Ουκρανικό: Τί προέβλεπε το ειρηνευτικό προσύμφωνο της Κωνσταντινούπολης που απέρριψε το Κίεβο

Όταν ο Πεσκόφ ρωτήθηκε και για το άρθρο της γερμανικής Die Welt σχετικά με τo ειρηνευτικό προσύμφωνο που ανέπτυξαν και παρουσίασαν εκπρόσωποι της Ρωσίας και της Ουκρανίας στην Κωνσταντινούπολη το 2022, δεν συμφώνησε με το συμπέρασμα της εφημερίδας ότι το Κίεβο εγκατέλειψε τη συμφωνία επειδή η Ρωσία έθεσε ως επιπλέον όρο τα ρωσικά να είναι η δεύτερη επίσημη γλώσσα στην Ουκρανία.

«Όλοι γνωρίζουν καλά ότι το έγγραφο ήταν όντως μονογραφημένο. Και όλοι γνωρίζουν επίσης καλά από όσα είπαν εκείνοι που συμμετείχαν σε αυτές τις διαπραγματεύσεις από την ουκρανική πλευρά ποιος ακριβώς ήταν ο λόγος για την άρνηση των Ουκρανών να συνεχίσουν περαιτέρω και να ολοκληρώσουν τις εργασίες για το έγγραφο. Η αιτία ήταν η άμεση πίεση από το Λονδίνο να συνεχιστεί ο πόλεμος», είπε ο Πεσκόφ.

Νωρίτερα τον Απρίλιο, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με τον Λευκορώσο ηγέτη Αλεξάντερ Λουκασένκο, είχε πει ότι η Ουκρανία «βρέθηκε σε αδιέξοδο όταν αρνήθηκε τις διαπραγματεύσεις υπό την πίεση της Δύσης και τώρα είναι πλέον σε πολύ δύσκολη θέση».

Μετά την έναρξη του πολέμου, η Ρωσία και η Ουκρανία πραγματοποίησαν αρκετούς γύρους διαπραγματεύσεων. Ο Πούτιν είπε σε συνέντευξή του στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρλσον ότι οι δύο πλευρές ήταν έτοιμες να υπογράψουν την ειρηνευτική συμφωνία στην Κωνσταντινούπολη την άνοιξη του 2022, αλλά οι διαπραγματεύσεις διακόπηκαν από τον πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος πρότεινε να συνεχίσει η Ουκρανία τις εχθροπραξίες.

Το προσύμφωνο της Κωνσταντινούπολης

Η συμφωνία εκείνη αριθμούσε 17 σελίδες με βασικό όρο την ουδετερότητα της Ουκρανίας και την διατήρηση στην κυριότητα της Ρωσίας των περιοχών που τότε (15 Απριλίου) είχαν καταληφθεί και ήταν πολύ μικρότερες σε έκταση απ΄ό,τι σήμερα. Στο πλαίσιο της απαίτησης ουδετερότητας, η Ουκρανία δεσμευόταν να μη συμμετέχει σε στρατιωτικές ενέργειες με τρίτες χώρες και να περιορίσει το στρατό της, αλλά παράλληλα να υπογραφεί διεθνής συμφωνια που να εγγυάται πλέον την εδαφική της ακεραιότητα.

Σύμφωνα με την Die Welt μόνον μερικά σημεία παρέμειναν προς συζήτηση και διαπραγμάτευση και υποτίθεται ότι θα συζητούνταν προσωπικά από τον Ρώσο ηγέτη Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Ουκρανό Πρόεδρο Volodymyr Zelenskyy σε μια σύνοδο κορυφής, κάτι που δεν συνέβη ποτέ.

Η Die Welt γράφει ότι η Μόσχα προσπάθησε να αναγκάσει το Κίεβο να παραδοθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Σε αυτή τη συνθήκη, η Ουκρανία δεσμεύτηκε να διατηρήσει «μόνιμη ουδετερότητα». Με αυτόν τον τρόπο, το Κίεβο παραιτείτο από οποιαδήποτε ένταξη σε στρατιωτικές συμμαχίες. Έτσι, η ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ θα είχε αποκλειστεί.

Η Ουκρανία συμφώνησε να μην «λαμβάνει ποτέ, να παράγει ή να αποκτά» πυρηνικά όπλα, να μην επιτρέπει την είσοδο ξένων όπλων και στρατευμάτων στη χώρα και να μην παρέχει πρόσβαση στη στρατιωτική της υποδομή, συμπεριλαμβανομένων των αεροδρομίων και των θαλάσσιων λιμένων, σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Επιπλέον, το Κίεβο έπρεπε να απέχει από τη διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων με ξένη συμμετοχή και από τη συμμετοχή σε στρατιωτικές συγκρούσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 3 του εγγράφου, τίποτα δεν εμπόδιζε ρητά το Κίεβο να γίνει μέλος της ΕΕ.

Σε τι δεσμεύονταν η Ρωσία 

Αντίστοιχα η Ρωσία δεσμευόταν να μην επιτεθεί ξανά στην Ουκρανία. Για να δώσει στο Κίεβο αυτή τη διαβεβαίωση, η Μόσχα συμφώνησε ότι θα μπορούσαν να παράσχουν στην Ουκρανία ολοκληρωμένες εγγυήσεις ασφαλείας τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Κίνα και η ίδια η Ρωσία.

Στο άρθρο 5 του σχεδίου συνθήκης, το Κίεβο και η Μόσχα συμφωνούσαν σε έναν μηχανισμό που μοιάζει με το ΝΑΤΟ, χωρίς όμως να είναι ΝΑΤΟ. Αναφερόταν ότι σε περίπτωση «ένοπλης επίθεσης στην Ουκρανία, οι εγγυήτριες χώρες θα είναι υποχρεωμένες εντός το πολύ τριών ημερών να παράσχουν στο Κίεβο υποστήριξη στο δικαίωμά της σε αυτοάμυνα, που κατοχυρώνεται από τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ.

Αυτή η βοήθεια θα μπορούσε να παρασχεθεί μέσω «κοινής δράσης» όλων ή ορισμένων εκ των εγγυητριών δυνάμεων. Έτσι, οι δύο πλευρές ανέπτυξαν έναν μηχανισμό που διαφέρει σημαντικά από το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994. Εκείνη την εποχή, η Ρωσία είχε ήδη διαβεβαιώσει την Ουκρανία για την εδαφική της ακεραιότητα. Τα δυτικά κράτη υποσχέθηκαν υποστήριξη στο Κίεβο σε περίπτωση επίθεσης, αλλά δεν το εγγυήθηκαν.

Ωστόσο, οι εγγυήσεις ασφαλείας που εξετάζονται την άνοιξη του 2022 θα απαιτούσαν την έγκριση των Ηνωμένων Πολιτειών, της Κίνας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας σε δεύτερη φάση. Η Ρωσία ήθελε επίσης να συμπεριλάβει τη Λευκορωσία και το Κίεβο ήθελε να συμπεριλάβει την Τουρκία.

Ωστόσο, ο πρώτος στόχος των διαπραγματευτών ήταν να συμφωνηθεί η σύμπνοια μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, ώστε το κείμενο να χρησιμοποιηθεί ως βάση για πολυμερείς διαπραγματεύσεις εν συνεχεία. Η Κριμαία και το λιμάνι της Σεβαστούπολης έπρεπε να εξαιρεθούν από τις εγγυήσεις ασφαλείας. Με αυτόν τον τρόπο, το Κίεβο πρακτικά παρέδιδε τον έλεγχο της χερσονήσου στη Ρωσία.

Δεν είναι σαφές από το έγγραφο ποιο τμήμα της ανατολικής Ουκρανίας επρόκειτο να αποκλειστεί από την δέσμευση των εγγυητριών δυνάμεων. Οι σχετικές περιοχές σημειώθηκαν τότε με κόκκινο χρώμα. Στο ανακοινωθέν της Κωνσταντινούπολης, το Κίεβο υποτίθεται ότι συμφώνησε να αποκλείσει τμήματα των περιφερειών του Ντονιέτσκ και Λουγκάνσκ που η Ρωσία είχε ήδη καταλάβει πριν από τον πόλεμο πλήρους κλίμακας.

Η ρωσική αντιπροσωπεία, από την άλλη, επέμεινε τα σύνορα να καθοριστούν οριστικά και προσωπικά από τον Πούτιν και τον Ζελένσκι και να σημειώνονται σε χάρτη. Η ουκρανική αντιπροσωπεία απέρριψε αυτή την επιλογή. Επιπλέον, η Μόσχα απέρριψε το αίτημα της Ουκρανίας να μπορούν οι εγγυήτριες χώρες να δημιουργήσουν ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία σε περίπτωση επίθεσης. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, η Ρωσία δήλωσε έτοιμη να αποσυρθεί από πολλές περιοχές της Ουκρανίας, αλλά όχι από την Κριμαία και από το τμήμα του Ντονμπάς που επρόκειτο να αποκλειστεί από τις εγγυήσεις ασφαλείας.

Το ζήτημα του στρατιωτικού εξοπλισμού

Ο Πούτιν και ο Ζελένσκι επρόκειτο να συζητήσουν απευθείας τις λεπτομέρειες της αποχώρησης. Αυτό επιβεβαίωσαν στη Die Welt δύο μέλη της ουκρανικής αντιπροσωπείας διαπραγματεύσεων. Το ζήτημα του μεγέθους του ουκρανικού στρατού στο μέλλον παρέμεινε επίσης άλυτο. Το Κίεβο ανταποκρίθηκε μόνον εν μέρει στην απαίτηση της Ρωσίας για αποστρατιωτικοποίηση. Η Μόσχα ζήτησε να μειωθεί ο ουκρανικός στρατός στους 85.000 στρατιώτες και αυτή τη στιγμή υπάρχουν θεωρητικά ένα εκατομμύριο στρατεύσιμοι. Η Ουκρανία πρότεινε τον αριθμό των 250.000 στρατιωτών.

Οι απόψεις διίστανται επίσης για τον αριθμό του στρατιωτικού εξοπλισμού. Η Ρωσία ζήτησε να μειωθεί ο αριθμός των αρμάτων μάχης στα 342, ενώ το Κίεβο ήθελε να τον διατηρήσει στα 800. Η Ουκρανία ήθελε να μειώσει τον αριθμό των τεθωρακισμένων οχημάτων στα 2.400, ενώ η Ρωσία ζήτησε να μείνουν μόνο 1.029. Μεγάλη διαφορά υπήρχε και στον αριθμό των πυροβολαρχιών. Η Μόσχα σχεδίαζε να επιτρέψει στην Ουκρανία να κρατήσει 519, ενώ το Κίεβο ήθελε 1.900. Το Κίεβο ήθελε να διατηρήσει 600 πυραυλικά συστήματα πολλαπλής εκτόξευσης με βεληνεκές έως και 280 χιλιόμετρα, ενώ η Ρωσία ήθελε 96 με μέγιστο βεληνεκές 40 χιλιομέτρων. Η Ρωσία ήθελε να μειώσει τον αριθμό των όλμων σε 147 και τους αντιαρματικούς πυραύλους σε 333, ενώ το Κίεβο επέμενε να μειωθεί ο αριθμός σε 1.080 και 2.000 αντίστοιχα.

Επιπλέον, η Ρωσία ζήτησε την καταστροφή ουκρανικών αεροσκαφών. Η Μόσχα ζήτησε να μείνουν 102 μαχητικά και 35 ελικόπτερα, ενώ το Κίεβο επέμεινε για 160 αεροσκάφη και 144 ελικόπτερα. Σύμφωνα με τις ρωσικές προτάσεις, θα έπρεπε να υπάρχουν δύο πολεμικά πλοία, ενώ σύμφωνα με τις ουκρανικές, θα έπρεπε να είναι οκτώ.

Η Die Welt τονίζει ότι οι λεπτομέρειες του προσχεδίου της συνθήκης δείχνει πόσο κοντά ήταν η Ουκρανία και η Ρωσία σε μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία τον Απρίλιο του 2022. Αλλά μετά την πολλά υποσχόμενη σύνοδο κορυφής στην Κωνσταντινούπολη, η Μόσχα -σύμφωνα με το γερμανικό έντυπο- υπέβαλε τις ακόλουθες απαιτήσεις, με τις οποίες το Κίεβο δεν συμφώνησε. Φέρεται ότι η Ρωσία απαίτησε εκ των υστέρων από την Ουκρανία να κάνει τα ρωσικά δεύτερη επίσημη γλώσσα του κράτους και να άρει τις κυρώσεις, καθώς και να σταματήσει τις αγωγές στα διεθνή δικαστήρια. Το Κίεβο έπρεπε επίσης να απαγορεύσει τον «φασισμό, τον ναζισμό και τον επιθετικό εθνικισμό» στην Ουκρανία.

Τί λέει η Die Welt

Η Welt αναφέρει ότι πληροφορήθηκε από αρκετούς διπλωμάτες που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις, ότι υπήρχε διακαές ενδιαφέρον για συμφωνία την άνοιξη του 2022. Μετά την αποτυχία της επίθεσής της στο Κίεβο, η Ρωσία είχε αποσυρθεί και έλεγε ότι ήθελε να επικεντρωθεί στην κατάκτηση εδαφών στην Ανατολή.

Η Die Welt επικαλέστηκε ένα ανώνυμο μέλος της ουκρανικής αποστολής που είπε: «Ήταν η καλύτερη συμφωνία που μπορούσαμε να έχουμε». Η Die Welt πιστεύει ότι ακόμη και μετά από περισσότερα από δύο χρόνια πολέμου πλήρους κλίμακας, η συμφωνία εξακολουθεί να φαίνεται ευνοϊκή εκ των υστέρων.

«Η Ουκρανία βρίσκεται σε άμυνα εδώ και αρκετούς μήνες και έχει υποστεί μεγάλες απώλειες. Κοιτάζοντας πίσω, μπορούμε να πούμε ότι η Ουκρανία βρισκόταν σε ισχυρότερη διαπραγματευτική θέση τότε από ό,τι τώρα. Εάν ο πόλεμος είχε τελειώσει περίπου δύο μήνες μετά την έναρξη του , θα είχαν σωθεί αμέτρητες ζωές», γράφει η Welt.

Εκείνη την εποχή, οι διαπραγματευτές έλεγαν ότι ο Ζελένσκι και ο Πούτιν θα υπέγραφαν το έγγραφο τον Απρίλιο του 2022. Ο τότε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον έφτασε στο Κίεβο στις 9 Απριλίου και είπε ότι το Λονδίνο «δεν θα υπογράψει τίποτα με τον Πούτιν» και ότι η Ουκρανία θα πρέπει να συνεχίσει να πολεμά. Αργότερα, ο Τζόνσον διέψευσε πως είπε κάτι τέτοιο. Ωστόσο, γράφει η Welt, υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι η διαπραγμάτευση ναυάγησε σε εκείνο το στάδιο.