Τί ακριβώς προβλέπει η ΕΕ για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό
01/01/2024
Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2014/89/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Ιουλίου 2014 και οι νομικές παράμετροι αυτής: Η άνω ευρωπαϊκή οδηγία έθεσε τα νομικά θεμέλια θεσπίσεως πλαισίου για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Σεπτέμβριο του 2014, δημιούργησε την πρώτη νομική απαίτηση του πλανήτη για τις παράκτιες χώρες της ΕΕ να δημιουργήσουν διαφανή συστήματα προγραμματισμού στη θάλασσα και να συνεργαστούν µε τους παράκτιους γείτονές τους.
Οι χώρες μέλη της ΕΕ είχαν την υποχρέωση να μεταφέρουν την οδηγία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό (ΘΧΣ) στις εθνικές νομοθεσίες και να ορίσουν αρμόδιες αρχές για την υλοποίηση του στόχου αυτού έως το 2016. Η εφαρμογή του στα ύδατα δικαιοδοσίας των παράκτιων κρατών µελών της ΕΕ έπρεπε να επιτευχθεί έως τον Μάρτιο του 2021. Η οδηγία, έχοντας υπόψη και το άρθρο 4 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ (ΣΛΕΕ) επικεντρώνεται σε τέσσερις κύριους στόχους (περιβάλλον, αλιεία, θαλάσσιες μεταφορές και ενέργεια). Τα κράτη µέλη της ΕΕ μπορούν να προσθέσουν και άλλους τομείς…
Η οδηγία απαιτεί την εφαρμογή του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού σε όλα τα ύδατα της ΕΕ και διευκολύνει τη διασυνοριακή συνεργασία τόσο των χωρών μελών μεταξύ τους, αλλά και των χωρών μελών με τρίτες χώρες. Σύμφωνα με την ΕΕ οι θαλάσσιες δραστηριότητες και τα θαλάσσια οικοσυστήματα δεν σταματούν στα εθνικά σύνορα των χωρών μελών.
Η διασυνοριακή συνεργασία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη διακρατικών δραστηριοτήτων, όπως ενεργειακά δίκτυα, ναυτιλιακές λωρίδες ή εγκατάσταση υποθαλάσσιων καλωδίων και αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου, αλλά και υδρογόνου. Η υψηλή και ταχέως αυξανόμενη ζήτηση για θαλάσσιο χώρο για διάφορους σκοπούς, όπως εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, αναζήτηση και εκμετάλλευση πετρελαίου και φυσικού αερίου, δραστηριότητες θαλασσίων μεταφορών και αλιείας, διατήρηση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, εξόρυξη πρώτων υλών, τουρισμός, εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας και υποθαλάσσια πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και οι πολλαπλές πιέσεις επί των παράκτιων πόρων, απαιτούν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση προγραμματισμού και διαχείρισης από τις χώρες μέλη της ΕΕ.
Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός στηρίζει και διευκολύνει την εφαρμογή της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η στρατηγική “Ευρώπη 2020” εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα συμπεράσματά του της 17ης Ιουνίου 2010 και αποσκοπεί στην επίτευξη υψηλών επιπέδων απασχόλησης, παραγωγικότητας και κοινωνικής συνοχής, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης μιας ανταγωνιστικότερης, πιο αποδοτικής ως προς την αξιοποίηση των πόρων και πιο πράσινης οικονομίας. Ο παράκτιος και θαλάσσιος τομέας έχουν σημαντικές δυνατότητες βιώσιμης ανάπτυξης και είναι καίριας σημασίας για την υλοποίηση της στρατηγικής “Ευρώπη 2020”.
Η θαλάσσια πολιτική της ΕΕ
Μια τέτοια προσέγγιση της διαχείρισης του ωκεανού και της θαλάσσιας διακυβέρνησης έχει αναπτυχθεί στην Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση (“ΟΘΠ”), περιβαλλοντικό πυλώνα της οποίας αποτελεί η οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Στόχος της ΟΘΠ είναι η στήριξη της αειφόρου ανάπτυξης των θαλασσών και ωκεανών και η συμβολή στη λήψη συντονισμένων, συνεκτικών και διατυπωμένων με ακρίβεια αποφάσεων, όσον αφορά τις τομεακές πολιτικές της Ένωσης με επίπτωση στους ωκεανούς, στις θάλασσες, στα νησιά, στις παράκτιες και στις εξόχως απόκεντρες περιοχές και στους θαλάσσιους τομείς, μεταξύ άλλων και μέσω στρατηγικών για τις θαλάσσιες λεκάνες ή μακροπεριφερειακών στρατηγικών, με παράλληλη επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης όπως ορίζεται στην οδηγία 2008/56/ΕΚ.
Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1255/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1255/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2011, για τη θέσπιση προγράμματος στήριξης της περαιτέρω ανάπτυξης μιας ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής (ΕΕ L 321 της 5.12.2011, σ. 1), για τη θέσπιση προγράμματος στήριξης της περαιτέρω ανάπτυξης μιας ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής, στήριξε και διευκόλυνε την εφαρμογή του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού και της ολοκληρωμένης διαχείρισης των παράκτιων ζωνών. Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας, θα επιτρέψουν να στηριχθεί η εφαρμογή της παρούσας οδηγίας για την περίοδο 2014-2020.
Tί αναφέρει η UNCLOS
Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS) αναφέρει στο προοίμιο ότι τα θέματα που αφορούν τη χρήση του ωκεάνιου χώρου είναι στενά αλληλένδετα και πρέπει να εξεταστούν στο σύνολό τους. Ο σχεδιασμός του ωκεάνιου χώρου συνιστά λογικά το επόμενο στάδιο που θα επιτρέψει τη διάρθρωση των υποχρεώσεων και της χρήσης των δικαιωμάτων που χορηγούνται στο πλαίσιο της UNCLOS και αποτελεί πρακτικό εργαλείο για την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη, ώστε να τηρούν τις υποχρεώσεις τους.
Για να προωθηθεί η βιώσιμη συνύπαρξη των χρήσεων και, κατά περίπτωση, η κατάλληλη χωροθέτηση των συναφών χρήσεων στον θαλάσσιο χώρο, θα πρέπει να τεθεί ένα πλαίσιο το οποίο να περιλαμβάνει τουλάχιστον τη θέσπιση και την εφαρμογή από τα κράτη μέλη θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού που να καταλήγει σε σχέδια. Χάριν συνεπείας και ασφαλείας δικαίου θα πρέπει να καθοριστεί το γεωγραφικό πεδίο του θαλασσίου χωροταξικού σχεδιασμού, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της ΕΕ και το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, ιδίως της UNCLOS. Οι αρμοδιότητες των κρατών μελών σε σχέση με τα θαλάσσια σύνορα και τη δικαιοδοσία δεν μεταβάλλονται με την παρούσα οδηγία.
Ενώ είναι σκόπιμο να παρέχει η ΕΕ ένα πλαίσιο για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να είναι υπεύθυνα και αρμόδια για τον σχεδιασμό και τον καθορισμό, στα θαλάσσια ύδατα τους, της μορφής και του περιεχομένου των εν λόγω σχεδίων, συμπεριλαμβανομένων θεσμικών ρυθμίσεων και, κατά περίπτωση, για την αντίστοιχη κατανομή του θαλάσσιου χώρου στις διάφορες δραστηριότητες και χρήσεις.
Η αποτελεσματική διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και με γειτονικές τρίτες χώρες προϋποθέτει ότι οι αρμόδιες αρχές σε κάθε κράτος μέλος είναι γνωστές. Συνεπώς, τα κράτη μέλη ορίζουν την αρμόδια αρχή ή αρχές που είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας. Από τα παραπάνω συνάγεται αναπόδραστα ότι η Ελλάδα επιβάλλεται, τόσο με την Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και με την Ιταλία να συνεργαστούν στην διαμόρφωση ενός θαλάσσιου χωροταξικού πλαισίου και ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδος με την Κυπριακή Δημοκρατία, που θα αποτελέσει και την de jure οριοθέτηση κοινής ΑΟΖ.
O Γεώργιος Ανθρακεύς είναι δικηγόρος Αθηνών, Δρ. Νομικής Πανεπιστημίου του Αμβούργου και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών.
