Το Ιράν χωρίς τον Ραϊσί – Η επόμενη μέρα

Ως εκ τούτου, το ποιος βρίσκεται στον προεδρικό θώκο του Ιράν επηρεάζει σε κάποιο βαθμό, αλλά όχι αποφασιστικά, την εξωτερική πολιτική της χώρας και σίγουρα όχι την γεωστρατηγική της Τεχεράνης. Μπορεί κάποιοι να είναι πιο μετριοπαθείς (Ρουχανί) και άλλοι (Αχμεντινετζάντ) αδιάλλακτοι, αλλά μέχρις εκεί. Ο εξηντατριάχρονος δικαστικός ανήκε στις τάξεις των σκληροπυρηνικών και κάποιοι τον έβλεπαν ακόμα και ως διαφαινόμενο διάδοχο του 85χρονου Αγιατολάχ Χαμενεΐ.

Φορώντας πάντα το μαύρο τουρμπάνι του “σεγιέντ” (απόγονου του Μωάμεθ), ο Ραϊσί, ο οποίος προέρχονταν από τον χώρο της Δικαιοσύνης, παρουσιάζονταν ως υπέρμαχος της μάχης κατά της διαφθοράς, αλλά και ως υπερασπιστής των φτωχών στρωμάτων. Είχε τον βαθμό του χοτζατολεσλάμ (ένας βαθμός κάτω από τον Αγιατολάχ στους σιίτες ιερωμένους). Όμως, βαρύνεται με καταγγελίες για τον ρόλο του ως εισαγγελέας στις εκκαθαρίσεις των μαρξιστών, αριστερών και αντικαθεστωτικών Ιρανών την δεκαετία του ’80, κατά την Ισλαμική Επανάσταση.

Αν και ο ίδιος αρνούνταν την εμπλοκή του, εκθείαζε με κάθε τρόπο την απόφαση για αυτές τις εκκαθαρίσεις, που είχε λάβει τότε ο ιδρυτής της Ισλαμικής Δημοκρατίας, Αγιατολάχ Χομεϊνί. Να σημειωθεί πως η Διεθνής Αμνηστία είχε ζητήσει την παραπομπή του Ραϊσί για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Μπορεί η μεγάλη αποχή να είχε επιτρέψει την άνετη εκλογή του στην προεδρία, όμως το καθεστώς κινείται με βάση τα δικά του δρομολογημένα σχέδια: Να μην ανατραπούν οι γεωπολιτικές ισορροπίες σε βάρος του Ιράν.

Οι ωφελημένοι από την εκλογή Ραϊσί

Ο Ραϊσί, όπως όλοι οι πρόεδροι του Ιράν, διαδραμάτισε περιορισμένο ρόλο στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Υπό την πραγματική ηγεσία του Χαμενεΐ και μέσω των Φρουρών της Επανάστασης, το Ιράν εξακολούθησε να χρηματοδοτεί τους συμμάχους του σε Συρία, Λίβανο, Υεμένη και Ιράκ, που αποτελούν τον αποκαλούμενο από την Τεχεράνη “άξονα αντίστασης”, ο οποίος είναι μπροστάρης στον “ελεγχόμενο πόλεμο” κατά του Ισραήλ, μέσω της Χεζμπολάχ στον Λίβανο και των Χούτι στην Υεμένη. Ένας πόλεμος που δεν πήρε διαστάσεις ανοιχτής πολεμικής αντιπαράθεσης, ακόμα και όταν το Ιράν για πρώτη φορά επιτέθηκε στο Ισραήλ (με μία επίθεση προσανατολισμένη να μην προκαλέσει απώλειες, καθώς απέφυγαν να χρησιμοποιήσουν τους σύγχρονους βαλλιστικούς πυραύλους  που διαθέτει το ιρανικό οπλοστάσιο, ενώ είχαν προειδοποιήσει προηγουμένως τα αραβικά κράτη και πιθανώς και τις ΗΠΑ).

Οι ωφελημένοι από την εκλογή του Ραϊσί ήταν οι εξωτερικοί αντίπαλοι του ιρανικού καθεστώτος, ειδικά αυτοί που πρόκριναν το “σκίσιμο” της πυρηνικής συμφωνίας, κυρίως το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Αυτοί επιθυμούν την εκλογή σκληροπυρηνικών υποψηφίων στο Ιράν, γιατί εκτιμούν πως θα είναι πιο εύκολη η απομόνωσή του με αυτήν την ηγεσία. Όμως επί Ραϊσί το Ιράν κατάφερε να εξομαλύνει τις σχέσεις του με την Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ενώ εντάχθηκε και τους BRICS, αποφάσεις στις οποίες είχε βέβαια διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο ο Χαμενεΐ, που όπως προαναφέραμε ασκεί την πραγματική εξουσία στην χώρα, μαζί με τους Φρουρούς.

Αυτό που δεν συνέβη είναι μία νέα συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με την κυβέρνηση Μπάιντεν, καθώς η Τεχεράνη ήταν πιο δύσπιστη έναντι των ΗΠΑ, μετά την μονομερή απόσυρση της κυβέρνησης Τραμπ από μία συμφωνία-σταθμό της κυβέρνησης Ομπάμα (συμφωνία που είχε υπογραφεί από κοινού με την Γαλλία, την Γερμανία, την Μεγάλη Βρετανία, την Ρωσία και την Κίνα, χώρες που αντιτάχθηκαν στην ενέργεια Τραμπ).

Ο σημερινός ανώτατος ηγέτης Χαμενεΐ είναι θιασώτης του αυταρχικού συστήματος που εγκαθιδρύθηκε από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, αλλά ταυτόχρονα είναι και πραγματιστής. Χρησιμοποιεί τις εξωκοινοβουλευτικές εξουσίες του για να αυξήσει την ισχύ του και να παραμείνει στην εξουσία, χρησιμοποιώντας τις εκλεγμένες κυβερνήσεις για να αποποιηθεί ευθύνες. Ο ίδιος είχε προμοτάρει την υποψηφιότητα Ραϊσί. Αμφότεροι συμφωνούσαν στην σκληρή καταστολή των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας, ειδικά αυτών για την κατάργηση της Αστυνομίας Ηθών, που πήραν σοβαρή έκταση όταν βρήκε τον θάνατο από τα χέρια της μία κοπέλα επειδή δεν φορούσε σωστά την μαντίλα της.

Τίποτα δεν είναι πιο απρόβλεπτο από την εναλλαγή στην εξουσία σε αυταρχικά καθεστώτα. Σύμφωνα με διεθνή δημοσιεύματα, ο Μοτζτάμπα Χαμενεΐ, ο γιος του Ανώτατου Ηγέτη, προαλείφεται για διάδοχος του πατέρα του, αν και η διαδοχή από πατέρα σε γιο είναι εξαιρετικά ασυνήθιστη στο Ιράν. Εξάλλου, ο αστάθμητος παράγοντας σε μία τέτοια προοπτική είναι πάντα οι Φρουροί της Επανάστασης, των οποίων ο ρόλος έχει αυξηθεί υπέρμετρα και δεν είναι σαφές κατά πόσο θα δεχτούν μία τέτοια διαδοχή.