα απαιτείται να πληρώνουν εισιτήριο για να επισκεφτούν το ιστορικό κτίσμα (ναό) στα πλαίσια του θεματικού θρησκευτικού τουρισμού».

Κατά το τρέχον έτος και μετά την φαινομενική έως σήμερα προσέγγιση Ελλάδας και Τουρκίας κατά τη σύσκεψη του ΝΑΤΟ στη Βίλνιους στις αρχές Ιουλίου, προκάλεσε αλγεινή εντύπωση η αρνητική στάση των τουρκικών αρχών που οδήγησαν τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως να πει αρχικά στο ποίμνιο ότι δεν θα πραγματοποιηθεί η εορταστική ακολουθία στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στις 15 Αυγούστου. Για την άρση της απαγόρευσης και την πραγματοποίηση της εορταστικής θείας λειτουργίας απαιτήθηκε η παρέμβαση του προέδρου της Τουρκίας.

Κατά μία παρόμοια διαδικασία εγκρίθηκε στις αρχές Ιουλίου η διάθεση του ιερού ναού του Αγίου Βουκόλου από τη δημοτική αρχή της Σμύρνης για να πραγματοποιηθεί πάρτι με ηλεκτρονική μουσική. Εκ των υστέρων και αφού είχε ολοκληρωθεί η ασέβεια, οι τοπικές αρχές με παρέμβαση του προέδρου δήλωσαν ότι εκ παραδρομής δόθηκε η άδεια για διάθεση του ναού στην εταιρεία που οργάνωσε το πάρτι. Και τα δύο παραδείγματα που προαναφέρθηκαν -και που σαφώς προσβάλουν άμεσα την ελληνορθόδοξη πίστη- επιδέχονται διπλής εξήγησης, τόσο ως μήνυμα προς το εσωτερικό της Τουρκίας, όσο και ως μήνυμα προς τη διεθνή κοινότητα και ιδιαίτερα το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μηνύματα διπλής ανάγνωσης

Η πρώτη πιθανή ερμηνεία είναι και στις δύο περιπτώσεις να οργανώθηκαν βάσει προμελετημένου σχεδίου, ώστε να δοθεί στη συνέχεια η ευκαιρία στον Τούρκο πρόεδρο να επέμβει αλλάζοντας την αρχική απόφαση, επιδεικνύοντας με τον τρόπο αυτό ισχύ, πυγμή, επιβολή και ικανότητα διαχείρισης της κοινής γνώμης της Τουρκίας. Η επίδειξη των ικανοτήτων αυτών υποστηρίζει το διεθνές ηγετικό προφίλ του προέδρου Ερντογάν ως ηγέτη διεθνούς εμβέλειας και κύρους.

Η δεύτερη ερμηνεία, που ισχύει και ενέχει τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών στο μέλλον, είναι οι αρμόδιοι φορείς, λόγω ελληνοφοβίας και ελληνορθόδοξης πίστης, να έπραξαν αυτοβούλως παρορμητικά, χωρίς να είχε προηγηθεί συνεννόηση με το περιβάλλον του Τούρκου προέδρου. Αυτό είναι δυνατόν να συνέβη διότι μετά το επικαλούμενο πραξικόπημα του 2016 το προσωπικό των δημόσιων φορέων στην Τουρκία έχει αντικατασταθεί από ισλαμιστές και εθνικιστές, οι οποίοι δρουν παρορμητικά και ανεξέλεγκτα ειδικά σε θέματα θρησκευτικού περιεχομένου. Η κοσμοσυρροή των πιστών στις προηγούμενες εορταστικές εκδηλώσεις στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά, αποτελούν κόκκινο πανί για τους ισλαμιστές και τους Τούρκους εθνικιστές.

Στην περίπτωση αυτή οι “δράσεις” τους δημιουργούν πονοκέφαλο στον Τούρκο πρόεδρο που είναι υποχρεωμένος να λάβει μέτρα χειραγώγησης και διαχείρισης των ελληνοφοβικών και αντιχριστιανικών δράσεων στα πλαίσια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανεξιθρησκίας. Η προσπάθεια αυτή θα πρέπει να εστιάσει τόσο στα μέλη της αλυσίδας δημόσιας διοίκησης, όσο και σε μέρος του φανατισμένου όχλου, για να προλάβει μελλοντικές τους πράξεις που θα τορπιλίζουν κάθε προσπάθεια διατήρησης κλίματος νηνεμίας και εξεύρεσης κοινά αποδεκτών λύσεων στις ελληνο-τουρκικές σχέσεις.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις εμπειρογνωμόνων, από διπλωματικής απόψεως θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο στα ελληνο-τουρκικά να φτάσουμε με συνυποσχετικό για τη Χάγη. Τούτο κυρίως λόγω της ανεξέλεγκτης δράσης των φανατικών ισλαμιστών καθώς και των συμμάχων του προέδρου Ερντογάν εθνικιστών, που έχουν κατακλείσει το δημόσιο στην Τουρκία και τορπιλίζουν με ενέργειες εκ των έσω κάθε προσπάθεια προσέγγισης. Επιπλέον η κεμαλική αντιπολίτευση και οι εκτός κυβέρνησης εθνικιστές αντιστέκονται σε κάθε προσπάθεια εξομάλυνσης των ελληνο-τουρκικών σχέσεων.

Ο εορτασμός στο μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά είναι ένα σημαντικό και κομβικό σημείο στα πλαίσια καλλιέργειας και προετοιμασίας της ατμόσφαιρας για μία πιθανή ελληνο-τουρκική προσέγγιση.