Οι δέκα μέρες του Αυγούστου που άλλαξαν τον κόσμο

Το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου του 1991 πέρασε στην ιστορία σαν ένα εξόχως συνταρακτικό και δραματικό ιστορικό μεταίχμιο, αρχής γενομένης με το “παρανοϊκό πραξικόπημα” κατά του τελευταίου σοβιετικού προέδρου Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Όλος ο κόσμος και ειδικότερα ο δυτικός παρακολουθούσε εναγωνίως τις καθημερινές εξελίξεις εσωτερικής κατάρρευσης του “αντίπαλου δέους” που άλλαζε τον παγκόσμιο χάρτη των εθνών-κρατών και εν κατακλείδι τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων όπως ήταν γνωστό στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Οι προϋποθέσεις, με ή χωρίς την παρέμβαση ξένων χωρών, είχαν τεθεί για την “αναίμακτη” διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Χρειάστηκαν ακόμη μερικούς μήνες παραπέρα κλιμακούμενων “διευθετήσεων” μεταξύ των νέων Δημοκρατιών μέχρι που το βράδυ της 26ης Δεκεμβρίου 1991 έγινε η αναμενόμενη υποστολή της σοβιετικής σημαίας στο Κρεμλίνο. Το “ολοκληρωτικό καθεστώς” της Σοβιετικής Ένωσης έπαψε να υπάρχει και ο κόσμος να γίνει “μονοπολικός” μετά την κατίσχυση των “φιλελεύθερων” ΗΠΑ.

Οι επιπτώσεις της “εσωτερικής κατάρρευσης” της πάλαι ποτέ σοβιετικής αυτοκρατορίας είναι ακόμα και σήμερα αισθητές διεθνώς και μάλιστα με πολύ οδυνηρό τρόπο αν δει κανείς την συντελούμενη εδώ κι ενάμιση χρόνο ανθρωποσφαγή στα ουκρανικά μέτωπα μεταξύ δύο πρώην “Λαϊκών Δημοκρατιών”, της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Το ζήτημα των συνόρων ανάμεσα στα νέα κράτη είχε τεθεί όμως ήδη εκείνο το αναίμακτο δεκαήμερο του Αυγούστου και μάλιστα από έναν φίλο της Αμερικής, τον Μπόρις Γέλτσιν, μετέπειτα πρόεδρο της Ρωσίας, με όλα τα γνωστά αποτελέσματα. Στο μεταξύ είχε ήδη ξεκινήσει και η περιβόητη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Μόνο που κράτησε σχεδόν δέκα χρόνια και κόστισε τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, με την Γερμανία να “κινεί τα νήματα”.

Η καταγραφή της Süddeutsche Zeitung

Το ιστορικό κλίμα εκείνων των δέκα συγκλονιστικών αυγουστιάτικων ημερών πριν 32 χρόνια αποτυπώθηκε με δραματικούς τίτλους και στα πρωτοσέλιδα όλων των μεγάλων εφημερίδων, και στην έγκριτη κεντροαριστερή εφημερίδα του Μονάχου Süddeutsche Zeitung, όπως φαίνεται στο παρακάτω ντοκουμέντο:

20.8.1991. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανατράπηκε. Επιτροπή έκτακτης ανάγκης αναλαμβάνει κυβερνητικά καθήκοντα. Νέος πρόεδρος ο Γιενάγιεφ. Η χώρα βρισκόταν σε θανάσιμο κίνδυνο. Ο Μπόρις Γιέλτσιν μιλά για πραξικόπημα δεξιάς κατεύθυνσης και καλεί σε γενική απεργία. Άρματα μάχης περικύκλωσαν το κέντρο της Μόσχας.

22.8.1991. Οι πραξικοπηματίες στη Μόσχα παραδίδονται. Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Κατέχω ξανά την εξουσία. Ασάφεια ως προς τα πού διέφυγε η Επιτροπής έκτακτης ανάγκης. Ο στρατός αποσύρθηκε από την πρωτεύουσα μετά από διαταγή του υπουργού Άμυνας. Κριτικά ερωτήματα για το ρόλο του Γκορμπατσόφ.

24/25.8.1991. Ο Γιέλτσιν απαγορεύει τη δραστηριότητα του Κ.Κ. στη Ρωσία. Ο Ρώσος πρόεδρος απαιτεί: Το ΚΚΣΕ πρέπει να σταματήσει τις δραστηριότητές του μέχρι να ξεκαθαρίσει ο ρόλος του στο πραξικόπημα. Ο διοικητής της Μόσχας κατάσχει τα κομματικά κτίρια. Ο Γκορμπατσόφ απαιτεί την παραίτηση όλου του υπουργικού συμβουλίου.

26.8.1991. Ο Γκορμπατσόφ παραιτείται από τη θέση του προέδρου του ΚΚΣΕ. Ο Γέλτσιν υπέρ της ανεξαρτησίας των βαλτικών χωρών. Το κομμουνιστικό κόμμα απαγορεύτηκε στη Ρωσία, στις βαλτικές χώρες και στη Μολδαβία. Η περιουσία του κόμματος υπό ειδική διαχείριση. Ο πρωθυπουργός Σελάγιεφ θα προτείνει νέο σοβιετικό υπουργικό συμβούλιο.

27.8.1991. Ο Γκορμπατσόφ επιθυμεί γρήγορη εκλογή προέδρων μετά την υπογραφή ενός νέου συμφώνου της Ένωσης. Ανακοινώθηκαν γρήγορες διαπραγματεύσεις με τις αποσπασθείσες Δημοκρατίες. Η KGB πρέπει να επανιδρυθεί. Ο αρχηγός του κράτους θέτει ζήτημα εμπιστοσύνης για την κυβέρνηση. Η ηγεσία του ΚΚΣΕ προτείνει διάλυση της Κεντρικής Επιτροπής.

28.8.1991. Οι Δημοκρατίες αντιστέκονται ενάντια στην υπερδύναμη της Ρωσίας. Ο Γκορμπατσόφ απειλεί με παραίτηση σε περίπτωση διάλυσης της Ένωσης. Ο Γέλτσιν ανακοινώνει εδαφικές απαιτήσεις σε βάρος της Ουκρανίας και του Καζακστάν. Σχεδιάζεται σύμφωνο για τον κοινό οικονομικό χώρο. Ι πρωθυπουργός Σιλάγιεφ καλεί τέσσερεις επιπλέον Ρώσους στην σοβιετική κυβέρνηση. Η Μολδαβία κηρύσσει την ανεξαρτησία.

29.8.1991. Η Βόννη και οι Βαλτικές Χώρες ανταλλάσσουν πρεσβευτές. Ο Κολ υπόσχεται βοήθεια για τη μετάβαση στην οικονομία της αγοράς. Ο καγκελάριος υπέρ της ενσωμάτωσης στην Ε. Ε. Εσθονία: Δεν θέλουμε να εκμεταλλευτούμε οικονομικά το Σύμφωνο Χίτλερ-Στάλιν. Επιδιώκεται γρήγορη συμμετοχή στον ΟΗΕ. Απαιτείται η όσο το δυνατόν πιο γρήγορη αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων.

30.8.1991. Η Ρωσία και η Ουκρανία επανενώνονται. Ο Γκορμπατσόφ χάνει τις ειδικές εξουσίες του. Οι υπόλοιπες δημοκρατίες θα πρέπει επίσης να εισέλθουν στο Σύμφωνο. Γέλτσιν: Σε διαφορετική περίπτωση διόρθωση συνόρων. Το Καζακστάν απαντά με απειλές. Το Ανώτατο Σοβιέτ εκδίδει απαγόρευση λειτουργίας για το κομμουνιστικό κόμμα για όλη τη χώρα. Κατηγορία εσχάτης προδοσίας για τον Λουγκιανόφ.