Πώς καταπολεμάται η δυσφαγία και οι επιπλοκές της

Η δυσφαγία είναι μια διαταραχή της φυσιολογικής διαδικασίας της κατάποσης που απαιτεί άμεση διατροφική διαχείριση, καθώς μπορεί να απειλήσει την υγεία και τη ζωή των ασθενών. Ένας από τους βασικότερους λόγους που η δυσφαγία μπορεί να καταστεί θανατηφόρος είναι εξαιτίας της σύνδεσής της με τον υποσιτισμό. Μέχρι πρόσφατα, υπήρχαν περιορισμένα δεδομένα σχετικά με τις διατροφικές μεθόδους για την αντιμετώπισή της ς, με την πλειονότητα των στοιχείων να συμφωνούν στην ανάγκη τροποποίησης της σύστασης της διατροφής μέσω της συμπύκνωσης των υγρών και της τροποποίησης της υφής των στερεών τροφίμων.

Τα άτομα που παρουσιάζουν δυσφαγία θα πρέπει συχνά να λαμβάνουν μια διατροφή που να είναι προσαρμοσμένη στις προσβεβλημένες στοματοφαρυγγικές δομές και στη σοβαρότητα της δυσφαγίας. Η προσαρμογή της υφής της τροφής μπορεί να απαιτεί την κατανάλωση μαλακότερων, τεμαχισμένων ή ακόμη και πολτοποιημένων τροφών, ενώ παράλληλα η συνοχή των υγρών μπορεί να χρειαστεί να πυκνώσει.

Καθώς η όρεξη και η σιελόρροια διεγείρονται από την εμφάνιση και τη μυρωδιά των τροφίμων, αυτές οι τροποποιήσεις, ενδέχεται να περιπλέξουν περαιτέρω την προετοιμασία και την εκτίμηση των γευμάτων. Είναι επίσης γνωστό ότι τα τροποποιημένα σε υφή τρόφιμα διαφέρουν ως προς το θρεπτικό τους περιεχόμενο και μπορεί να είναι λιγότερο ελκυστικά για κατανάλωση από τους ασθενείς, οδηγώντας σε μειωμένη πρόσληψη τροφής ή κακή συμμόρφωση. Για την πρόληψη ή την αντιστάθμιση τέτοιων συμπεριφορών, προτείνεται ο εμπλουτισμός των πολτοποιημένων τροφών, η χρήση καλουπιών τροφίμων με στόχο την ελκυστικότερη εμφάνισή τους και η εύρεση εξατομικευμένων σχεδίων διατροφικής φροντίδας.

Ελλιπής ενημέρωση και συμβολή πλαισίου IDDSI

Στην πραγματικότητα, μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωση των ασθενών και των φροντιστών τους σχετικά με τη σωστή προετοιμασία των γευμάτων με τροποποιημένη υφή, μια κατάσταση που μπορεί να θέσει την υγεία των ασθενών σε υψηλό κίνδυνο, προκαλώντας πολλαπλές επιπλοκές, ακόμη και θάνατο. Ισχυρές προσπάθειες ενημέρωσης του κοινού και των άμεσα ενδιαφερόμενων έχει πετύχει το πλαίσιο IDDSI.

Το πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκε εξ’ αρχής για να καθοδηγήσει τους επαγγελματίες υγείας, τους φροντιστές και τις υπηρεσίες τροφίμων στην επιλογή των κατάλληλων μεθόδων σίτισης και στην παροχή ασφαλών επιλογών τροφίμων και ποτών για τους ασθενείς, εξασφαλίζοντας την ομαλή και ασφαλή κατάποση και την αποφυγή πνιγμονής ή εισρόφησης. Για τον σκοπό αυτό, το πλαίσιο IDDSI δημιούργησε και δημοσίευσε διάφορα εργαλεία (π.χ. φυλλάδια, βίντεο) που εξετάζουν μεθόδους τροποποίησης της υφής, της σύστασης και της πυκνότητας των τροφίμων και των υγρών, τα πιο γνωστά από τα οποία είναι η δοκιμή ροής βαρύτητας (the gravity flow test) για τα υγρά και η δοκιμή πίεσης με πιρούνι ή κουτάλι (the fork or spoon pressure test) για τα τρόφιμα.

Δοκιμή ροής βαρύτητας 

Όσον αφορά τη δοκιμή ροής βαρύτητας, αυτή πραγματοποιείται με τη χρήση μιας τυπικής σύριγγας με μετρούμενο μήκος 61,5 mm. Η διαδικασία αρχίζει με την αφαίρεση του εμβόλου, την κάλυψη του ακροφυσίου με ένα δάχτυλο και την πλήρωση της σύριγγας με το υγρό δοκιμής μέχρι την χαραγή των 10 mL. Αφού γεμίσει η σύριγγα των 10 mL με το υγρό, το ακροφύσιο απελευθερώνεται και ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση των 10 δευτερολέπτων, ελέγχοντας τη ρευστότητα του περιεχομένου.

Όταν το περιεχόμενο απομακρύνεται από τη σύριγγα πολύ γρήγορα και απομένουν μόνο 0-1 mL από αυτό, το υγρό θεωρείται λεπτόρρευστο και κατατάσσεται στο επίπεδο 0, αλλά αν απομένουν 1 έως 4 mL στο τέλος της δοκιμής, το υγρό θεωρείται ελαφρώς παχύρρευστο και κατατάσσεται στο επίπεδο 1. Αντίθετα, εάν παραμείνουν 4 έως 8 mL υγρού στη σύριγγα, αυτό κατατάσσεται στο επίπεδο 2 ως μέτρια παχύρρευστο και εάν παραμείνουν 8 έως 10 mL υγρού, κατατάσσεται στο επίπεδο 3 ως εξαιρετικά παχύρρευστο.

Ταξινόμηση τροφίμων και ποτών με βάση το IDDSI

Γενικά, το πλαίσιο IDDSI έχει ταξινομήσει τα τρόφιμα και τα υγρά σε οκτώ επίπεδα, από το επίπεδο 0 έως το επίπεδο 7, ανάλογα με τη σύσταση και την πυκνότητά τους. Για τα υγρά, το επίπεδο 0 αντιπροσωπεύει τα αραιά, το επίπεδο 1 τα ελαφρώς παχύρρευστα, το επίπεδο 2 τα παχύρρευστα, το επίπεδο 3 τα μέτρια παχύρρευστα και το επίπεδο 4 τα εξαιρετικά παχύρρευστα υγρά, ενώ για τα τρόφιμα το επίπεδο 3 αντιπροσωπεύει τα λεπτόρρευστα, το επίπεδο 4 τα τρόφιμα με υφή πουρέ, το επίπεδο 5 τα ψιλοκομμένα και υγρά τρόφιμα, το επίπεδο 6 τα μαλακά τρόφιμα και τις τροφές σε μέγεθος μπουκιάς και το επίπεδο 7 τα τρόφιμα που είναι εύκολο να μασηθούν ή τα τρόφιμα που είναι σε κανονική μορφή.

Μέσω αυτής της κατηγοριοποίησης τροφίμων και ποτών, το πλαίσιο IDDSI αποσκοπεί στο να παρέχει στους ασθενείς με δυσφαγία μια εξατομικευμένη προσέγγιση, προσδιορίζοντας το ακριβές επίπεδο IDDSI που ταιριάζει στις ανάγκες και τις ικανότητές τους, επιτρέποντάς τους να απολαμβάνουν το φαγητό τους. Επιπλέον, στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών, βοηθώντας τους να καταναλώνουν οτιδήποτε τους ευχαριστεί και επιτρέποντάς τους να κοινωνικοποιούνται και να συνεχίζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Οι πρακτικές αυτές βελτιώνουν την ψυχολογία των ασθενών, μειώνοντας τα αισθήματα απομόνωσης και περιθωριοποίησης. Επιπλέον, το πλαίσιο IDDSI στοχεύει στη μείωση του κινδύνου υποσιτισμού και άλλων επιπλοκών της δυσφαγίας, όπως η πνιγμονή, η εισρόφηση ή η πνευμονία, παρέχοντας στους ασθενείς, τρόφιμα και υγρά με συγκεκριμένη σύσταση, τα οποία είναι ασφαλή για κατανάλωση από τους ασθενείς. Πράγματι, στο πλαίσιο αυτό έχουν προταθεί ορισμένοι τρόποι για τη βελτίωση της γεύσης και της εμφάνισης των τροποποιημένων τροφίμων, καθιστώντας τα πιο ελκυστικά για τους ασθενείς.

Προοπτικές για το μέλλον

Παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει ορισμένες δράσεις ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας και των φροντιστών για τη διατροφική διαχείριση της δυσφαγίας μέσω του πλαισίου IDDSI, κρίνεται αναγκαία η αναζήτηση πρόσθετων μεθόδων βελτίωσης της διαβίωσης των ασθενών με δυσφαγία. Παράλληλα, είναι σημαντική η διεύρυνση της διεθνής ομάδας εθελοντών που πλαισιώνουν το Πρόγραμμα IDDSI και συμμετέχουν στις δράσεις του.

---

Η Ιωάννα Πυλαρινού είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος

Σε συνεργασία με το medNutrition