Στασινός (ΤΕΕ): Να επιταχυνθεί η μείωση ενεργειακής κατανάλωσης στα κτίρια

Αναφερόμενος στο Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ) δήλωσε: Το ΤΕΕ τοποθετήθηκε δημοσίως και τεκμηρίωσε τα οφέλη από τα μπόνους του ΝΟΚ για όλες τις περιπτώσεις – και για την ενεργειακή εξοικονόμηση. Το επιμελητήριο θα μελετήσει τις αλλαγές που επέρχονται, καθώς αφορά τεχνικά μεγέθη, και θα τοποθετηθεί αναλυτικότερα στη συνέχεια. Νομίζω πάντως, ως αρχή, ότι πρέπει όλοι να συμβάλουν να εφαρμόζεται ο νόμος.

-Η Ευρωπαϊκή Οδηγία Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων απαιτεί όλα τα καινούργια κτίρια και κατοικίες που κατασκευάζονται από το 2021 (δημόσια κτίρια από το 2019) να είναι σύμφωνα με τα πρότυπα NearlyZero Energy Buildings (NΖΕb). Από τότε μέχρι σήμερα τι βήματα έχουν γίνει – γνωρίζετε πόσα νέα κτίρια έγιναν με αυτά τα πρότυπα;

Η βέλτιστη ενεργειακή αποδοτικότητα και η εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια είναι πάρα πολύ σημαντική για: την επίτευξη των κλιματικών στόχων της χώρας, (να έχουν, τα κτίρια – ιδίως οι κατοικίες – λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου), και για την τσέπη των πολιτών και την εθνική οικονομία. Για αυτό καθιερώθηκε η υποχρέωση για κτίρια σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης.

Η οδηγία εφαρμόζεται στα νέα κτίρια. Με βάση τα στοιχεία από τα Πιστοποιητικά Ενεργειακής Απόδοσης, που συνοδεύουν κάθε νέο κτίριο, αλλά και κάθε παλαιό κτίριο ή κτιριακή μονάδα (διαμέρισμα κλπ) που μεταβιβάζεται, ενοικιάζεται, συμμετέχει σε προγράμματα κλπ, έχουμε περισσότερα από 15 χιλιάδες νέες ή ριζικά ανακαινισμένες κτιριακές μονάδες των δύο υψηλότερων ενεργειακών κατηγοριών Α και Α+, που καλύπτουν σίγουρα τις απαιτήσεις NZEB. Έχουμε ακόμη πάνω από 150 χιλιάδες νέες ή ριζικά ανακαινισμένες κτιριακές μονάδες της “ενδιάμεσης”, ενότητας για την οδηγία ΝΖΕΒ της κατηγορίας B και Β+ και μόλις λίγες δεκάδες, κάτω από 100, στις χαμηλότερες κατηγορίες για νέα κτίρια.

Το πρόβλημα δεν είναι στα νέα κτίρια που σχεδιάζεται εξαρχής να είναι ενεργειακά αποδοτικά, αλλά στα υφιστάμενα, παλαιότερα κτίρια. Έχουν γίνει πολλά και μεγάλα βήματα με τα προγράμματα και τα κίνητρα για ανακαινίσεις κτιρίων για εξοικονόμηση ενέργειας. Αλλά δεν είναι αρκετά. Οι δράσεις για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης στα κτίρια πρέπει να επιταχυνθούν.

Κάποιοι θεωρούν ότι δήθεν, η επένδυση στην εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια δεν είναι επαρκώς αποδοτική ή ότι βλάπτει μελλοντικά την εθνική οικονομία. Το ποιοι ωφελούνται από την προβολή τέτοιων απόψεων και τυχόν περιορισμό των επενδύσεων σε εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια είναι πασιφανές: μόνο τα συμφέροντα της παραγωγής ενέργειας και ιδίως των ορυκτών καυσίμων.

Χρειαζόμαστε όχι απλώς ένα Renovation Wave που περιγράφει η Κομισιόν, με την αρχή “Efficiency first” αλλά ένα πραγματικό Ελληνικό Κύμα Ανακαίνισης που θα σαρώσει με ιδιωτικούς και δημόσιους πόρους το γερασμένο κτιριακό απόθεμα της χώρας, βελτιώνοντας τη ζωή των πολιτών. Ανακαινισμένα και ενεργειακά αποδοτικά κτίρια και ιδίως κατοικίες σημαίνει καλύτερη ποιότητα ζωής, καλύτερα σπίτια για όλη την κοινωνία (σε αυτό συμβάλλουν τα προγράμματα Εξοικονομώ). Και μαζί πρέπει να φροντίσουμε αυτά τα παλαιότερα κτίρια να είναι και ασφαλή, ανθεκτικά στις καταστροφές, με στατική επάρκεια και θωράκιση έναντι φαινομένων.

-Το κτιριακό κέλυφος εκπληρώνει τα κριτήρια του ενεργειακού σχεδιασμού;

Αυτή τη στιγμή έχουμε τον αναθεωρημένο Κανονισμό Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων με τον οποίο θεσμοθετείται ο ολοκληρωμένος ενεργειακός σχεδιασμός στον κτιριακό τομέα. Και στόχος, φυσικά, είναι να βελτιωθεί η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και να υπάρχει εξοικονόμηση ενέργειας. Και σύντομα θα ξεκινήσει, εκτιμώ, νέα αναθεώρηση του ΚΕΝΑΚ (Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτηρίων) με βάση τις τελευταίες κοινοτικές οδηγίες.

Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας δύο πολύ σημαντικά στοιχεία. Πρώτον, ότι στην Ελλάδα το κτιριακό απόθεμα είναι παλιό. Σύμφωνα με τα ευρήματα της ΕΛΣΤΑΤ στην τελευταία απογραφή κτιρίων του 2021, που δεν είδα να λαμβάνουν ιδιαίτερη έκταση, στο σύνολο των κανονικών κατοικιών της χώρας, 3.468.307 κατοικίες (ποσοστό 54,4%) διαθέτουν κάποιο είδος μόνωσης. Ίσως όχι επαρκές, άλλωστε η απογραφή δεν κάνει τεχνικές εκτιμήσεις, αλλά κάποια μόνωση.

Υπάρχουν όμως και 2.903.594 κατοικίες (ποσοστό 45,6%) που δεν έχουν καμία μόνωση. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να θεραπευθεί. Επίσης η συντριπτική πλειοψηφία των “κλειστών” διαμερισμάτων, αυτών που δεν χρησιμοποιούνται, που είναι εκτός αγοράς, αποτελούνται από διαμερίσματα χωρίς μόνωση ή και χωρίς θέρμανση. Αυτό, σε συνδυασμό με τη στεγαστική κρίση που αντιμετωπίζουμε, μας δείχνει προς τα που πρέπει να κινηθεί η Πολιτεία, και για κοινωνικούς λόγους…

Δεύτερον, στις συνολικές εκπομπές που υπολογίζουμε για ένα κτίριο, δεν αρκεί να υπολογίζουμε μόνο αυτές που χρειάζονται στη χρήση, όπως για θέρμανση, ψύξη, ζεστό νερό κλπ αλλά και αυτές που είναι ενσωματωμένες στην κατασκευή, τόσο στα υλικά που χρησιμοποιούνται, όσο και στην παραγωγή και μεταφορά τους. Γι’ αυτό, ως τεχνικός κλάδος θα πρέπει να δώσουμε βάση, μέσα από πιστοποίηση δεξιοτήτων και γνώσεις σε νέα καινοτόμα πράσινα υλικά και τεχνικές διεργασίες εφαρμογής, σε αυτή τη σημαντική πτυχή που θίγετε. Αρκεί να επενδύσουμε ως χώρα σε μια Εθνική Συμμαχία Αειφόρου Δόμησης, όπως λέμε στο ΤΕΕ, με επιστημονικό και τεχνικό βάθος και οφέλη για όλους. Έχουμε κάνει σχετικές προτάσεις στην Πολιτεία και ευελπιστώ ότι θα καταφέρουμε να την πείσουμε.

Βιώσιμη ανάπτυξη και πράσινος μετασχηματισμός στον κτιριακό τομέα

Ο κτιριακός τομέας ευθύνεται για πάνω από το 35% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Οπότε η βιώσιμη ανάπτυξη και ο πράσινος μετασχηματισμός στον κτιριακό τομέα αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική κρίση. Η ανάγκη για πράσινα και ανθεκτικά κτίρια είναι:

• Κοινωνική καθώς οι πολίτες, (με έμφαση στα πιο ευπαθή νοικοκυριά).
• Οικονομική, διότι ανθεκτικά κτίρια σημαίνει επένδυση στην πρόληψη. Και
• Περιβαλλοντική, γιατί θα πρέπει το δομημένο περιβάλλον να αναπτύσσεται με μέριμνα ως προς τους φυσικούς πόρους, με το μικρότερο δυνατό αποτύπωμα.

Έχω προτείνει την εγκατάσταση, μέσα από την αναγκαία θεσμική ενθάρρυνση και επίλυση νομοθετικών προβλημάτων, μικρών λύσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε μικρή κλίμακα, σε κάθε ακίνητο και μέσα στις πόλεις, όπου καταλήξουμε να επιτρέπεται αρχιτεκτονικά. Εδώ χρειάζεται να τολμήσουμε παρεμβάσεις για να επιλύσουμε ζητήματα, όπως το θέμα του ύψους στα κτίρια, ή της συναίνεσης των συνιδιοκτητών σε χώρους που θεωρούνται, αλλά δεν είναι, κοινόχρηστοι, όπως οι όψεις των κτιρίων. Στον διάλογο βάλαμε και το ζήτημα της αποθήκευσης ενέργειας σε επίπεδο γειτονιάς –και πολυκατοικίας.

-Πως εξελίσσονται τα πολεοδομικά σχέδια;

Τοπικά και ειδικά πολεοδομικά σχέδια εξελίσσονται σε όλη τη χώρα μέσα από το ΤΕΕ, για να αποκτήσει, επιτέλους, η Ελλάδα, 50 χρόνια μετά τη συνταγματική πρόβλεψη του 1975, πολεοδομικό σχεδιασμό σχεδόν στο 70% της έκτασής της, που σήμερα δεν έχει. Και αυτός ο σχεδιασμός θα έχει μερικές προβλέψεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και την ανθεκτικότητα των κτιρίων, των πόλεων και ολόκληρων περιοχών.

Επίσης πιέσαμε και καθιερώθηκε η έκπτωση φόρου για εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης. Έχουμε ακόμη παρουσιάσει ολοκληρωμένη πρόταση για την αξιοποίηση αφενός του κτιριακού δυναμικού του Δημοσίου που παρακμάζει και θα μπορούσε να απαντήσει και στο ζήτημα της κρίσης στέγασης και αφετέρου των εγκαταλελειμμένων και διατηρητέων κτιρίων, με άμεσο κοινωνικό όφελος. Πετύχαμε τον υποχρεωτικό προσεισμικό έλεγχο, αρχικά σε κτίρια του δημοσίου (ξεκινά σε σχολεία, πανεπιστήμια, νοσοκομεία, αστυνομικά τμήματα, πυροσβεστικούς σταθμούς). Σύντομα πρέπει να ακολουθήσουν και τα άλλα, δημόσια και ιδιωτικά, κτίρια. Υιοθετήθηκε η Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου, το “μαύρο” κουτί κάθε κτίσματος.

-Έχει εικόνα το ΤΕΕ για την ενεργειακή αποδοτικότητα των συσκευών (Ecodesign και Energy Labelling) για το σύνολο των προϊόντων που εγκαθίσταται στα κτίρια;

Όχι, δεν υπάρχει τέτοια νομική υποχρέωση, ούτε η Πολιτεία έχει συνολική εικόνα νομίζω. Εφαρμόζονται οι κοινοτικές οδηγίες για την ενεργειακή απόδοση και ελέγχονται τα πιστοποιητικά των συσκευών, αλλά μέχρι εκεί… Νομίζω πως κάτι τέτοιο, η παρακολούθηση της ενεργειακής απόδοσης των συσκευών είναι πρακτικά ένα μελλοντικό ζητούμενο, καθώς ήδη τα “έξυπνα σπίτια” καθιερώνονται.
Τα προγράμματα που υλοποιούνται αυτή τη στιγμή σε ζητήματα εξοικονόμησης ενέργειας (σ.σ. για πληροφορίες ανατρέξτε στην ιστοσελίδα του ΥΠΕΝ) είναι πολλά και “τρέχουν” σχετικά ικανοποιητικά. Ωστόσο, παρότι σημαντικά δεν είναι αρκετά προκειμένου να επιτύχουμε τους στόχους έως το 2030 και το 2050.

Προτείναμε την επέκταση των προγραμμάτων εξοικονόμησης σε επιχειρήσεις, τροποποιήσαμε – όταν χρειάστηκε και θα το ξανακάνουμε – τις Τεχνικές Οδηγίες του ΤΕΕ στο πλαίσιο του Κανονισμού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ). Για τους μηχανικούς μας ήδη από το 2019 λειτουργεί helpdesk για την παροχή βοήθειας σε θέματα εφαρμογής νομοθεσίας του ΚΕΝΑΚ, τις ενεργειακές επιθεωρήσεις την έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης, τις μελέτες, τις σχετικές τεχνικές οδηγίες και τις εγκυκλίους.

-Ποια προγράμματα κινούνται (κινήθηκαν) καλύτερα, τι προβλήματα αντιμετωπίζουν οι μηχανικοί και ποιες είναι οι προτάσεις σας για καλύτερα αποτελέσματα;

Σίγουρα τα προγράμματα Εξοικονόμησης σε κατοικίες, μετά και τις θεσμικές παρεμβάσεις που έγιναν έπειτα από πιέσεις του ΤΕΕ –αναμένουμε με ενδιαφέρον την εξέλιξη αντίστοιχων προγραμμάτων για τις επιχειρήσεις. Το πρόγραμμα ΗΛΕΚΤΡΑ για τα κτίρια του δημοσίου είναι επίσης ένα στοίχημα που καθυστερεί. Και πρέπει να δούμε και καινοτόμα προγράμματα που ίσως έλθουν σύντομα για ενισχύσεις σε επιχειρήσεις και ιδίως τη βιομηχανία μέσω εθνικών ανταγωνιστικών διαδικασιών βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης.

Σε γενικότερο επίπεδο, υπάρχουν νέα έργα που έχουμε αναλάβει: Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης με την συγκέντρωση όλης της γεωχωρικής πληροφορίας σε ένα σημείο, Πολεοδομικός Σχεδιασμός για πρώτη φορά στη χώρα όπου ολοκληρώνουμε πάνω από 200 διαγωνισμούς και ψηφιοποίηση των αρχείων των Πολεοδομιών που ξεκινά.

Ταυτόχρονα, προσφέρουμε στους Μηχανικούς, την Πολιτεία και τους Πολίτες έργα όπως: e-Άδειες, Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου, Ελεγκτές Δόμησης, καταγραφή υποδομών προσβασιμότητας για εμποδιζόμενα άτομα και ανθρώπους με αναπηρία σε δημόσια κτίρια, τον προσεισμικό έλεγχο δημοσίων κτιρίων που σας ανέφερα, σύστημα πιστοποίησης προσόντων προσώπων – εκτιμητές ακινήτων, δημιουργία μητρώου μηχανικών για αδειοδότηση έργων ΑΠΕ, helpdesk για μηχανικούς και πολλά άλλα.

Αναγνωρίσαμε ότι το συστηματικό και δια βίου upskilling (αναβάθμιση δεξιοτήτων) και reskilling (επανεκπαίδευση) των Ελλήνων μηχανικών είναι το πλέον βασικό εργαλείο για να αποκτήσει ο κλάδος και οι επαγγελματίες του ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Και προσφέρουμε τη δυνατότητα απόκτησης ψηφιακής υπογραφής στα μέλη μας, προκειμένου να διευρύνουμε και να διευκολύνουμε το έργο και την καθημερινότητά τους.

-Πόσο έχουμε προχωρήσει στο θέμα της Ηλεκτρονικής Ταυτότητας Κτιρίου;

Εδώ και περίπου 40 χρόνια ο τεχνικός κόσμος της χώρας και το ΤΕΕ επιδίωκαν την καταγραφή της πραγματικής κατάστασης στο δομημένο περιβάλλον. Η επιδίωξή μας αυτή έγινε πραγματικότητα με την Ηλεκτρονική Ταυτότητα Κτιρίου, που είναι ουσιαστικά η ψηφιοποίηση του κτιριακού τομέα – το “μαύρο κουτί” μίας οικοδομής Η άποψη του ΤΕΕ ήταν ότι αυτή δουλειά πρέπει να γίνει συνολικά ανά κτίριο αλλά η Πολιτεία, υπό την πίεση των ιδιοκτητών, αποφάσισε να γίνει ανά ιδιοκτησία -υπάρχει πλέον ένα τυποποιημένο και αντικειμενικό σύστημα καταγραφής της τεχνικής κατάστασης κάθε ακινήτου, προσφέροντας ασφάλεια δικαίου και επενδύσεων. Ευελπιστώ ότι σε λίγα χρόνια θα έχουμε συνολική εικόνα των οικοδομών και του δομημένου περιβάλλοντος, επιλύοντας προβλήματα δεκαετιών.

-Συνήθως μιλάμε για τις παθογένειες της πολιτείας, ο κλάδος σας έχει κάνει αυτοκριτική για τις δικές του παθογένειες;

Δουλειά του ΤΕΕ, ως Τεχνικού Συμβούλου της Πολιτείας, είναι να αναδεικνύει τις παθογένειες και να προτείνει λύσεις. Το κάνουμε 100 χρόνια τώρα και θα συνεχίσουμε, ακόμη πιο αποφασιστικά. Είμαστε ο μεγαλύτερος επαγγελματικός φορέας της χώρας, με περίπου 120 χιλιάδες ενεργά στο επάγγελμα μέλη και περίπου 145 χιλιάδες μέλη συνολικά, αν συνυπολογίσουμε και τα ομότιμα που έχουν συνταξιοδοτηθεί.

Και φυσικά έχουμε κάνει αυτοκριτική. Έχουμε θεραπεύσει παθογένειες του κλάδου και της χώρας γενικότερα. Οι μηχανικοί και η ανάπτυξη της χώρας είναι αλληλένδετα στοιχεία. Οπότε όσα κάνουμε για τη χώρα ωφελούν και τους μηχανικούς και το αντίστροφο. Για παράδειγμα: το ΤΕΕ υλοποίησε μια μεγάλη μεταρρύθμιση, την e-Άδειες. Συναντήσαμε λυσσώδη αντίδραση από πολλά μικροσυμφέροντα. Από κάποιους υπαλλήλους στις πολεοδομίες μέχρι συγκεκριμένους ελεύθερους επαγγελματίες που κατοικοέδρευαν πέριξ των πολεοδομιών και από αυτοδιοικητικούς μέχρι μαγαζιά για φωτοτυπίες… Δεν σταματήσαμε, πιέσαμε 3-4 κυβερνήσεις και τα καταφέραμε. Και τώρα όλοι αναγνωρίζουν πόσο σημαντικό ήταν. Λέω συχνά ότι σε 3-4 χρόνια ένας Έλληνας μηχανικός θα μπορεί να βρίσκεται στην Ιαπωνία και να εκδίδει οικοδομικές άδειες στην Ελλάδα σε λίγα λεπτά. Παλεύουμε να το κάνουμε πράξη και για κάθε είδους άδεια που χρειάζεται στο ελληνικό κράτος.

-Οι Πολυτεχνικές Σχολές μας ανταποκρίνονται στην ποιότητα σπουδών, στις ανάγκες της – μήπως “παράγονται” περισσότεροι μηχανικοί από όσους χρειαζόμαστε – μπορείτε να μας πείτε αριθμούς αποφοίτων και ρυθμούς απορρόφησής τους;

Αυτή την περίοδο ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Την περίοδο της οικονομικής κρίσης, όταν ο κλάδος των κατασκευών βρισκόταν στο ναδίρ, πολλοί ίσως, αναρωτήθηκαν για το πόσους μηχανικούς χρειάζεται τελικά η Ελλάδα. Σήμερα, οι μηχανικοί στη χώρα μας όχι μόνο δεν περισσεύουν αλλά υπάρχουν ελλείψεις και στις περισσότερες ειδικότητες της οικοδομής και των έργων υποδομών. Οι μάχιμοι διπλωματούχοι μηχανικοί των 13 βασικών ειδικοτήτων του ΤΕΕ μάλλον δεν αρκούν σήμερα για τις δουλειές που τρέχουν και θα τρέξουν στη χώρα.

Από το ΤΜΕΔΕ (Ταμείο Μηχανικών που επανιδρύσαμε για τη χρηματοδότηση του τεχνικού κλάδου και ιδίως των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων) παρουσιάσαμε μελέτη του ΙΟΒΕ που προκύπτει: Για να πετύχουμε τις εκτιμώμενες επενδύσεις που θα περάσουν μέσα από τον κλάδο, το σύνολο των εργαζόμενων στις κατασκευές θα πρέπει να αυξηθεί την περίοδο 2024-2026 σε περίπου 250.000 εργαζόμενους από περίπου 196 χιλιάδες το 2022. Πρέπει για κάθε 4 εργαζόμενους στον τεχνικό κλάδο, να βρούμε επιπλέον έναν καινούργιο, πέρα από τους συνήθεις ρυθμούς ανανέωσης των ανθρώπων του κλάδου.

Αυτή τη στιγμή οι απόφοιτοι των Πολυτεχνικών Σχολών και των Πολυτεχνείων είναι παραπάνω από αναγκαίοι. Ειδικά, γιατί το επίπεδο των Πολυτεχνικών Σχολών μας είναι πολύ υψηλό. Μάλιστα, αυτό το επίπεδο είναι ανάγκη να το διασφαλίσουμε και αυτό δεν θα γίνει με μετονομασία τμημάτων και σχολών σε Πολυτεχνεία, αλλά με ουσιαστικές πολιτικές ποιότητας στην εκπαίδευση και την παραγωγή επιστημονικού δυναμικού.