Η αθόρυβη άνοδος του ακροδεξιού ΕΛΑΜ στην Κύπρο
20/01/2024
Ανεβαίνει εκλογικά η ακροδεξιά κι αυτό είναι πλέον παγκόσμιο φαινόμενο. Και η εξήγηση γι’ αυτό έγκειται στην αποτυχία του συστήματος να δώσει λύσεις στα προβλήματα. Αυτή είναι η πιο γενική εξήγηση. Η ουσία είναι πως η επέλαση ακροδεξιών κομμάτων είναι μια πραγματικότητα, που φαίνεται ότι θα τη βιώσουμε στην Κύπρο στις επικείμενες εκλογές του Ιουνίου (ευρωεκλογές και τοπικής αυτοδιοίκησης). Το ΕΛΑΜ, το οποίο στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές του 2021 αναρριχήθηκε στην τέταρτη θέση, καλοβλέπει-φευ- πλέον ψηλότερα. Φαίνεται τούτο και δημοσκοπικά.
Tο ΕΛΑΜ, που σκοπίμως απουσιάζει από τις δημόσιες παρεμβάσεις, από τις αντιπαραθέσεις, παρουσιάζεται να ενισχύεται. Είναι μια τακτική που δεν είναι αποκλειστικά δική του, αλλά όλων των κομμάτων αυτής της ιδεολογικής “οικογένειας”: Κρύβεται στο έρεβος και εμφανίζεται την “κατάλληλη στιγμή”. Αν και συστημικό κόμμα, ενίοτε και ευνοούμενο από μιντιακούς ή άλλους παράγοντες, εμπορεύεται την αγανάκτηση, την οικονομική κρίση, το μεταναστευτικό και “μεγαλώνει” ψηφοφοριακά.
Η κυπριακή ακροδεξιά, με ρίζες στις καταστροφικές συμπεριφορές των δεκαετιών του ΄60 και ΄70, επιχειρεί να εκφράσει ένα κομμάτι της κοινωνίας που απορρίπτει τα παραδοσιακά κόμματα και θεωρεί πως η ριζοσπαστικοποίησή του περνά από αυτή την κατάσταση πραγμάτων. Δεν είναι, λοιπόν, αντισυστημική δύναμη και έχει καταφέρει, με τη βοήθεια κομμάτων και ΜΜΕ, να εισέλθει στη σφαίρα του κοινωνικώς αποδεκτού. Δυστυχώς το πολιτικό σύστημα, που κουβαλά σοβαρές ευθύνες για την ενίσχυση της ακροδεξιάς, υποβαθμίζει το γεγονός αλλά πρωτίστως φαίνεται να αδυνατεί να ανατρέψει την πορεία εκλογικής της αύξησης.
Όπως και στην Ευρώπη έτσι και στην Κύπρο, η ακροδεξιά δεν έχει να παρουσιάσει μια διαφορετική, συνολική πρόταση, η οποία να προσφέρει διεξόδους. Η ανάδειξη “επιμέρους” θεμάτων, όπως το μεταναστευτικό, συσπειρώνει ψηφοφόρους γύρω της και αντισυσπειρώνει ομάδες πληθυσμού από τα άλλα κόμματα. Είναι σαφές πως η άνοδος της ακροδεξιάς είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών συνθηκών και μόνο. Δεν αποτελεί κίνδυνο για το σύστημα, την άρχουσα τάξη, αντίθετα στις πλείστες φορές την εξυπηρετεί. Σε δεδομένα μη κανονικότητας, όπως οι οικονομικές και οι άλλες συνθήκες που επιβάλλονται, αναζητούνται απαντήσεις. Αυτές οι απαντήσεις δεν είναι ασφαλώς επιλογές όπως ο Τραμπ, ούτε η Λεπέν, ούτε το ΕΛΑΜ.
Ο εκφασισμός σαν ριζοσπαστικοποίηση
Παράλληλα, είναι σαφές πως η ριζοσπαστικοποίηση ενός τμήματος της κοινωνίας, λόγω ακριβώς της κρίσης και των μεγάλων προβλημάτων, που διαιωνίζονται, θα μπορούσε να εκφραστεί αριστερά. Εάν, βέβαια, υπήρχε αριστερό ρεύμα, που θα μπορούσε όχι μόνο να εκφράσει τους πολίτες αλλά και να δώσει λύσεις. Να δώσει διεξόδους και προοπτική. Εάν υπήρχε Αριστερά, έτοιμη να συγκρουστεί με τα κατεστημένα και τις κοινωνικές ανισότητες, την κοινωνική αδικία, θα μπορούσε να ήταν η διέξοδος.
Το 2021 το ΕΛΑΜ κατέκτησε την τέταρτη θέση στις βουλευτικές εκλογές. Τώρα βλέπει προς την τρίτη θέση απειλώντας να εκτοπίσει το ΔΗΚΟ. Δεν είναι θέματα κατάταξης, αλλά του πολιτικού και κοινωνικού αδιέξοδου, που βρίσκεται το πολιτικό σύστημα αλλά και η κοινωνία εν γένει. Το πρόβλημα δεν είναι εάν το ΔΗΚΟ χάσει την τρίτη θέση, αλλά η ενίσχυση της ακροδεξιάς σε μια χώρα, που καταστράφηκε από τη δράση της το 1974.
Μέχρι τώρα, με την βαθμηδόν ενίσχυση της ακροδεξιάς, εάν δεν ληφθεί υπόψη το κακόηχο καμπανάκι που ηχεί ως προειδοποίηση, θα φθάσουμε στο σημείο να ηγεμονεύει. Μακρινό και ανέφικτο; Μάλλον όχι πλέον. Και γι’ αυτό ευθύνες έχουν όσοι ξεπλένουν το ΕΛΑΜ και το αξιοποιούν κατά καιρούς στους σχεδιασμούς τους. Όπως έγραψε η Αγγελική Σπανού, ο εκφασισμός δεν παράγεται σε λίγους μήνες, επωάζεται για καιρό, έρχεται από τα έγκατα της κοινωνίας και έχει χρώμα κατάμαυρο.
