Στο κενό η τουρκική Αεροπορία – Ούτε F-16 ούτε Eurofighter

Το ότι η Τουρκία αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα όσον αφορά τον στόλο μαχητικών της είναι γνωστό. Η εκδίωξή της από το πρόγραμμα F-35 και η μέχρι τώρα άρνηση των ΗΠΑ να παράσχουν ανταλλακτικά και κιτ αναβάθμισης για τα τουρκικά F-16 έχουν καθηλώσει το μεγαλύτερο μέρος του στόλου στο έδαφος. Το εγχώριας σχεδίασης TAI KAAN έχει μεν παρουσιαστεί σαν μοντέλο, αλλά μη έχοντας “βρει” κινητήρες, πιθανότατα θα χρειαστεί ριζική επανασχεδίαση όταν τελικά βρεθεί κάποιος πρόθυμος προμηθευτής. Η Άγκυρα είχε σχεδιάσει να αγοράσει τουλάχιστον 100 F-35. Αυτά θα είχαν αντικαταστήσει, μεταξύ άλλων, τα τελευταία F-4 Phantom II. Αν και έχουν αναβαθμιστεί, αυτά τα αεροσκάφη παραμένουν σε υπηρεσία πρώτης γραμμής και χρειάζονται επειγόντως αντικατάσταση. Δεν υπάρχει, όμως, αντικαταστάτης.

Η Τουρκία εργάζεται για το δικής της σχεδίασης και κατασκευής μαχητικό, το Turkish Aerospace Industries TF-X, ένα στελθ αεροσκάφος γνωστό και ως Kaan. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τη σκοπιμότητα αυτού του μαχητικού, ειδικά λόγω της προμήθειας κινητήρων. Ακόμα κι αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, δεν θα είναι έτοιμο μέχρι (το νωρίτερο) το 2030. Προηγμένα και εξαιρετικά φιλόδοξα προγράμματα για drones θεωρούνται μια ελπιδοφόρα βελτίωση της αεροπορικής ικανότητας που θα απομακρύνει την πίεση, λόγω των γηρασμένων μαχητικών, αλλά κι αυτά τα έργα είναι πρώιμα. Το πώς ακριβώς θα εξελιχθούν όσον αφορά τις σχετικές δυνατότητες δεν έχει ακόμη φανεί. Έτσι, η Τουρκία που μέχρι πρότινος απειλούσε τις ΗΠΑ ότι “υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές” έχει βγει στην γύρα, ψάχνοντας αεροσκάφη κα μάλιστα ετοιμοπαράδοτα, καθώς το χάσμα μεταξύ αναγκών και επιχειρησιακής ετοιμότητας όλο και μεγαλώνει.

Όλα αυτά περιπλέκονται από την συνεχή επιδείνωση των σχέσεων του Ερντογάν με την Δύση. Υπό αυτές τις συνθήκες, η Άγκυρα στράφηκε στο Eurofighter Typhoon, σε μια κίνηση-έκπληξη, καθώς προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις καθυστερήσεις στην απόκτηση άλλης παρτίδας F-16 από τις ΗΠΑ. Και η καθυστέρηση δεν φαίνεται να αίρεται μετά τις επιθέσεις Ερντογάν ενάντια στην Δύση. Ενώ η Άγκυρα λέγεται ότι προσβλέπει στην αγορά έως και 40 Typhoon, ο πολυεθνικός χαρακτήρας αυτού του προγράμματος μπορεί να εμποδίσει τέτοια συμφωνία. Η Γερμανία, ειδικότερα, όπως φάνηκε και από τη “σύγκρουση” Ερντογάν-Σολτς, αναμένεται να μην εγκρίνει την πώληση Eurofighter στην Τουρκία.

Τα Eurofighter που δεν θα έρθουν

Ο υπουργός Άμυνας της Τουρκίας, Γιασάρ Γκουλάρ, ανακοίνωσε την Πέμπτη 16/10 ότι βρίσκεται σε συνομιλίες με την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο για να αγοράσει Typhoon. Οι προθέσεις της Ιταλίας, εταίρος επίσης στο Eurofighter, δεν έγιναν σαφείς. «Εργαζόμαστε για τις προμήθειες. Τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ισπανία καταβάλλουν προσπάθειες για να πείσουν τη Γερμανία, (αν και) δεν είμαστε σε συνομιλίες με τη Γερμανία… Εάν είναι δυνατόν, σχεδιάζουμε να αγοράσουμε 40 αεροσκάφη Eurofighter Typhoon». Ορισμένες αναφορές δείχνουν ότι αυτά τα 40 αεροσκάφη ενδέχεται να αγοραστούν σε δύο παρτίδες των 20, εάν προχωρήσει η συμφωνία.

Ενώ η Eurofighter συνεχίζει να κατασκευάζει Typhoon, τουλάχιστον κάποιες από τις τέσσερις χώρες της κοινοπραξίας, όπως και η Αυστρία, προσπαθούν να ξεφορτωθούν τις λιγότερο ικανές εκδόσεις Tranche1 που έχουν εξαιρετικά περιορισμένες ικανότητες αέρος-εδάφους, αλλά είναι διαθέσιμα πολύ πιο γρήγορα. Η συμφωνία θα ήταν επίσης ευπρόσδεκτη από την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, που επίσης θέλουν να ξεφορτωθούν τα παλαιότερα αεροσκάφη. Και πάλι, ωστόσο, απαιτείται γερμανική έγκριση. Η Τουρκία μάλλον θα απαιτήσει υψηλότερο επίπεδο ικανότητας, με πιο ικανά ραντάρ, του πέραν οπτικής εμβέλειας πυραύλου αέρος-αέρος MBDA Meteor και προηγμένων πυρομαχικών αέρος-εδάφους. Αν, όμως, απαιτήσει τέτοια αναβάθμιση θα απομακρύνει τον χρόνο παράδοσης κατά πολύ.

Το ότι ο Ερντογάν ζήτησε από τον Σολτς να άρει το μπλοκ στην πώληση των Typhoons επιβεβαιώθηκε από τους Γερμανούς. Οι αναφορές, ωστόσο, δείχνουν ότι ο καγκελάριος είναι πλέον απίθανο να αλλάξει θέση. Ενώ η Γερμανία έχει ήδη μια ιδιαίτερα αυστηρή πολιτική εξαγωγής όπλων, το πολιτικό κλίμα δυσκολεύει το Βερολίνο να δώσει έγκριση για πώληση μαχητικών στην Τουρκία. Οι προσβολές Ερντογάν, δύσκολα μπορούν να ξεπεραστούν όσο και αν επιμείνουν οι Βρετανοί, που θέλουν διακαώς να ξεφορτωθούν τα Tranche 1. Εκτός από τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την αγορά από την Άγκυρα των S-400 και τις επιχειρήσεις της κατά των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία, η Τουρκία έχει στραφεί με ένταση κατά του Ισραήλ. Τον περασμένο μήνα, ο Ερντογάν είπε σε μια τεράστια διαδήλωση υπέρ των Παλαιστινίων στην Κωνσταντινούπολη ότι θεωρεί το Ισραήλ κατακτητή κι ότι συμπεριφέρεται σαν «εγκληματίας πολέμου», ενώ για άλλη μια φορά δήλωσε ότι η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση.

Τα F-16 που δεν θα έρθουν

Αυτή η συμπεριφορά είχε προκαλέσει ιδιαίτερες επικρίσεις στη Γερμανία. Αλλά οι προσβολές του Ερντογάν προς τον Σολτς και τη Γερμανία έκαψαν τη γέφυρα για απόκτηση Eurofighter. Ένας άλλος παράγοντας που δυσκολεύει την έγκριση της Γερμανίας για πώληση Typhoon είναι η συνεχιζόμενη αντίσταση της Τουρκίας στην επικύρωση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Με δεδομένο το αρνητικό κλίμα, γιατί η Τουρκία προσπαθεί να αγοράσει Typhoon τώρα; Προσπαθεί, επειδή δεν έχει επιλογές. Πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, μπορούσε να απειλεί ότι θα αγόραζε ρωσικά, ή σουηδικά μαχητικά. Αυτές οι επιλογές, όμως, προφανώς κάηκαν.

Οι Σουηδοί δεν θα πουλήσουν στην Τουρκία όσο δεν επικυρώνει την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Οι δε Ρώσοι, μπλεγμένοι σε πόλεμο, χρησιμοποιούν τα μαχητικά που κατασκευάζουν για τις δικές τους ανάγκες. Υπάρχουν βέβαια και κινεζικά αεροσκάφη, αλλά όπως και για τα ρωσικά, μία τέτοια αγορά απαιτεί αλλαγή φιλοσοφίας, δόγματος, εγκαταστάσεων και υλικοτεχνικής υποδομής, που θα απαιτήσει πάνω από μια δεκαετία για να ολοκληρωθεί. Η άμεση ανάγκη για μαχητικά προκύπτει από τις καθυστερήσεις στο σχέδιό της να αγοράσει F-16. Η τουρκική αεροπορία είναι ο τρίτος μεγαλύτερος χειριστής F-16 στον κόσμο, με συνολικά 270 σε εκδόσεις Block 30, Block 50 και Block 50+.

Η Τουρκία έχει από τον Οκτώβριο 2021 προτείνει μια συμφωνία 20 δισ. δολαρίων για 40 ακόμη νέα F-16, καθώς και για 80 κιτ εκσυγχρονισμού για υπάρχοντα F-16, αλλά η συμφωνία δεν έχει εγκριθεί από το Κογκρέσο, λόγω της επιδείνωσης των σχέσεων Άγκυρας-Ουάσιγκτον. Τον Ιούλιο του 2023 είχε φανεί κάποια πρόοδος, με τον Αμερικανό Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν να επιβεβαιώνει ότι οι ΗΠΑ θα εγκρίνουν την συμφωνία για τα F-16, μετά από διαβούλευση με το Κογκρέσο. Η απομάκρυνση του Μενέντεζ από την προεδρία της Επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας της Γερουσίας αναζωπύρωσε την ελπίδα των Τούρκων ότι θα πάρουν τα F-16.

Ο βασιλιάς είναι γυμνός

Ωστόσο, η συμφωνία δεν προχωράει. Η Ουάσιγκτον έχει δηλώσει ότι η τουρκική επικύρωση της σουηδικής ένταξης στο ΝΑΤΟ είναι προϋπόθεση για την πώληση F-16 ή άλλων μαχητικών. Δεν μπορεί να υπολογιστεί πόσο έχει επηρεάσει τις τουρκικές προσπάθειες να τα “βρει” με τις ΗΠΑ για τα F-16 η τωρινή στάση της απέναντι στο Ισραήλ. Η δικομματική στήριξη του Ισραήλ από το Κογκρέσο θα βαρύνει πολύ ασχέτως της απουσίας Μενέντεζ. Η πρόσφατη απόφαση του Ερντογάν να “τιμωρήσει” τις ΗΠΑ, αγοράζοντας νέα επιβατικά αεροσκάφη από την Airbus κι όχι από την Boeing μπορεί να στεναχώρησε την τελευταία, αλλά δεν έπληξε την Δύση. Η παραγγελία αυτή, άλλωστε, πάει στην Airbus, η οποία κοινοπραξία χωρών που δεν του δίνουν τα Eurofighter Typhoon.

Αντιμέτωπη με την επιδείνωση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ, η Τουρκία φέρεται ότι είχε από το 2019 αρχίσει να αποθηκεύει ανταλλακτικά για τον υπάρχοντα στόλο της από F-16. Θεσπίστηκε επίσης ένα πρόγραμμα δομικής βελτίωσης για την παράταση της διάρκειας ζωής ορισμένων από τα παλαιότερα τουρκικά F-16. Επίσης, έχουν γίνει προσπάθειες για την εισαγωγή οπλικών συστημάτων τουρκικής παραγωγής. Η Άγκυρα πιέζεται κι από την αγορά Rafale από την Ελλάδα, αλλά και τις συνεχείς παραδόσεις στην ελληνική Αεροπορία αναβαθμισμένων F-16 σε διαμόρφωση f-16V. Παραδοσιακά, τέτοιες κινήσεις οδήγησαν στο παρελθόν σε κούρσες εξοπλισμών.

Σήμερα, οι πιθανότητες να εγκρίνει η Γερμανία πώληση Eurofighter στην Τουρκία φαίνονται ελάχιστες. Πιθανώς, το ενδιαφέρον της Άγκυρας για το ευρωπαϊκό μαχητικό να είναι και ένας ελιγμός για άσκηση περαιτέρω πίεσης στην Ουάσιγκτον για τα F-16. Άλλωστε, η Eπιτροπή Eξωτερικών της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης υποτίθεται ότι έχει ξεκινήσει τη συζήτηση για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Προηγούμενες αναφορές είχαν δείξει ότι η επικύρωση θα μπορούσε να έρθει ήδη αυτή την εβδομάδα, κάτι που θα άνοιγε τελικά τον δρόμο για την έγκριση των ΗΠΑ σχετικά με την πώληση F-16 στην Τουρκία.

Η σχετική συζήτηση, όμως, φαίνεται να έχει σταματήσει προς το παρόν, ενώ οι πρόσφατες σκληρές επιθέσεις του Ερντογάν εναντίον του Ισραήλ και των ΗΠΑ δείχνουν μάλλον ότι δεν ανοίξει σύντομα το πράσινο φως για την επικύρωση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Ό,τι κι αν συμβεί, είναι σαφές ότι η Τουρκία χρειάζεται νέα μαχητικά για να ενισχύσει την Αεροπορία της. Και τα χρειάζεται όσο το δυνατόν νωρίτερα για να καλύψει μεγάλα κενά. Το πρόβλημά της είναι ότι δεν φαίνεται πως μπορεί άμεσα να βρει λύση, όσο τουλάχιστον δεν τελειώνει με το ζήτημα της Σουηδίας.