Τι πρέπει να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να μην χάσει την ανταγωνιστικότητά της

Μετά την τελευταία μεγάλη διεύρυνση με τα 10 νέα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωση, που υπογράφηκε επί Ελληνικής Προεδρίας, την 16η Απριλίου 2003 στους πρόποδες της Ακρόπολης και εφαρμόσθηκε από τον Μάϊο 2004, ιδιαίτερα δε μετά την καταψήφιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος από τη Γαλλία (29 Μαΐου 2005), το 2007 η Ευρωπαϊκή Ένωση χάνει κάθε δυναμική δημοκρατικής και κοινωνικής μεταρρύθμισης.

Η ευθύνη είναι κυρίως της Γερμανίας και του δεύτερου (μετά της δεκαετία το 1990) συνολικού συντηρητικού ρεύματος που απλώνεται στην Ευρώπη, καθώς και της ηγεσίας της (της Commission). Η ΕΕ αποσυνδέεται από κοινούς κοινωνικούς στόχους, παραμερίζει κάθε ιδέα σύγκλισης και περνώντας μέσα από το βαθύ κύμα των χρεοκοπιών (Ελλάδα, Κύπρος, Ιρλανδία, Πορτογαλία και ‘’παρολίγον’’ Ισπανία και Ιταλία) και τέλος της πανδημίας, μετά το 2021, βρίσκεται σε μια φάση εντελώς νέων προκλήσεων που αποτελούν κορύφωση και ταυτόχρονα μετασχηματισμό της προηγηθείσας περιόδου. Προκλήσεις ζωτικές, που αφορούν συνολικά τη φυσιογνωμία της, τη συνοχή της, την πορεία της και στις οποίες το κενό απαντήσεων και ηγετών-πηδαλιούχων δεν μπορεί να κρυφτεί κάτω από το πέπλο μια ρουτινιάρικης, γραφειοκρατικής διοίκησης-διαχείρισης.

Στα μάτια της μεγάλης πλειοψηφίας των κοινωνιών των ευρωπαϊκών κρατών η ΕΕ ταυτίζεται με ένα κυρίαρχο club (που από τον τρόπο αντίληψης, στάσης και λειτουργίας του, σωστά αποκλήθηκε ‘’ιερατείο’’) και μια ογκώδη, δαιδαλώδη γραφειοκρατία υπηρεσιακών μονάδων και καλολαδωμένων αξιωματούχων που σαν χταπόδι απλώνεται από τις Βρυξέλλες (και την Φρανκφούρτη των τραπεζιτών) προς όλες τις χώρες-μέλη. Αν δεν ανοίξουμε διάπλατα τις πόρτες και τα παράθυρα στη Δημοκρατία, αν δεν ανοίξουμε ουσιαστικές διαδικασίες συμμετοχής η γραφειοκρατία της Ευρώπης θα πνιγεί από τη δική της μούχλα.

Για όποιον θέλει να δει την πραγματικότητα, τις ανάγκες και το αύριο της Ένωσης αυτό το σύστημα το οποίο αποτελεί έναν μηχανισμό για την υποστήριξη πολιτικών του άπληστου καπιταλισμού, μεριμνώντας ταυτόχρονα για την ιδιοτελή μακροημέρευσή του, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που η ΕΕ έχει μπροστά της. Είναι πρωταρχική ανάγκη να συμβεί μια βαθύτερη διαδικασία αλλαγών και μετασχηματισμού ξεκινώντας από την αλλαγή των κοινωνικών & πολιτικών συσχετισμών, τις εφαρμοζόμενες πολιτικές με αλλαγή του περιεχομένου, των προτεραιοτήτων τους και την μετακίνηση του κέντρου βάρους από τις ολιγαρχίες και τι ‘’κορυφές’’ προς τις κοινωνίες και τη δημοκρατική συμμετοχή. Με τη δημιουργία και πραγμάτωση ενός ανάλογου (στις σημερινές συνθήκες) μεγάλου Κοινωνικού Ευρωπαϊκού Συμβολαίου κατά τα πρότυπα -στο πνεύμα- του Κοινωνικού Συμβολαίου μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στη νέα τούτη περίοδο η Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα οι δυνάμεις του προοδευτικού φάσματος (Σοσιαλιστές, Σοσιαλδημοκράτες, Εργατικοί, Αριστεροί-Δημοκράτες, Δημοκράτες-Εναλλακτικοί ), πρέπει να δει και να επαναχαράξει δρόμο και στρατηγικές στα παρακάτω μεγάλα θέματα, σηματοδοτώντας μια νέα περίοδο Αναγέννησης-Αναμόρφωσης.

Αγορά και ανταγωνισμός

Η λατρεία της αγοράς, στη νέα της εδώ και 30 χρόνια πραγματικότητα, δηλαδή, της παγκόσμιας αγοράς, έχει μετατραπεί σε βρόχο της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ο ανταγωνισμός από πολυδιαφημιζόμενη εγγύηση για τιμές και ποιότητα έχει μετατραπεί σε εργαλείο κυριαρχίας και αναδιανομής (με την ευρωπαϊκή οικονομία να υφίσταται και την κυριαρχία και την απόσπαση τεραστίων μεριδίων παραγωγής & προϊόντων).

Οι μετριοπαθείς κήρυκες της “ελεύθερης με κανόνες αγοράς”, τώρα, απέναντι στον άπληστο καπιταλισμό, ομολογούν ότι αυτοί οι “κανόνες” έχουν πεταχτεί στο καλάθι των αχρήστων και η Κίνα, πρωτίστως, αλλά και η Ρωσία, η Ινδία, το Ιράν, η Ινδονησία, η Τουρκία, η Μαλαισία γίνονται πρωταγωνιστές και παίκτες ολκής. Παίκτες ολκής κουρελιάζουν πλέον το δόγμα, που πριν από λίγα χρόνια μεροληπτικά είχαν ασπασθεί, ότι “το κράτος δεν μπορεί να έχει ανάμιξη με την αγορά”.

Ακόμα και οι ευρωπαίοι επιχειρηματίες, παρά τη θεαματική πλουτοκρατική συσσώρευση στις οικονομικές ολιγαρχίες τους, στα ευρύτερα “επιχειρηματικά σώματα” κι όταν λειτουργούν με κριτήρια ευρωπαϊκού χώρου, ομολογούν το εξουθενωτικό αγκομαχητό των επιχειρήσεών τους στην παγκόσμια ανηφόρα, όπου τον παραγωγικό ρυθμό επιβάλουν οι Κινέζοι και την τεχνολογική καινοτομία οι Αμερικάνοι. Μια κατάσταση που μετά από 40 χρόνια εφαρμογών συνταγών χρεοκοπίας (σαν αυτές του ΔΝΤ) είναι επιβεβαιωμένο ότι δεν μπορούν πλέον να έχουν ακόμη έναν παρόμοιο κύκλο συμπίεσης μισθών και δικαιωμάτων των εργαζομένων, συμπίεσης της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών και αφαίμαξης του καινοτόμου μικρομεσαίου δυναμισμού.

Η πραγματική κατάσταση είναι αυτή (κι ακόμα χειρότερη σε βιωματικούς όρους, σε καθημερινούς τομείς). Αν αυτή η πραγματική κατάσταση αποτελεί συνείδηση, οφείλουμε να σκεφτούμε ορθολογικά και να δράσουμε αποφασιστικά. Όσο εκείνοι που αισθάνονται Προοδευτικοί δεν το κάνουν -και όσο οι καθεστωτικοί συντηρητικοί, κατά τα συνήθη, θα διαιωνίζουν την κατάσταση μιλώντας υποκριτικά για “μέσους όρους”, τότε η ακροδεξιά εκμεταλλευόμενοι το κενό απάντησης θα υποκαθιστά όλους αυτούς και στα μάτια μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας θα εμφανίζεται ως λύση & πρόταση.

Ευρωπαϊκή Ένωση και πράσινη μετάβαση

Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι με ορισμένα παραδείγματα, που αποτελούν και σημαντικούς οικονομικούς τομείς τη ΕΕ: Αν στην Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύουμε στους αγρότες να παράγουν με φυτοφάρμακα που σκοτώνουν την χλωρίδα και την πανίδα της Ευρώπης, και υποσκάπτουν ύπουλα την υγεία των συνανθρώπων μας δεν μπορούμε να εισάγουμε τα ίδια προϊόντα από χώρες που καμία ευαισθησία δεν έχουν για την δική τους χλωρίδα και πανίδα και η ευαισθησία τους για τον άνθρωπο και το περιβάλλον του είναι αμελητέα. Με άλλα λόγια, έχουμε δώσει, ως Ένωση, ένα μεγάλο πλεονέκτημα στους εκτός της ΕΕ αγρότες με την αποδοχή των αγροτικών παραγωγών (και προϊόντων τους) εκτός των όρων και περιορισμών της “πράσινης μετάβασης”.

Αυτά τα αγροτικά προϊόντα, κερδίζουν στον ανταγωνισμό απέναντι στα αντίστοιχα ευρωπαϊκά λόγω χαμηλότερων τιμών που όμως προήλθαν από την μη εφαρμογή των όρων και των περιορισμών της “πράσινης μετάβασης”. Δηλαδή, η ΕΕ έδωσε ένα μεγάλο πλεονέκτημα στις αγροτικές οικονομίες/παραγωγές εκτός ΕΕ εξουδετερώνοντας εν συνεχεία (με τα εισαγόμενα προϊόντα) τους δικούς της αγρότες παραγωγούς. Αυτή, με δυο λόγια, ήταν η βάση των δίκαιων, μεγάλων κινητοποιήσεων των ευρωπαίων (και Ελλήνων) αγροτών πριν από τρεις μήνες. Αντί για τα ΜΑΤ και τα δακρυγόνα, και την αναμέτρηση στους δρόμους, στις αγορές και τα αστικά κέντρα η Ευρωπαϊκή Ένωση (Commission και Συμβούλιο Αρχηγών) έπρεπε -και πρέπει – να αλλάξουν δραστικά αγροτική πολιτική.

Το ίδιο ισχύει και για τη βιομηχανία. Αν στην ΕΕ απαγορεύουμε να χρησιμοποιούμε παιδιά για εργάτες, δεν μπορούμε να εισάγουμε μπλουζάκια που παράγονται από παιδιά σε άθλιες συνθήκες πρωτοφανούς εκμετάλλευσης. Αν στην Ευρωπαϊκή Ένωση απαγορεύεται τα εργοστάσια να μολύνουν τον αέρα δεν μπορούμε να εισάγουμε προϊόντα από εργοστάσια που μολύνουν τον ίδιο ακριβώς αέρα που αναπνέουμε εμείς, τα παιδιά μας κι οι συνάνθρωποί μας. Και, ακόμα, χειρότερα, όλοι μαζί ρυπαντές και ρυπαινόμενοι, να μιλούνε και να… αλληλοσυγχαίρονται για την “πράσινη ανάπτυξη” και την αντιμετώπιση της “κλιματικής κρίσης”.

Και αν στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είμαστε έτοιμοι να στηρίξουμε την παραγωγή μας, δεν μπορούμε να εισάγουμε από επιχειρήσεις που πίσω τους έχουν τη δύναμη ολοκληρωτικών κυβερνήσεων, που αποτελούν μοχλούς και προεκτάσεις αυταρχικών καθεστώτων, που στηρίζονται ή/και εξυπηρετούν ακραία καταπιεστικά κοινωνικά συστήματα.

Η παγίδα του ελεύθερου εμπορίου 

Αυτή, η παραπάνω- η στροφή οφείλει επειγόντως να συμβεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και, πάντως, σε κάθε περίπτωση και με άμεση προτεραιότητα: επιβολή φόρων, δασμών που ισοσκελίζουν τους όρους ανταγωνισμού στο πεδίο της (εμπορικής & παραγωγικής) μάχης. Στο όνομα της δήθεν ελεύθερης οικονομίας δεν χρειάζεται να φοβούμαστε τις λέξεις (“φόρος”, “δασμός”).

Θυμίζω ότι έτσι μίλησε ο Trump στην εργατιά και την αγροτιά, στις οποίες κάποτε μιλούσανε οι Σοσιαλιστές, οι Σοσιαλδημοκράτες, οι Εργατικοί, οι Δημοκράτες-Αριστεροί, και άρπαξε την εξουσία από τους Δημοκρατικούς. Κι όταν πήρε την εξουσία έβαλε τους… άλλους δασμούς. Αυτούς που ενίσχυαν τους φίλους του μεγαλοβιομήχανους, μεγαλοεπιχειρηματίες. Κάτι που σε ορισμένο βαθμό κάνει τώρα και ο πρόεδρος Biden.

Έτσι και τώρα, όπως εξήγησα, αφήνεται στον κάθε ακροδεξιό το πεδίο ανοιχτό. Επιμένοντας οι Προοδευτικοί να κάνουνε …διαλέξεις στη μεσαία τάξη περί ελεύθερου εμπορίου! Ελεύθερο εμπόριο για το οποίο ακόμα και οι οικονομολόγοι που ανέπτυξαν τη θεωρία του ελεύθερου εμπορίου, μας κοιτάνε με απορία, χασκογελώντας.

Ταυτόχρονα, άμεση προτεραιότητα πρέπει να είναι: μια συγκροτημένη επιθετική πολιτική υποστήριξης, ανάπτυξης και επιβολής εταιριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οικονομικών δραστηριοτήτων και πρωταγωνιστικά οικονομικών συνεργασιών (ιδιαίτερα σε χώρες με σημαντικό ορυκτό πλούτο). Σε όλες τις παγκόσμιες οικονομίες, οι εταιρείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να αποκτήσουν εκτόπισμα, να επιβληθούν σταδιακά ώστε η Ευρώπη να αποκτήσει μέγεθος και ισχύ. Μέχρις ότου οι εταιρείες της να μπορούν να κινηθούν ισάξια και ισότιμα απέναντι στις Κινεζικές και τις Αμερικανικές.

Στον τομέα αυτό των Ενωσιακών εταιριών τέσσερις (4) άξονες έχουν μεγάλη σημασία:

• Βιομηχανική πολιτική της Ένωσης
• Ψηφιακός μετασχηματισμός, Νέες τεχνολογίες και Καινοτομία
• Αγροτοδιατροφικός τομέας & Μεταποίηση
• Προστιθέμενη εγχώρια αξία σε κάθε χώρα-μέλος (με έμφαση στις χώρες του Νότου για την άρση της αντίθεσης Βορρά-Νότου και την ανάδειξη επιχειρηματικών εγχώριων πόλων αντί της κεντροευρωπαϊκής απορρόφησης).

Την ίδια στιγμή που στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό τοπίο η ΕΕ χάνει έδαφος, η ύπαρξη στο εσωτερικό της βαθιών ανισοτήτων της στερούν κοινωνική συνοχή και δυναμισμό και διευρύνοντας τα χάσματα (κοινωνικά και γεωγραφικά) αδυνατίζουν την αναγκαία στροφή για την Αναγέννηση-Αναμόρφωση.

Στο επόμενο άρθρο: Ανισότητες-Ανάπτυξη-Δικαιοσύνη στην ΕΕ