Ουκρανική αντεπίθεση: Το χρονικό μίας προαναγγελθείσας αποτυχίας

Η σκληρή αλήθεια είναι ότι η περιβόητη ουκρανική αντεπίθεση απέτυχε και τίποτα δεν φαίνεται ικανό να αλλάξει αυτό το αποτέλεσμα. Ο ουκρανικός στρατός το 2022 πέτυχε μερικές σημαντικές νίκες και αυτό τροφοδότησε ελπίδες ότι θα άνοιγε το δρόμο για την τελική νίκη. Το Κίεβο, όμως, υπερεκτίμησε και τις δικές του στρατιωτικές ικανότητες, αλλά και την αποτελεσματικότητα των δυτικών οπλικών συστημάτων.

Από τις αρχές του 2023, δυτικά ΜΜΕ άρχισαν να προαναγγέλλουν την εαρινή ουκρανική αντεπίθεση. Εκείνη την εποχή, οι Ρώσοι είχαν υποστεί βαριά πλήγματα στο Χάρκοβο και στη Χερσώνα, υποχρεώνοντας το Κρεμλίνο να καλέσει επιπλέον 300.000 εφέδρους, εξωθώντας εκατοντάδες χιλιάδες νέων Ρώσων να φύγουν από τη χώρα για να αποφύγουν τη στράτευση. Το ηθικό των Ουκρανών ήταν ψηλά, ενώ των Ρώσων τραυματισμένο.

Η ρωσική στρατιωτική ηγεσία ανάκτησε, πάντως, τον έλεγχο και σταδιακά πέρασε στην επίθεση, κυρίως στο μέτωπο του Μπαχμούτ. Την αποστολή αυτή το Κρεμλίνο την ανέθεσε στη Wagner. Το Μπαχμούτ ήταν μια πόλη περίπου 70.000 κατοίκων. Είχε κάποια σημασία σε τακτικό επίπεδο για όποιον το κατείχε, αλλά δεν είχε κρίσιμη σημασία σε επιχειρησιακό επίπεδο. Στις αρχές Μαρτίου, η Wagner έφτασε στα ανατολικά προάστια της πόλης.

Η στρατιωτική λογική υπαγόρευσε στους Ουκρανούς να αποσυρθούν από το Μπαχμούτ στην επόμενη αμυντική γραμμή τους δυτικότερα. Εκεί θα μπορούσαν να αμυνθούν αποτελεσματικότερα, επειδή θα κατείχαν υψώματα, από τα οποία θα έλεγχαν τα πεδινά τα οποία θα έπρεπε να διαβεί ο ρωσικός στρατός για να επιτεθεί. Επιλέγοντας, όμως, οι Ουκρανοί να πολεμήσουν στο Μπαχμούτ, έκαναν το έργο των Ρώσων ευκολότερο.

Η σπατάλη στο Μπαχμούτ

Για μήνες, Αμερικανοί αξιωματούχοι προειδοποιούσαν τον Ζελένσκι ότι η μάχη στο Μπαχμούτ ήταν χαμένη κι ότι οι ουκρανικές δυνάμεις έπρεπε να μετακινηθούν σε δυτικότερες αμυντικές θέσεις. Αυτός, όμως, τις διέταξε να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Μήνα με τον μήνα, έστελνε την μια ταξιαρχία μετά την άλλη για να ενισχύσει τον Μπαχμούτ σε μια προσπάθεια να αντιστρέψει την παλίρροια!

Οι ουκρανικές ταξιαρχίες που εστάλησαν στη μάταιη προσπάθεια να αποτρέψουν την κατάληψη του Μπαχμούτ ήταν δεδομένο πως θα χρειάζονταν για την σχεδιαζόμενη ουκρανική αντεπίθεση. Δύο μέρες μετά την πτώση του Μπαχμούτ, ο Ζελένσκι ισχυρίστηκε ότι η πόλη δεν είχε πέσει! Το 2022, η απροθυμία του Ζελένσκι για συμβιβασμό με τη Μόσχα του απέφερε τις νίκες στο Χάρκοβο και στη Χερσώνα. Οι επιτυχίες εκείνες, όμως, τον παρέσυραν τον Μάιο του 2023 σε δαπανηρά λάθη με στρατηγικές επιπτώσεις. Η Ουκρανία σπατάλησε αναντικατάστατους πόρους για την υπεράσπιση του Μπαχμούτ.

Όταν ξεκίνησε την αντεπίθεσή της τον Ιούνιο, τα λάθη συνεχίστηκαν. Μήνες πριν από την επίθεση, δυτικοί αξιωματούχοι και ΜΜΕ χαιρέτιζαν την «προηγμένη εκπαίδευση» που λάμβαναν οι ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις από χώρες του ΝΑΤΟ και τον εξοπλισμό ορισμένων ουκρανικών ταξιαρχιών με σύγχρονα νατοϊκά οπλικά συστήματα (άρματα Challenger και Leopard, αμερικανικά συστήματα πυροβολικού και οχήματα μάχης Bradley και Stryker).

Ουκρανική αντεπίθεση και προσδοκίες

Ο συνδυασμός της πολεμικής τεχνολογίας και της νατοϊκής εκπαίδευσης θεωρήθηκε πως θα προσέδιδε ποιοτική επιθετική ικανότητα που θα διέσπαγε τη ρωσική άμυνα και θα έφταναν οι Ουκρανοί στην Αζοφική, χωρίζοντας τις ρωσικές δυνάμεις στη μέση. Το Foreign Affairs, την ημέρα που ξεκίνησε η επίθεση, δημοσίευσε μια ανάλυση με τίτλο “Το κρυφό πλεονέκτημα της Ουκρανίας: Πώς οι Ευρωπαίοι Εκπαιδευτές έχουν μεταμορφώσει τον στρατό του Κιέβου και έχουν αλλάξει τον πόλεμο”. Όπως όμως δείχνουν πλέον τα γεγονότα μετά από σχεδόν τρεις μήνες αντεπίθεσης, η νατοϊκή εκπαίδευση δεν μεταμόρφωσε τις ουκρανικές δυνάμεις. Μπορεί τα δυτικά ΜΜΕ να μετέτρεπαν τους πόθους τους σε πραγματικότητα, αλλά ήταν πρακτικά αδύνατον ο ουκρανικός στρατός να μεταμορφωθεί μέσα σε λίγους μήνες εκπαίδευσης και με μια ένεση νατοϊκού εξοπλισμού.

Για να οικοδομηθεί μια αποτελεσματική πολεμική δύναμη ικανή να χρησιμοποιεί συνδυασμένες επιχειρήσεις όπλων για να νικήσει μια μεγάλη δύναμη που έχει προετοιμάσει ένα αμυντικό σύστημα πολλαπλών ζωνών, πρέπει πρώτα να έχει έναν αρκετά μεγάλο αριθμό πλήρως επανδρωμένων ταξιαρχιών μάχης. Τα τάγματα και οι λόχοι κάθε ταξιαρχίας πρέπει να είναι στελεχωμένα με διοικητές που να έχουν εμπειρία στη διεξαγωγή τέτοιων επιχειρήσεων. Αυτοί οι διοικητές χρειάζονται, ανάλογα με τον στρατό, εμπειρία 2-5 ετών σε επίπεδο διμοιρίας, 5-7 ετών σε επίπεδο λόχου και 15-20 ετών σε επίπεδο τάγματος και ταξιαρχίας.

Μόλις οι μονάδες στελεχωθούν σωστά, το επόμενο ζητούμενο είναι η ανάπτυξη των ικανοτήτων του κάθε στρατιώτη να επιτελέσει τα καθήκοντα του. Όλη αυτή η ατομική και συλλογική εκπαίδευση πρέπει να γίνει για να παραχθεί μια επιτυχημένη επιχείρηση συνδυασμένων όπλων. Ο ουκρανικός στρατός δεν είχε καμία από αυτές τις προϋποθέσεις. Δεν θα έπρεπε να εκπλήσσει επομένως ότι η πολυαναμενόμενη αντεπίθεση εξαρχής προσέκρουσε στα ρωσικά οχυρωματικά έργα.

Καλά προετοιμασμένη άμυνα

Ποιος ευθύνεται για την αποτυχία των Ουκρανών; Το πρώτο πρόβλημα ήταν η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία του Κιέβου που διέταξε την έναρξη της αντεπίθεσης. Σχεδόν ένα μήνα μετά, ο Ουκρανός αρχιστράτηγος Βαλερί Ζαλούζνι υποστήριξε σε συνέντευξή του στην Washington Post ότι εξοργίζεται όταν ακούει παράπονα για έλλειψη προόδου. Αναγνώρισε, όμως, ότι «χωρίς να είναι πλήρως εφοδιασμένα στρατεύματά του (για την επίθεση), αυτά τα σχέδια δεν είναι καθόλου εφικτά». Βασικό μεταξύ των καταγγελιών του ήταν η απουσία αεροπορικής υπεροχής. Το ΝΑΤΟ, είπε, δεν θα ξεκινούσε ποτέ επιθετική επιχείρηση χωρίς αεροπορική υπεροχή. Και είχε δίκιο. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό.

Η Ουκρανία υποφέρει επίσης από χρόνια έλλειψη αεράμυνας, ανεπαρκή αριθμό πυρομαχικών πυροβολικού, ανεπαρκή συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, έλλειψη πυραύλων και ίσως το πιο κρίσιμο από όλα είναι ότι δεν διαθέτει ούτε το 25% της απαιτούμενης ικανότητας για αποναρκοθέτηση. Έτσι, όταν η Ουκρανία ξεκίνησε την αντεπίθεσή της σε ένα ευρύ μέτωπο στις 5 Ιουνίου, δεν θα έπρεπε να είχε εκπλήξει κανέναν στο Κίεβο, την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες ότι έπεσε πάνω σε ένα ρωσικό “πριόνι”.

Το αμυντικό σύστημα πολλαπλών ζωνών της Ρωσίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις νάρκες για να επιβραδύνει ή να διοχετεύει τα ουκρανικά στρατεύματα σε ζώνες εξόντωσης όπου τα ρωσικά συστήματα άμεσης βολής και πυροβολικού έχουν στήσει ενέδρες. Τις πρώτες δύο εβδομάδες απέτυχαν σχεδόν όλες οι ουκρανικές επιθέσεις με τεθωρακισμένα. Τα εδαφικά κέρδη ήταν αμελητέα, ενώ οι απώλειες μεγάλες. Οι New York Times δημοσίευσαν την πληροφορία ότι οι ουκρανικές δυνάμεις έχασαν το 20% του συνόλου των επιτιθέμενων δυνάμεων τις πρώτες δύο εβδομάδες!

Η Ρωσία έχει αεροπορική υπεροχή, ισχυρή αεράμυνα, πλεονέκτημα στα πυρομαχικά πυροβολικού, ισχυρά συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου και επιπλέον διέθετε αρκετούς μήνες για να προετοιμάσει περίτεχνα αμυντικά έργα. Ήταν ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι η μερικώς τεθωρακισμένη και μερικώς εκπαιδευμένη ουκρανική δύναμη, με περιορισμένη πείρα στη διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων μεγάλης κλίμακας, θα είχε δυσβάσταχτες απώλειες.

Αλλαγή τακτικής

Αυτό υποχρέωσε την ουκρανική διοίκηση να αλλάξει τακτική. Ελαχιστοποίησε τη χρήση τεθωρακισμένων, πραγματοποιώντας κυρίως επιθέσεις με χρήση πεζικού. Στον τρίτο μήνα, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν σημειώσει κάποια μικρή πρόοδο στο μέτωπο της Ζαπορίζια, αλλά έχουν χάσει έδαφος στο βορρά στην περιοχή του Κουπιάνσκ. Κυρίως, όμως, έχουν χάσει δεκάδες χιλιάδες άντρες για να καταλάβουν αυτά τα λίγα χιλιόμετρα. Η Ουκρανία δεν έχει πλέον αρκετά στρατεύματα και εξοπλισμό για να συνεχίσει αυτόν τον πόλεμο με τον ίδιο ρυθμό. Πιθανότατα θα ξεμείνει από στρατιώτες πολύ πριν επιτύχει ακόμη και τους ενδιάμεσους στόχους της.

Η σκληρή αλήθεια, όπως προαναφέραμε, είναι ότι η ουκρανική αντεπίθεση απέτυχε και καμία προπαγάνδα δεν θα το αλλάξει αυτό. Το Κίεβο απέτυχε για εντελώς προβλέψιμους λόγους, με βάση τις αρχές διεξαγωγής ενός πολέμου. Το ερώτημα, πλέον, είναι τι μπορεί να κάνει τώρα η Δύση. Η Ουάσιγκτον από την αρχή του πολέμου δηλώνει ότι θα υποστηρίζει την Ουκρανία «όσο χρειαστεί» και στο άρμα αυτό έσερνε τις υπόλοιπες δυτικές χώρες. Το αν αυτό ήταν καλή πολιτική δεν είναι του παρόντος. Το σημαντικό τώρα είναι ότι αυτή η πολιτική δεν έχει βγει σε καλό ούτε για το Κίεβο ούτε για την Ουάσιγκτον. Ειδικά η αμερικανική ηγεσία καλείται τώρα να εξελιχθεί για να αντιμετωπίσει τη νέα πραγματικότητα.

Το ΝΑΤΟ έδωσε στην Ουκρανία την ευκαιρία να δει εάν θα μπορούσε να πετύχει τους στόχους του στο πεδίο της μάχης, καθώς της παρείχε τεράστιο όγκο πολεμικού υλικού, εκπαίδευση, πληροφορίες και τεράστια ποσά για να μην καταρρεύσει οικονομικά. Αλλά αυτή η βοήθεια στο Κίεβο δεν το οδήγησε σε νίκη και τώρα είναι καιρός να τεθούν επί τάπητος νέες πολιτικές για να αποτραπούν τα χειρότερα για τους Ουκρανούς.