Η κληρονομιά που μας άφησαν οι Μύριοι του Ξενοφώντα

Σας ακούω να καγχάζετε, δικαιολογημένα, λέγοντας πως τα έχουμε χάσει προ αμνημονεύτων ετών όλα αυτά. Έχουμε χάσει οι σύγχρονοι Έλληνες τις περισσότερες απ’ τις χαρακτηριστικές ιδιότητές μας, σε βαθμό να προσομοιάζει η εικόνα μας με λαούς στα πρόθυρα εξαφάνισής τους. Συμφωνώ μαζί σας και φέρνω στο νου μου ασυναίσθητα το αρχαίο βασίλειο της Κομμαγηνής στα ΒΑ της Συρίας, του οποίου η χρόνια παρακμή κατέληξε στην οριστική πτώση του, με αποτέλεσμα να ‘σβήσει σαν μικρό λυχνάρι’, όπως λέει ο Σεφέρης στον ”Τελευταίο Σταθμό” του.

Κι όμως κάποτε ήταν όλα διαφορετικά για την Ελλάδα. Τότε ο Ελληνισμός έπεφτε και ξανασηκωνόταν σφριγηλός και ακμαίος, χωρίς να αφήνει τον χρόνο να τη βασιλέψει οξειδώνοντας τους εθνικούς αρμούς της. Γι’ αυτό και ο ήρωας ποιητής Λορέντζος Μαβίλης λέει στο ποίημά του για την πατρίδα: ”Ελλάς, το μεγαλείο σου βασίλεμα δεν έχει // και δίχως γνέφια τους καιρούς η δόξα σου διατρέχει”.

Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με αυτό που είπε έμμεσα αιώνες πριν ένας Αιγύπτιος ιερέας στον Αθηναίο νομοθέτη Σόλωνα θέλοντας να υπαινιχθεί τη δύναμη της διαιώνισης η οποία ενυπάρχει στον Ελληνισμό και παραπέμπει στον αναγεννώμενο από την τέφρα του Φοίνικα κάθε φορά που οι άλλοι τον θεωρούν πεθαμένο: ”Ὦ Σόλων, Σόλων, Ἕλληνες ἀεὶ παῖδές ἐστε, γέρων δὲ “Ἕλλην οὐκ ἔστιν” (Πλάτων Τίμαιος, [22β] — μτφ: ”Σόλωνα, Σόλωνα, οι Έλληνες μένετε πάντα παιδιά και κανένας γέροντας Έλληνας δεν υπάρχει…”).

Παρόμοιο είναι και το πνεύμα του Κωστή Παλαμά στον ”Διγενή Ακρίτα”, όταν λέει (για λογαριασμό της Ελλάδας) ”Δε χάνομαι στα Τάρταρα, // μονάχα ξαποσταίνω. //Στη ζωή ξαναφαίνομαι // και λαούς ανασταίνω!.. ”. Που πάει να πει, στη γλώσσα του σήμερα, ότι — μπορεί να έχουμε σαν λαός και έθνος απωλέσει από χρόνια τις ηθικές δυνάμεις εξέλιξης στην καμπύλη πολιτιστικής δημιουργίας, προόδου και εθνικής ανάτασης — αλλά διατηρούμε ακόμα κάτι κρυμμένο εντός μας.

Οι “Μύριοι”

Διατηρούμε το απόθεμα του πολιτισμού και του πατριωτισμού που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας. Το αποδεικνύει άλλωστε η συνέχεια της ένδοξης ιστορίας μας, ως και αυτή η ‘‘κάθοδος των Μυρίων”, η ενδοξότερη όλων των υποχωρήσεών μας. ”Προσέχετε!”, λέει με θέρμη ο Αθηναίος ιστορικός και σωκρατικός φιλόσοφος Ξενοφών (5ος-4ος αι π Χ) στον επίλογο του λόγου του προς τους 10.000 ‘Μυρίους’, όπως τον αφηγείται στο έργο του ‘Κύρου Ανάβασις’ (Η κάθοδος των Μυρίων): ”Ο εχθρός νομίζει πως μας νίκησε, γιατί έχουν σκοτωθεί όλοι μας οι αξιωματικοί και ο (Σπαρτιάτης) αρχιστράτηγός μας, Κλέαρχος. Εμείς πρέπει να τους δείξουμε πως είμαστε ‘στρατηγοί’ και (αν τα βάλουν μαζί μας) θα έχουν να κάνουν όχι με έναν, αλλά με 10.000 Κλεάρχους...”.

Κι όπως το είπε ο Ξενοφών, έτσι και έγινε. Οι Πέρσες δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτα, κι ας ήταν άριστα εξοπλισμένοι, αξιόμαχοι και πολλαπλάσιοι αριθμητικά. Οι δικοί μας, αντίθετα, πέτυχαν εναντίον τους περηφανή νίκη στα Κούναξα (401 π Χ). Νίκη που άφησε πίσω της, όμως, ηττημένο και νεκρό τον σύμμαχό τους Κύρο (σατράπη της Λυδίας) χτυπημένο απ’ τους σωματοφύλακες του Πέρση βασιλιά και αδελφού του.

Εκείνη τη δύσκολη ώρα για την επιβίωσή τους, οι ‘Μύριοι’ (πολλοί από τους οποίους ήταν Σπαρτιάτες, λόγος που έκανε τους Αθηναίους να κηρύξουν εξόριστο τον σπουδαίο ιστορικό) ψήφισαν για αρχηγό τους τον Ξενοφώντα με σκοπό την ασφαλή επιστροφή τους στην πατρίδα. Αρχηγό-στρατηγό που απέδειξε, στη συνέχεια, ότι όσα έλεγε στους συμπατριώτες του δεν ήταν υπερβολές και μεγαλοστομίες, αλλά υπόσχεση πίστης στην ιδέα της επιστροφής στην Ελλάδα με όπλα την αποφασιστικότητα, την αγωνιστικότητα και τη δημοκρατικότητα.

Η δικαίωση για το τελευταίο βρίσκεται αποτυπωμένη στον λόγο του στην ”Κύρου Παιδεία”: ”Ο ηγέτης πρέπει να πιστεύει ότι η εθελοντική υπακοή είναι καλύτερη από εκείνην που επιβάλλεται με τη βία. Όμως για να εμπνεύσει την υπακοή, πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει τον σκοπό κάθε στιγμή, για τον ακολουθήσουν οι στρατιώτες του. Όπως ο άρρωστος που ακούει τον γιατρό μόνον όταν του έχει εμπιστοσύνη”…

Οι Μύριοι δεν λιποψύχησαν… 

Αν φέρουμε νοερά το ‘χθες’ των Μυρίων στο ‘σήμερα’ της Σύγχρονης Ιστορίας της Ελλάδας, σίγουρα θα δυσθυμήσουμε, γιατί τη θέση των προτερημάτων εκείνων (όσο πλησιάζουμε προς τα χρόνια μας) έχουν πάρει η μαλθακότητα, η ευθυνοφοβία, η απουσία εθνικού φρονήματος και η έλλειψη πίστης στα ιδανικά και τις αξίες των Νεοελλήνων. Θα δυσθυμήσουμε, γιατί οι ‘Μύριοι’ — κατά τη διάρκεια τόσο των στρατιωτικών τους επιχειρήσεων στο πλευρό του Κύρου, όσο και της πορείας τους προς τη θάλασσα — δεν δελεάστηκαν, δεν λιποψύχησαν και δε σήκωσαν σημαία συμβιβασμού, πολύ περισσότερο παράδοσης στον κραταιό Αρταξέρξη Β’. Επιστράτευσαν, επιπλέον, την πανουργία του προγόνου τους Οδυσσέα και ξεγλίστρησαν χάρη σ’ αυτήν και την εφευρετικότητά τους! Φευ! Τίποτα από αυτά δεν διαθέτουμε εμείς σήμερα. Τα παραδώσαμε όλα στον Τούρκο.

Στον Τούρκο, που — σε κάθε πιρουέτα της Εξωτερικής πολιτικής του — κινείται διαδραστικά σε διεθνές επίπεδο (με ζημιογόνα για Ελλάδα και Κύπρο διπλωματική ευλυγισία) και μεταμορφώνεται σε σύγχρονο ”Οδυσσέα”, κατά το δοκούν, για να κρύψει τους επιχειρησιακούς σχεδιασμούς του. Για να τους κρύψει υπό το πέπλο της ‘Γαλάζιας Πατρίδας’ του με όχημα τον Δούρειο Ίππο της ελληνοτουρκικής φιλίας (σ.σ: Μετά την κατοχύρωση των F16, ο Τ. Ερντογάν επανήλθε στις εμπρηστικές δηλώσεις σε βάρος μας)…

Όλα αυτά φυσικά είναι εξοργιστικά, γιατί πιστοποιούν (για να γυρίσουμε πίσω στους Έλληνες μισθοφόρους του Ξενοφώντα) ότι — σε αντίθεση με τους σύγχρονους Έλληνες πολιτικούς, διπλωμάτες και στρατιωτικούς που διακατέχονται από το σύνδρομο αυθεντίας στην άσκηση εξουσίας χωρίς να την αποδεικνύουν στην πράξη — οι Μύριοι, πέραν των προαναφερθέντων προσόντων τους, ήξεραν να ελίσσονται μοναδικά απέναντι στον αντίπαλο (τον δόλιο Αρταξέρξη, εν προκειμένω).

Και όχι μόνο αυτό, αλλά τολμούσαν να πορεύονται υπό εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες (κόντρα στη ροή του Τίγρη και του Ευφράτη, συμφιλιωμένοι με τις ”άγριες ερημιές του Κουρδιστάν και τα μεγάλα οροπέδια της Γεωργίας και της Αρμενίας”. Μπόρεσαν να επιστρατεύσουν, ακόμα, την επινοητικότητά τους εντάσσοντας στα μέσα ανεφοδιασμού τους (μιας και δεν διέθεταν ιππικό) περσικά άλογα που έβρισκαν στο δρόμο τους, για τη διευκόλυνση του ‘κλεφτοπόλεμου’ των Ροδίων με τις σφεντόνες.

Πορεία με εποχιακές κακουχίες (Σεπτέμβρη πήραν το δρόμο της επιστροφής απ’ τα Κούναξα και έφτασαν Γενάρη μήνα στη… ‘θάλαττα, θάλαττα’), που στηρίχθηκε στην περίσσια ευθύνη του καθενός και τη στρατηγική του Ξενοφώντα ο οποίος έφερε το βάρος του επικεφαλής της επικής πορείας προς τη λύτρωση).

Με βάση τα δεδομένα αυτά, συντηρείται ακόμα η κρυφή ελπίδα σε πολλούς Έλληνες ότι η Ρωμιοσύνη δεν είναι για να την κλαις, αλλά να της δώσεις φτερά να πετάξει. Σαν τα φτερά που οδήγησαν τους ‘Μυρίους’ του Ξενοφώντα στην πατρίδα τους και τον Περικλή της εποχής τους στη λαμπρή μεγαλοσύνη της Αθήνας.