Ο Κικίλιας στο ΣΚΑΪ – Δημοσιογραφική δεοντολογία και καταλληλότητα υπουργού

Εντελώς τυχαία παρακολούθησα συνέντευξη του υπουργού Πολιτικής Προστασίας κ. Κικίλια στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΪ, στους κκ. Κούτρα και Ντσούνο. Παροτρύνω δε όσους έχουν λίγη ώρα να παρακολουθήσουν αυτή την συνέντευξη. Μου προκάλεσαν κατάπληξη δυο πράγματα. Πρώτον ο υπουργός σχεδόν σε κάθε ερώτηση διάβαζε επαναλαμβανόμενα φανερά και προφανώς αυτολεξεί τις απαντήσεις –προεκτυπωμένες απαντήσεις– τις οποίες είχε μπροστά του. Διάβαζε ακόμη και τις απαντήσεις για το ποιες αρμοδιότητες έχει το υπουργείο του και το ποιος είναι ο ρόλος του υπουργού και ποιος ο στόχος του υπουργείου. Ο κ. Κικίλιας απήγγειλε, δεν απαντούσε. 

Για τον υπογράφοντα ο οποίος ζώντας στο εξωτερικό εδώ και χρόνια παρακολουθεί αντίστοιχες πολιτικές συζητήσεις, τόσο στη γερμανική όσο και την βρετανική τηλεόραση κάτι τέτοιο είναι ανήκουστο. Βασικό στοιχείο της πολιτικής δημοσιογραφίας και δεοντολογίας είναι ο ελεύθερος διάλογος μέσω άμεσων ερωταποκρίσεων με τον συνεντευξιαζόμενο πολιτικό. Το δεύτερο στοιχείο που μου προκαλεί κατάπληξη είναι το πως ήξερε ο υπουργός τι ακριβώς θα τον ρωτήσουν και είχε έρθει με εκτυπωμένες απαντήσεις σε μορφή λογυδρίων προς απαγγελία. Είχε μαντικές ικανότητες; Ή μήπως υπήρξε προσυνεννόηση για το τι θα ερωτηθεί από πριν;

Καλοπροαίρετα προσεγγίζοντας το ρητορικό αυτό ερώτημα, υποθέτουμε ότι ο υπουργός είχε όντως μαντικές ικανότητες και το άξιο επιτελείο του κάθισε και έγραψε όλες τις πιθανές ερωτήσεις και απαντήσεις και τις παρέδωσε προς απαγγελία στον υπουργό με σκοπό να εμφανιστεί ως επαρκώς ενημερωμένος. Οι δυο δημοσιογράφοι μάλλον έτυχε να ρωτήσουν ακριβώς αυτά που είχε ήδη εκτυπωμένα μπροστά του ο υπουργός!

Εάν στη Γερμανία ή την Βρετανία υπουργός εμφανιζόταν σε κανάλι να έχει γραμμένες απαντήσεις μπροστά του προς απαγγελία, είναι σχεδόν σίγουρο ότι ο δημοσιογράφος θα τον διέκοπτε και θα του έλεγε περίπου ότι «κύριε υπουργέ συγνώμη αλλά εδώ κάνουμε ένα ζωντανό διάλογο και θα παρακαλούσα να συζητάμε αυθόρμητα και τουλάχιστον όχι μέσω προεκτυπωμένων απαντήσεων σεβόμενοι πάνω από όλα τους τηλεθεατές».

Κάνανε κάτι παρόμοιο οι δυο κατά τα άλλα συμπαθείς Έλληνες δημοσιογράφοι; Όχι βέβαια. Δεχτήκανε αδιαμαρτύρητα την προσβολή, τόσο στο πρόσωπο τους, όσο και στο πρόσωπο των τηλεθεατών, δηλαδή το να δίνονται απαντήσεις με ανάγνωση προεκτυπωμένων απαντήσεων. Αποδέχτηκαν δηλαδή τον ρόλο της διακοσμητικής δημοσιογραφικής “γλάστρας”, η οποία αποδέχεται στην ουσία να αγνοούνται ως δημοσιογράφοι και απλά να παρίστανται σε μια απαγγελία προεκτυπωμένων απαντήσεων.

Το φαινόμενο των “προστατευμένων” συνεντεύξεων

Βασική λειτουργία της δημοσιογραφίας είναι η κριτική θεώρηση των δημοσίων πεπραγμένων. Η άσκηση κριτικής και η προσπάθεια δημοσιογραφικής διείσδυσης και ανάλυσης των σχετικών θεμάτων. Ιδίως στα πλαίσια μιας ζωντανής συνέντευξης βασικό στοιχείο και καθήκον των δημοσιογράφων είναι η αλλεπάλληλη και ανεπιτήδευτη ανταλλαγή επιχειρημάτων. Γιατί μόνο έτσι μπορεί ο δημοσιογράφος να αναδείξει ένα θέμα στην πραγματική του διάσταση. Όταν ο συνεντευξιαζόμενος απαντάει όχι ανεπιτήδευτα, αλλά μέσω απαγγελίας προεκτυπωμένων απαντήσεων τότε δεν μιλάμε για ζωντανή συνέντευξη, αλλά για απλή ανάγνωση κειμένου.

Το επόμενο ερώτημα που προκύπτει είναι εάν η εικόνα αυτή του υπουργού Πολιτικής Προστασίας, όπως αποτυπώθηκε, δημιουργεί μια εντύπωση γνώσης του υπουργικού χαρτοφυλακίου, καθώς και εμπέδωσης των προβλημάτων των στόχων και των παθογενειών αυτού. Κατά την άποψη του υπογράφοντα η τηλεοπτική παρουσία του κ. Κικίλια αντανακλά μια βαθιά αβεβαιότητα και έλλειψη αυτοπεποίθησης σχετικά με το χαρτοφυλάκιο που του έχει ανατεθεί και την ικανότητα ορθής διαχείρισης του. Η αγωνία του να διαβάζει προεκτυπωμένες απαντήσεις, απαγγέλλοντας τις αρμοδιότητες του και τους στόχους στο μέλλον, δεν συνάδει με έναν υπουργό, ο οποίος έχει πλήρη γνώση και συναίσθηση του τι χαρτοφυλάκιο έχει αναλάβει.

Η πολιτική προστασία είναι κάτι πολύ σημαντικό για να ανατίθεται σε πρόσωπα που δεν νιώθουν επαρκώς άνετα στον ρόλο που τους έχει ανατεθεί. Η δε ευθύνη επιλογής και αξιολόγησης ανήκει στον πρωθυπουργό. Αυτός πρέπει να αξιολογεί τα πάντα σχετικά. Πολλώ δε μάλλον που διαχρονικά ισχύει το ουδείς αναντικατάστατος. Οι πολιτικοί στην Ελλάδα είναι καιρός να καταλάβουν ότι η επικοινωνία τελειώνει εκεί που αρχίζει η αμείλικτη πραγματικότητα. Και όσα επικοινωνιακά φτιασίδια και να χρησιμοποιήσουν, πάντα έρχεται η στιγμή που θα αναμετρηθούν με την αμείλικτη συχνά ζώσα κοινωνική πραγματικότητα.

Οι δε δημοσιογράφοι να ασκούνε επιτέλους τον ορθό δημοσιογραφικό έλεγχο και να τελειώσουν τα φαινόμενα “προστατευμένων” συνεντεύξεων, τα οποία σε βάθος χρόνου καλύπτουν τα προβλήματα της χώρας αντί να τα αναδεικνύουν. Είναι σίγουρα πιο χρήσιμο οι δημοσιογράφοι να γίνονται δυσάρεστοι παρά συμπαθείς. Ούτως ή άλλως –όπως είχε εύστοχα παρατηρήσει ο Βρετανός πολιτικός Enoch Powel– «οι πολιτικοί που τους ενοχλούν τα μέσα ενημέρωσης είναι σαν τους ναυτικούς που τους πειράζει η θάλασσα»…