Ψήφισε σωστά η ΝΔ υπέρ του Κοσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης;

Η εν λόγω εισήγηση θεωρήθηκε από την Σερβία ως «πισώπλατη μαχαιριά» και η κα Μπακογιάννη διαπομπεύθηκε, δεχθείσα μομφές κυρίως για την ενδοτικότητά της σε ξένες πιέσεις και το ήθος της, τόσο από τον Σέρβο Πρόεδρο Βούτσιτς, όσο και από άλλους υψηλόβαθμους Σέρβους αξιωματούχους. Επισημαίνεται η διαχρονικά αρνητική γερμανική στάση έναντι της Σερβίας. Γίνεται δύσκολα πιστευτό ότι η εισήγηση της Μπακογιάννη για το Κόσοβο τελούσε εν αγνοία της ελληνικής κυβερνήσεως, όπως άλλωστε φαίνεται και από την θετική ψήφο των τεσσάρων βουλευτών της ΝΔ. Εύλογες αντιδράσεις υπήρξαν και από την Κύπρο.

Κατά την πρόσφατη Γενική Απογραφή Πληθυσμού στο Κόσοβο υπήρξε Σερβικό μποϋκοτάζ δεδομένου ότι μεταξύ άλλων τηρήθηκαν στοιχεία «εμπολέμων ζημιών» του «απελευθερωτικού αγώνος του UCK ΤΟ 1999». Η κίνηση αυτή ίσως προετοιμάζει προσφυγή σε Διεθνή Όργανα για καταδίκη της Σερβίας και καταβολή αποζημιώσεων. Ήδη η Πρόεδρος του Κοσόβου Vjosa Osmani, κατά τον εορτασμό της Ημέρας των Αγνοουμένων δήλωσε ότι μετά την ένταξη του Κοσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης, οι οικογένειες των αγνοουμένων θα μπορούν να μηνύσουν τη Σερβία στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Η θέση της Σερβίας για την απόφαση

Η Σερβία θεωρεί ότι η σχετική απόφαση εντάσσει στο Συμβούλιο της Ευρώπης μία οντότητα που δεν είναι κράτος – μέλος του ΟΗΕ, δεν πληροί βασικές προϋποθέσεις κράτους δικαίου, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, εφαρμόζει πολιτικές εκφοβισμού και εθνοκαθάρσεως κατά των Σέρβων του Κοσσόβου, αποτελεί πηγή διαφθοράς, εμπορίας ναρκωτικών, πορνείας και άλλων εκφάνσεων του οργανωμένου εγκλήματος. Επιπλέον παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο και παρακάμπτει τις ακόλουθες τρεις βασικές προϋποθέσεις της συμφωνίας των Βρυξελλών (2013), τις οποίες η διεθνής κοινότητα και η Κα Μπακογιάννη έθεταν μέχρι πρότινος ως προϋπόθεση εντάξεως:

• Επιστροφή του συνόλου των περιουσιακών στοιχείων όλων των Σερβικών Μονών του Κοσσυφοπεδίου, στα Μοναστήρια στα οποία ανήκουν (πολλά εξ αυτών αποτελούν μνημεία της Βυζαντινής κληρονομιάς).

• Ίδρυση ενώσεως Σερβικών Δήμων στις περιοχές τους Κοσσυφοπεδίου όπου ο σερβικός πληθυσμός πλειοψηφεί καταλυτικά (99%).

• Άρση νόμου περί απαλλοτριώσεων και επιστροφή όλων των κλαπέντων περιουσιακών στοιχείων των Σέρβων κατοίκων του Κοσσυφοπεδίου.

Από τις εν λόγω προϋποθέσεις έχει εκπληρωθεί μερικώς μόνο η πρώτη και αφορά την επιστροφή 24 εκταρίων γης στο Σερβικό Μοναστήρι του Βισόκι Ντέτσανι.

Η Σερβία εκτιμά ότι η Δύση δεν ενδιαφέρεται για τα δικαιώματα των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου και ότι πληρώνει απροκάλυπτα υψηλό τίμημα για τις σχέσεις της με την Ρωσία. Σήμερα, εναπομένουν περίπου 90.000 Σέρβοι στο Κοσσυφοπέδιο αφού 250.000 εκδιώχθηκαν από το 1999 και κυρίως μετά το 2004. Η Σερβία αναρωτιέται γιατί η Κα Μπακογιάννη κατά την πολύμηνη έρευνά της στο Κόσοβο (όπως ισχυρίζεται) δεν διεπίστωσε τις καθημερινές εθνοτικές επιθέσεις, συλλήψεις, εκφοβισμούς, πυροβολισμούς και ληστείες σε βάρος των Σέρβων.

Δεν παρατήρησε ακόμη την πολύμηνη απαγόρευση εισόδου σερβικών εμπορευμάτων, την απαγόρευση χρήσεως του δηναρίου, κατάργηση πινακίδων σε κυριλλική γραφή σε περιοχές Σέρβων, επιβολή δοτών Δημάρχων, προσκόμματα στην ελευθερία κινήσεων του Πατριαρχείου Σερβίας (μάλιστα, σύμφωνα με το Βελιγράδι απαγορεύτηκε την Δευτέρα στον Πατριάρχη της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας Πορφύριο και σε επτά επισκόπους η είσοδος στην επικράτεια του Κοσόβου και των Μετοχίων), κατάσχεση περιουσιών, και όργωμα σερβικών νεκροταφείων. Στα δύο-τρία έτη διακυβερνήσεως του Άλμπιν Κούρτι έχουν διαπραχθεί διπλάσια εγκλήματα κατά Σέρβων, από όσα έγιναν τα τελευταία εννέα έτη.

Τις σερβικές αιτιάσεις ενίσχυσε ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας Gabriel Escobar όταν στις 12 Μαρτίου 2024 εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για την κατάσταση στο Κόσσοβο, για να δεχθεί άμεσες επικριτικές αντιδράσεις από την Γερμανία. Το καθεστώς της επαρχίας της Νότιας Σερβίας του Κοσσυφοπεδίου έχει ρυθμισθεί με το ψήφισμα του ΟΗΕ 1244.

Η γεωπολιτική εικόνα της ευρύτερης περιοχής

Οι ΗΠΑ έχουν προ πολλού επενδύσει στο Ισλάμ προκειμένου να ανασχέσουν την Ρωσία στην Κεντρική Ασία, την Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια και να αποκτήσουν πρόσβαση στα Μουσουλμανικά κράτη, με δυσμενή αποτελέσματα (π.χ. τρομοκρατική επίθεση 11ης Σεπτεμβρίου 2001 κατά των ΗΠΑ, εμπειρίες Ιράκ και Αφγανιστάν, στρατηγική αυτονόμηση Τουρκίας κλπ). Το Ισλάμ σήμερα αποτελεί την ταχύτερα διαδιδόμενη πληθυσμιακά θρησκεία που τείνει να επικρατήσει στην Αφρική, κυριαρχεί στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και διαθέτει λίαν ισχυρούς θύλακες στην Ευρώπη και την Ρωσία. Βάσει δημογραφικών και θρησκειακών στατιστικών, το φαινόμενο θα επιταχυνθεί στο εγγύς μέλλον.

Από κεκτημένη εμπειρία δεκαετιών η Ευρώπη διαπιστώνει ότι οι εμφορούμενοι από θεοκρατικές αντιλήψεις δεν ενσωματώνονται στις Δυτικές κοσμικές και Δημοκρατικές κοινωνίες αλλά αντιθέτως πλήττουν την κοινωνική συνοχή, διατηρούν διακριτούς πολιτισμικούς θύλακες με εξάρτηση από ξένα κέντρα, συντηρούν την ισλαμική τρομοκρατία και προκαλούν πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις (π.χ. BREXIT, άνοδος άκρας δεξιάς, αλλοίωση πληθυσμού, αστάθεια κλπ). Κατά συνέπεια το διαρκώς αυξανόμενο μεταναστευτικό ρεύμα από Αφρική και Ασία προς την Ευρώπη, θα πρέπει να αντιμετωπισθεί επειγόντως όχι μόνο με λογιστικά κριτήρια αλλά κυρίως με κριτήρια αφομοίωσης.

Το Κοσσυφοπέδιο, αναγνωρίζεται ως νομική-πολιτική οντότητα από το ήμισυ περίπου των κρατών του ΟΗΕ. Η πλειοψηφία των κρατών του ΟΗΕ δεν αναγνωρίζει το Κόσσοβο ως κράτος, δηλαδή ως ανεξάρτητη και κυρίαρχη διεθνή πολιτική οντότητα.

Το ερώτημα για το Κόσοβο

Τόσο η αρχή της αυτοδιαθέσεως όσο και η αρχή της μη μονομερούς αλλαγής των συνόρων, αποτελούν μέρος του Διεθνούς Δικαίου και συχνά προκαλούν αντιφάσεις. Στις 15 Απριλίου 2024, η Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων της ΕΕ απαίτησε από τη Σερβία να κανονικοποιήσει τις σχέσεις της με το μη αναγνωρισμένο Κοσσυφοπέδιο (ουσιαστικά να το αναγνωρίσει εμμέσως), διαφορετικά η ενταξιακή διαδικασία της στην Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει με “πάγωμα” επ’ αόριστον.

Η Σερβία εξακολουθεί να θεωρεί το Κοσσυφοπέδιο αναπόσπαστο τμήμα της επικράτειάς της. Βασικό αίτημα των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου παραμένει η δημιουργία μιας Ενώσεως Σερβικών Δήμων στο βόρειο τμήμα που θα απολαμβάνει αυξημένη αυτονομία. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία η Σερβία ισορροπεί μεταξύ Δύσεως και Μόσχας.

Το πολιτικό ερώτημα που τίθεται αφορά τα όρια του δικαιώματος της αυτοδιαθέσεως. Οι Αλβανοί του Κοσσόβου θεωρούν δικαίωμά τους την αυτοδιάθεση αλλά δεν αναγνωρίζουν το ίδιο δικαίωμα στη δική τους συμπαγή σερβική μειονότητα. Η “λογική” των αυτοδιαθέσεων ενδεχομένως να μετατρέψει τα Βαλκάνια, των πολλών μειονοτήτων, σε επίκεντρο αστάθειας και συγκρούσεων. Στα Βαλκάνια η ανισομερώς ευνοϊκή Δυτική πολιτική υπέρ Μουσουλμανικών κρατών έχει προβληματίσει κράτη όπως η Σερβία που επιθυμούν να ενταχθούν στην ΕΕ και είναι πλησιέστερα στην Δυτική κουλτούρα.

Μετά τις Δυτικές στρατιωτικές παρεμβάσεις της δεκαετίας 1990 στην Βοσνία – Ερζεγοβίνη και το Κόσσοβο, η Σερβία ερρίφθη στην Ρωσική και Κινεζική αγκαλιά ως ανεμένετο. Μία περισσότερο ισορροπημένη Δυτική πολιτική στα Βαλκάνια θα ήταν δυνατόν να συμπεριλάβει τα δικαιώματα της Σερβίας που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο και τις κείμενες Συνθήκες, καθώς και την πιστή τήρηση των κριτηρίων εισόδου νέων κρατών μελών της ΕΕ, δίχως εκπτώσεις και υπερβάσεις χάριν πολιτικών σκοπιμοτήτων.

Η Βοσνία και το Κόσοβο

Το πλέον ίσως επικίνδυνο μέτωπο στα Δυτικά Βαλκάνια αποτελεί η Βοσνία -Ερζεγοβίνη η οποία συνδέεται με το Κόσοβο. Οι σχέσεις μεταξύ Βοσνίων, Σερβοβοσνίων και Κροατοβοσνίων επιδεινώνονται. Οι Σερβοβόσνιοι έχουν σχετική αυτονομία και στις προθέσεις τους συμπεριλαμβάνεται η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους (ότι διέπραξε το Κόσσοβο το 2008), γεγονός που θα άνοιγε το κουτί της Πανδώρας.

Οι ΗΠΑ έχουν επιβάλλει κυρώσεις κατά του προέδρου της Republika Srbska Milorad Dodik, «για την αποσχιστική ρητορική του και τις επικίνδυνες ενέργειές του, που συνιστούν απειλή για την ειρήνη και τη σταθερότητα στην περιοχή». Προκαλεί τουλάχιστον έκπληξη η πρωτοβουλία σχεδίου ψηφίσματος που καθιερώνει την 11η Ιουλίου ως ημέρα μνήμης της «γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα» στην εν λόγω περιοχή – φωτιά (δίχως συναίνεση των συνιστώντων λαών). Οι εμπνευστές της αποβλέπουν άραγε στην ενότητα ή στη διάλυση των Βαλκανίων; Ή μήπως η πρωτοβουλία θα αποτελούσε το αντίβαρο σε περίπτωση που η Σερβία ζητήσει αποζημιώσεις για τους βομβαρδισμούς του 1999;

Η Τουρκία προσπαθεί να αξιοποιήσει τους Μουσουλμάνους των Βαλκανίων και το Οθωμανικό παρελθόν τους προκειμένου να διεισδύσει και να αυξήσει την επιρροή της. Ειδικά στην Αλβανία και το Κόσσοβο η τουρκική παρουσία είναι πολύπλευρη και διαρκής. Πέραν των Μουσουλμάνων, η Τουρκία βελτιώνει τις σχέσεις της με σειρά Βαλκανικών κρατών όπως η Κροατία και η Σερβία. Το Κόσσοβο και η Αλβανία αναπτύσσουν σειρά κοινών πρακτικών, ως έμμεσο βήμα προς μελλοντική τους ένωση (μέρος του οράματος της “Μεγάλης Αλβανίας”).