Είναι πιθανή μία εμφύλια σύγκρουση στις ΗΠΑ;

Παρότι το Τέξας παραβιάζει τα όρια, δημιουργώντας πιθανή συνταγματική κρίση στις ΗΠΑ, υπάρχουν οξύτερες προκλήσεις. Στη σημερινή Αμερική, ένας συνδυασμός δημοκρατικής οπισθοδρόμησης, εθνοτικών αντιπαραθέσεων και διάσπασης των ελίτ έχει προλειάνει το έδαφος για εκτροπή σε βία το 2024. Τα μόνα πραγματικά ερωτήματα σχετίζονται με την κλίμακα της βίας και αν η αμερικανική ομοσπονδία θα επιβιώσει και με τι μορφή.

Η πολιτική επιστήμονας Μπάρμπαρα Ουόλτερ υποστηρίζει ότι, οι συνθήκες για εμφύλιο πόλεμο αναδύονται στην Αμερική, καθώς εμφανίζει σημάδια μεγαλύτερης πολιτικής αστάθειας και βίας. Η “Ειδική Ομάδα Πολιτικής Αστάθειας” της αμερικανικής κυβέρνησης, της οποίας είναι μέλος, εντόπισε δύο παράγοντες που ανιχνεύουν την πιθανότητα πολιτικής αστάθειας και εμφύλιας σύρραξης. Το πρώτο και πιο σημαντικό είναι αν μια χώρα είναι αυτό που ονομάζουμε “anocracy” (“ανωκρατία”), δηλαδή ούτε δημοκρατική ούτε αυταρχική. Οι χώρες που κινδυνεύουν περισσότερο από εμφύλιους πολέμους είναι αυτές που μεταβαίνουν γρήγορα από το ένα άκρο του πολιτικού φάσματος στο άλλο. Το δεύτερο είναι εάν σε αυτές τις χώρες εμφανίζονται οι παράγοντες που κινητοποιούν τους πολίτες γύρω από εθνοτικές, θρησκευτικές, ή φυλετικές θέσεις. Αυτές οι χώρες κινδυνεύουν περισσότερο από εμφύλιο πόλεμο.

Αυτοί οι δύο παράγοντες αναδύονται στις ΗΠΑ με εκπληκτικά ταχύ ρυθμό. Από το 2016 οι ΗΠΑ άρχισαν να υποβαθμίζονται και τον Ιανουάριο 2022 ταξινομήθηκαν ως “ανωκρατία”. Από το 2020 χαρακτηρίστηκαν ως παραταξιακό πολιτικό σύστημα, επειδή το σύστημα πολώνεται όλο και περισσότερο γύρω από την ταυτότητα. Τώρα βρίσκεται σε μια μεσαία ζώνη, όπου αυξάνεται ο κίνδυνος πολιτικής αστάθειας και βίας.

Οι “Γιοι της Γης”

Οι εμφύλιοι πόλεμοι συχνά ξεκινούν από ομάδες που οι πολιτικοί επιστήμονες αποκαλούν “Γιούς της Γης”. Πρόκειται για ομάδες που ιστορικά ήταν πολιτικά και οικονομικά κυρίαρχες, αλλά είτε έχασαν είτε πιστεύουν ότι θα χάσουν την εξουσία. Αυτές οι ομάδες αισθάνονται ότι είναι νόμιμοι κληρονόμοι μιας χώρας. Η στροφή στη βία συμβαίνει όταν συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχει τρόπος να ανακτήσουν την εξουσία μέσα από συστημικές διαδικασίες.

Υπάρχουν δείκτες που μετρούν πότε συμβαίνουν μετατοπίσεις. Ο πρώτος είναι μια ήττα σε εκλογές ή όταν γίνεται σαφές ότι σε μια δημοκρατία αυτή η ομάδα δεν έχει πλέον τους αριθμούς για να κερδίσει εκλογές. Ο δεύτερος είναι η απώλεια ελπίδας, δηλαδή οι ατελέσφορες διαμαρτυρίες. Οι διαμαρτυρίες είναι πράξη ελπίδας, επειδή οι άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους για να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους, ελπίζοντας ότι η κυβέρνηση θα τους ακούσει και θα προβεί σε μεταρρυθμίσεις.

Άλλοι ρίχνουν την ευθύνη στο Δημοκρατικό Κόμμα που παρέσυρε τις ΗΠΑ σε μια δικαιωματιστική κρίση ταυτότητας, την οποία κάποιες παραδοσιακές ελίτ αγκαλιάζουν, οδηγώντας την κοινωνία σε οριακό σημείο. Ρεπουμπλικανοί αναλυτές θεωρούν ότι, από το 2016 τα δεξιά λαϊκιστικά κινήματα απωθούν την ελίτ που βρίσκεται στην κορυφή της δυτικής πολιτικής τάξης. Οι πρόσφατες ταραχές στην Ιρλανδία για εγκλήματα μεταναστών και οι διαμαρτυρίες των αγροτών στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι διαφωνούντες με τις κυρίαρχες πολιτικές αγνοούνται από τις ελίτ, που περιφρονούν την αγανάκτησή τους και υιοθετούν διχαστικές πολιτικές και αυταρχικές μεθόδους για να ποδηγετήσουν την αμφισβήτηση.

Η εγκατάλειψη της δημοκρατίας

Αναμενόμενα, αυτό εξωθεί τη Νέα Δεξιά να υιοθετήσει κι αυτή σκληροπυρηνικά μέσα. Ολοένα και περισσότεροι Αμερικανοί απορρίπτουν την πολιτική του συμβιβασμού και της τήρησης των κανόνων. Αυτό ισχύει και στα δύο άκρα. Το παλιό συντηρητικό κατεστημένο που παραμένει αφοσιωμένο στο σύστημα, περιθωριοποιείται σταδιακά και στα δύο κόμματα. Τους αντικαθιστά ένα ετερόκλητο πλήθος.

Στα δεξιά, περιλαμβάνει ακροδεξιούς έως νιτσεϊκούς και νέο-ναζιστές, που τους ενώνει η περιφρόνηση για το σύστημα. Στα αριστερά, το ετερόκλητο πλήθος χρησιμοποιεί κυβερνητικά μέσα για την προώθηση μιας ατζέντας, που η Νέα Δεξιά βρίσκει αποκρουστική, όπως οι ποσοστώσεις υπέρ των ΛΟΑΤΚΙ+. Ομοίως, η συζήτηση για “κάποιον” σαν το Ναπολέοντα, που μπορεί να αρπάξει τα ηνία της καταρρέουσας Αμερικής, σηματοδοτεί ότι πολλοί στη αμερικανική Δεξιά είναι όλο και πιο δεκτικοί σε αδιανόητες μέχρι τώρα λύσεις.

Όλα αυτά ωθούν το αμερικανικό πολιτικό σύστημα, από τον ασφαλή κόσμο της φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπου οι αλλαγές κυβερνήσεων είναι προβλέψιμες και οι διαφωνίες επιλύονται στην κάλπη, στον ανασφαλή κόσμο, όπου η εμπιστοσύνη στους θεσμούς είναι χαμηλή. Η διολίσθηση προς την αυταρχική πολιτική είναι μόνο μία συνέπεια. Εξίσου ανησυχητική είναι η άνοδος του εθνοτικού φραξιονισμού στην Αμερική.

Η ελίτ κατακερματίζεται

Για την ομφαλοσκοπική, αποκαρδιωμένη και ατομικιστική αμερικανική κοινωνία, το πρόβλημα συλλογικής δράσης γίνεται ακόμη πιο οξύ. Ο χρόνιος ατομικισμός κάνει την φυλή και την θρησκεία χρήσιμα σημεία σύνδεσης για άτομα που κατά τα άλλα δεν έχουν κοινή βάση για οργάνωση. Η εργασιακή συλλογικότητα είχε πεθάνει εδώ και δεκαετίες και μόλις τώρα δείχνει ότι αφυπνίζεται.

Καθηλωμένη σε μία παγκοσμιοποιημένη ιδεολογία, σε μια ουτοπία χωρίς σύνορα, η παρούσα άρχουσα ελίτ των ΗΠΑ φαίνεται πλήρως αφοσιωμένη σε έναν ατέρμονα κύκλο επαναπροσδιορισμού και ερμηνείας του παρελθόντος, μέσα από το πρίσμα της φυλετικής και έμφυλης ανισότητας. Το αποτέλεσμα είναι η αναζωπύρωση του αδρανούς φυλετικού εχθρού και η αναπαραγωγή νέων δυσαρεσκειών, καθώς οι βασικοί εθνικοί μύθοι απαξιώνονται με κάθε σχολείο να μετονομάζεται και κάθε άγαλμα να αφαιρείται για να αντικατασταθεί από “τέχνη χωρίς αποκλεισμούς”!

Άλλο κομμάτι του παζλ είναι ο κατακερματισμός της ελίτ. Η πολιτική αλλαγή από κάτω προς τα πάνω είναι σπάνια. Πρέπει να αναδυθεί μια δομημένη αντι-ελίτ για να αμφισβητήσει την κυρίαρχη ελίτ. Το σύνηθες είναι η παλιά ελίτ να διασπάται όταν μια νέα ελίτ εμφανίζεται για να αμφισβητήσει την παλιά τάξη πραγμάτων. Εδώ και οι δύο πλευρές προφανώς έχουν τεράστια ελλείμματα. Ωστόσο, οι εμφύλιοι πόλεμοι σχεδόν πάντα περιλαμβάνουν την εμφάνιση μιας αποφασιστικής πρωτοποριακής ελίτ. Στην περίπτωση της Αμερικής πριν από το 2016, είναι σκόπιμο να σκεφτούμε την ελίτ ενωμένη στις βασικές κατευθύνσεις και στην ιδεολογία της. Ενώ υπήρχαν διαφωνίες, κυρίως δημοσιονομικές, υπήρχε αξιοσημείωτη ομοιομορφία απόψεων στα υπόλοιπα θέματα.

Ο Τραμπ αλλάζει το σκηνικό

Η εκλογή του Τραμπ τα άλλαξε όλα. Για πρώτη φορά οι αμερικανικές ελίτ είναι πραγματικά διαλυμένες. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα έχει γίνει κόμμα του Τραμπ και μετασχηματίζεται σε μια αντι-ελίτ καθώς αποξενώνεται από τις παραδοχές της παλιάς διευθυντικής ηγεσίας του. Είναι πλέον ανοιχτό σε ένα διαφορετικό όραμα κοινωνίας και διακυβέρνησης, όσο θολά και να το περιγράφει ο πρώην πρόεδρος και νυν υποψήφιος.

Ο φεντεραλισμός διασφαλίζει ότι ένας βαθμός πολιτικού κατακερματισμού έχει ήδη ενσωματωθεί στο αμερικανικό σύστημα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι γραμμές αντιπαράθεσης στον εμφύλιο πόλεμο συνέπιπταν σε μεγάλο βαθμό με πολιτειακά σύνορα. Ενώ η πιθανότητα νέου εμφυλίου πολέμου φτιάχνει πρωτοσέλιδα στις ΗΠΑ, αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανιστεί μια εξέγερση. Εάν ένας εμφύλιος πόλεμος περιλαμβάνει βία μεταξύ του κράτους και ενός εσωτερικού σφετεριστή, ικανού να αντεπιτεθεί είτε με περιφερειακή απόσχιση είτε με πολιτειακό έλεγχο κατά μήκος μιας συνοριακής γραμμής, μια εξέγερση είναι ένας πολιτικο-στρατιωτικός αγώνας μικρότερης κλίμακας που είναι συχνά περιφερειακός και επιχειρησιακά ασύμμετρος.

Στη πραγματικότητα, οι γραμμές μεταξύ των δύο είναι ασαφείς. Εξεγέρσεις σχεδόν ποτέ δεν εμφανίζονται σε σύγχρονα πλούσια κράτη, όχι επειδή τέτοια κράτη δεν έχουν παραπονούμενους πληθυσμούς. Απλά, οι πλούσιες χώρες έχουν υψηλά επίπεδα κρατικών δυνατοτήτων, δηλαδή τους πόρους και την ικανότητα να ασκούν πλήρη έλεγχο στην επικράτειά τους. Πιο αδύναμα κράτη, συχνά αντιμετωπίζουν εξεγέρσεις, επειδή είναι λιγότερο ικανά να εμποδίσουν τη δημιουργία και τη μετάσταση ανταρτικών ομάδων σε απόμακρες από το έλεγχό τους περιοχές. Το αμερικανικό κράτος δεν είναι αδύναμο, τουλάχιστον όχι με την έννοια της σκληρής εξουσίας. Χρειάζεται, λοιπόν, ένα ιδιαίτερο είδος τρελού για να επιχειρήσει μια εξέγερση κάτω από τέτοιες συνθήκες.

Οι φετινές προεδρικές εκλογές θα περιλαμβάνουν σίγουρα παραταξιακές συγκρούσεις, λόγω και των προσπαθειών να σταματήσουν τον Τραμπ με δικαστικά μέσα. Ενώ η εξέγερση δεν είναι στο προσκήνιο, οι πιθανότητες για χαμηλής έντασης βία είναι αρκετές. Καθώς η Νέα Δεξιά ενοποιείται υπό την ηγεσία του Τραμπ και συμβιβάζεται νοητικά και ηθικά με την υιοθέτηση πιο σκληρής πολιτικής, είναι πιθανό να δούμε αποδοχή τέτοιων αντιπαραθέσεων όχι μόνο από τις μάζες, αλλά και από νομοθέτες και την ελίτ.