Πόσο ισχύει η ταύτιση της προόδου με την Αριστερά; – Η “παγίδα αδράνειας”

Η εργασία από το σπίτι διαμορφώνει ένα νέο “προοδευτικό” κατά μία έννοια εργασιακό περιβάλλον. Η ρύθμιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων με τη νέα αυτή μορφή είναι εκτός καθιερωμένων συνδικαλιστικών αντιλήψεων. Άρα και αντιδράσεων. Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου ως προωθημένη “προοδευτική” διαδικασία αμεσότερης εισόδου των προϊόντων στην αγορά και την εν γένει διευρυμένη και πιο ενημερωμένη καταναλωτική βάση, εγκυμονεί τον κίνδυνο πλήρους ελέγχου της διεθνούς εμπορικής δραστηριότητας από τις τεράστιες σε μέγεθος και αξία πολυεθνικές του ηλεκτρονικού εμπορίου. Γεννάται το ζήτημα νέου “προωθημένου” και “προοδευτικού” τρόπου προστασίας των καταναλωτών, ή ελέγχου του νέου πλαισίου κεκαλυμμένης χειραγώγησης του εμπορίου. Άλλωστε σήμερα την αισχροκέρδεια την βιώνουμε σε όλες της τις εκφάνσεις. Την ίδια στιγμή, η ταύτιση της προόδου δεν είναι αποκλειστικά με την Αριστερά.

Συγκεκριμένα, η ανάδειξη ευαισθησιών ή “προοδευτικών” πολιτικών για την πράσινη ανάπτυξη από πλευράς ομάδων πολιτικών που παραδοσιακά χαρακτηρίζονται ως συντηρητικοί, σηματοδοτεί νέες τάσεις και δεδομένα που προκαλούν –σκόπιμα ίσως– σύγχυση στους μέχρι σήμερα νοούμενους ως προοδευτικούς. Καθίσταται σαφές πλέον πως οι διεθνείς συγκυρίες και κρίσεις σηματοδοτούν ιστορικές μεταλλάξεις. Τα πάντα πλέον προσδιορίζονται και οριοθετούνται εκ νέου με βάση την “ταχύτητα προσαρμογής”. Αυτό από μόνο του ως δεδομένο σηματοδοτεί μία νέα πολιτική προσέγγιση εναρμονισμένη αναγκαστικά πλέον με την ταχύτητα των οικονομικών επιπτώσεων. Η δε ταχύτητα της πληροφορίας δημιουργεί πλέον την “προοδευτική” αναγκαία σύνθεση προσαρμογών επιβίωσης.

“Παγίδα αδράνειας”

Δυστυχώς, τα μέχρι σήμερα αντανακλαστικά του –παραδοσιακά αποκαλούμενου– προοδευτικού χώρου έχουν επιτρέψει, μέσω της ανάδειξης προωθημένων και καινοτόμων πολιτικών, την διεκδίκηση του προοδευτισμού από χώρους πολιτικούς που μέχρι σήμερα δογματικά απείχαν από την διαδικασία ενός ιστορικού εκσυγχρονισμού. Η κρίση επέσπευσε την ταχύτατη μετάλλαξη και την ανάδειξη κουλτούρας προσαρμογών. Η διαμόρφωση “κουλτούρας” άλλωστε, αποτελεί το σημαντικότερο συστατικό στοιχείο στον αναπτυξιακό σχεδιασμό μίας χώρας.

Η μέχρι σήμερα “κουλτούρα” ευκρινούς διαφοροποίησης προοδευτικών και συντηρητικών πολιτικών επέφερε μόνον ελάχιστα αποτελέσματα ως προς τον οικονομικό μετασχηματισμό της χώρας τα τελευταία δέκα χρόνια με γνώμονα τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των πολλαπλών κρίσεων χρέους και πανδημίας. Ο μέχρι σήμερα διακριτός αυτός διαχωρισμός διευκόλυνε την διατήρηση πολιτικών ομογενοποιήσεων και συμπτύξεων, αλλά και οικειοποίησης συγκεκριμένων πολιτικών. Αυτό σήμερα έχει αλλάξει.

Η κρίση της πανδημίας προκάλεσε την ταχύτερη αναδιάταξη (δημιουργική καταστροφή) παραγωγικών και κοινωνικών δυνάμεων, ανακατανομή πόρων και θέσεων εργασίας. Ο χρόνος αντίληψης και προσαρμογής δίνει τον τόνο και το στίγμα της ανάκαμψης. Στον αντίποδα ο κίνδυνος “παγίδας αδράνειας” είναι δυνατόν να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημία και μόνιμη ιστορική οπισθοδρόμηση. Αυτή η “παγίδα αδράνειας” τείνει να εξελιχθεί σε χαρακτηριστικό του μέχρι σήμερα λεγόμενου προοδευτικού χώρου στην βάση μειωμένων αντανακλαστικών προσαρμογής, ελάχιστης παραγωγής ουσιώδους πολιτικής και αντίληψης των εξελίξεων.

Η “δημιουργική καταστροφή” μπορεί να προκαλέσει αναπτυξιακή επανεκκίνηση υπό την προϋπόθεση άμεσης υιοθέτησης προοδευτικών και προωθημένων πολιτικών προσαρμογής. Στην χώρα μας αναδεικνύονται πολιτικές, χωρίς την παράλληλη ανάδειξη πολιτικών βιώσιμής και μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Η κρίση της πανδημίας όμως, φαίνεται να άλλαξε αυτά τα δεδομένα, χωρίς την παρουσία των παραδοσιακά προοδευτικών. Αυτονόητα, όσοι αναλώνονται –εν μέσω κρίσεων– στην επικοινωνιακή αναζήτηση εννοιών και ταυτοτήτων πολιτικού προσδιορισμού και μόνον, αδυνατούν να αντιληφθούν πως η εξέλιξη της πολιτικής στη νέα μορφή παγκοσμιοποίησης που συνεχώς μεταλλάσσεται, σε συνθήκες τεχνολογικής επανάστασης και υβριδικών κρίσεων, εστιάζεται εκ των πραγμάτων στο βασικό πλέον διακύβευμα ανάδειξης “προοδευτικών” πολιτικών με το βλέμμα στις μελλοντικές εξελίξεις.

Η επαναδιεκδίκηση του “προοδευτισμού” 

Όποιος συνεχίσει να θεωρεί ως δεδομένη την κληρονομικώ δικαίω, ή λόγω “ταμπέλας”, εννοιολογική ταύτιση της “προόδου” μόνο με την “Αριστερά” ή με την “Κεντροαριστερά” στη νέα εποχή, έχει ήδη βρεθεί εκτός της ουσιαστικής συζήτησης των πολιτικών αφηγημάτων του μέλλοντος. Η μάχη για την επαναδιεκδίκηση του προοδευτισμού κινδυνεύει να χαθεί, χωρίς να έχει δοθεί. Άλλωστε, όπως η ιστορία μεταλλάσσεται, κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να προσαρμόζονται και οι ιδεολογικές προσεγγίσεις. Πρέπει να εκσυγχρονίζονται στην βάση των απαιτήσεων των καιρών.

Σήμερα, η ιστορική ανάγκη πρακτικότητας και αποτελεσματικότητας στη διαμόρφωση πολιτικών κρίσης παίρνει νέα μορφή. Καθίσταται επιτακτική ανάγκη συνύπαρξης και ορισμού ενός νέου “κρίσιμου μείγματος” αποτελούμενου από μέτρα κοινωνικής στήριξης, ανάδειξης νέας επιχειρηματικότητας και προσδιορισμού του πραγματικού πεδίου λειτουργίας των πολιτών. Το κεντρικό αφήγημα κάθε φορά που θέλει να βλέπει το πολιτικό μέλλον ως βάση διαμόρφωσης θετικής πολιτικής για την κοινωνία και τον τόπο, πρέπει να είναι απαλλαγμένο από “τσιτάτα” και πολιτικές φιοριτούρες του παρελθόντος, ελλείψει πραγματικής πολιτικής πρότασης.

Οι έννοιες “προοδευτικός” και “συντηρητικός” στην οικονομία και την πολιτική μετά την κρίση της πανδημίας δεν χαρακτηρίζουν ομάδες ως “ποδοσφαιροποίηση” εννοιών. Πρέπει να χαρακτηρίζουν την διάθεση και αποτελεσματικότητα υλοποίησης μέτρων του “κρίσιμου μείγματος”. Κατά την έννοια αυτή η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε μπροστά μας ως Έλληνες είναι να κτίσουμε εκ νέου τις δομές μας. Όχι μόνον οικονομικές και παραγωγικές. Κυρίως κοινωνικές. Άλλωστε, η ανασυγκρότηση ξεκινάει από την βάση. Μέσα από το κτίσιμο αυτό, τις διαφορετικές προσεγγίσεις, θεωρητικές και πρακτικές εκτιμήσεις, θα πρέπει να επαναδιατυπωθεί η νέα πολιτική θεωρία. Με εκ νέου οριοθέτηση του τι είναι “προοδευτικό” και τι όχι. Με πλήρη επίγνωση της ορθολογικής αναδιάταξης της φιλοσοφίας για τη λειτουργία και τις πολιτικές των κομμάτων του προοδευτικού χώρου.

Το μοντέλο ανάπτυξης, όσο και το μοντέλο διακυβέρνησης σταδιακά πρέπει να μεταλλαχθούν. Στην συζήτηση αυτή όποιος δεν συμμετέχει και απλά ασκεί κριτική, απλά παραδίδει την προοδευτικότητα προς χρήση σε εκείνους που θα προωθήσουν τις νέες αυτές πολιτικές. Όσοι κατά συνέπεια απέχουν από την μάχη της διαμόρφωσης της νέας οικονομικοκοινωνικής πλατφόρμας κινδυνεύουν να χάσουν το δικαίωμα διεκδίκησης της “προοδευτικής” ταυτότητας. Ο προοδευτικός πολιτικός λόγος δεν χρειάζεται χαρτί για να αποτυπώσει τις δοξασίες του παρελθόντος. Αναζητείται χάρτα ειλικρίνειας και υγιούς προσαρμογής στην ιστορική μετάλλαξη των κοινωνικών δομών, των γεωστρατηγικών δεδομένων και των διεθνών οικονομικών εξελίξεων.