Μακάριος-Γρίβας: Από ακρίτες του Ελληνισμού σύμβολα διχασμού

Ευθύνες για τους κακούς χειρισμούς και τα προσκόμματα που προέβαλε κατά την περίοδο της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ Β’ (1971-74) και για τις ευθύνες του στις προηγηθείσες Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (Φεβρουάριος 1959), τις οποίες υπέγραψε τότε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής – λόγος για τον οποίο τον κατηγόρησε με δριμύτητα ο Γρίβας ένα μήνα μετά, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα. Όμως είχε άδικο ο στρατηγός σε κάθε περίπτωση, γιατί και ο Μακάριος πίστευε και εκείνος στην Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, αλλά μέσω διπλωματίας και όχι βίας. Αναφορικά με με τις διαπραγματεύσεις του 1958 που κατέληξαν στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου το 1959, αυτές έγιναν από τον Καραμανλή (ενεργούσε ως εντολοδόχος των Κυπρίων) και όχι από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο οποίος διαφωνούσε.

Φυσικά οι επαφές Καραμανλή-Μακαρίου ήταν δεδομένες (τέσσερις αναφέρονται από τον Δεκέμβριο του 1958 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1959. Αλλά οι εκφράσεις γνώμης του Αρχιεπισκόπου κατά τις διαπραγματεύσεις δεν μπορούσαν να υποκαταστήσουν την παρουσία του υπέρ της Κύπρου, καθώς η βασική πολιτική πραγματικότητα των διαπραγματεύσεων ήταν ιδιόμορφη και δεν επιδεχόταν αλλαγές, πολύ περισσότερο όταν η Βρετανία ήταν φιλικά διακείμενη προς την Τουρκία.

Η τελική αποδοχή εκ μέρους του των Συμφωνιών δεν έγινε ελαφρά τη καρδία, αλλά με την επίγνωση ότι δεν συνέφερε την Κύπρο η ολική απόρριψη των Συμφωνιών. Ο ίδιος, άλλωστε, ο Μακάριος είχε εκφράσει ανοιχτά τους ενδοιασμούς του για τις Συνθήκες, μιλώντας στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, αν και αργότερα υπεραμύνθηκε της επιλογής του να τις δεχτεί τελικά, λέγοντας ότι ήταν προτιμότερες από το καταστροφικό “σχέδιο συνεταιρισμού” μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου (Ευάνθη Χατζηβασιλείου: “Το Κυπριακό Ζήτημα”).

Έτσι, δεν δικαιολογείται σε καμιά περίπτωση το πραξικόπημα που προετοίμασε ο Γρίβας τον Αύγουστο του 1959, προωθώντας όπλα στην Μεγαλόνησο σε μυστικές ομάδες συνεργατών του για να εξοντωθεί ο Μακάριος και να αποτραπεί η εφαρμογή των εθνικά επιζήμιων, όπως αποδείχθηκε, Συμφωνιών για την Κύπρο. Οι διχαστές και κινηματίες ποτέ δεν γίνονται αποδεκτοί από τον λαό με οποιαδήποτε δικαιολογία. Γι’ αυτό και ο θρυλικός Γρίβας του απελευθερωτικού αγώνα κατά των Άγγλων κατακτητών ξέπεσε έκτοτε (με ευθύνη και των υπονομευτών της ενότητας συνεργατών του) στα μάτια πολλών συμπατριωτών του μ’ αυτή του την κίνηση, την οποία ακολούθησε σωρεία παρόμοιων λαθών που σκίασαν την αγωνιστική και πατριωτική συνεισφορά του.

Έτσι εξηγείται η μεταστροφή των Κυπρίων υπέρ του Μακάριου εκείνη την περίοδο, χωρίς να υποτιμάται και η προπαγάνδα των Μακαριακών του φιλοκυβερνητικού Κυπριακού Πρακτορείου. Οι Κύπριοι στην πλειοψηφία τους, πάντως, ήθελαν τους εκπροσώπους της Ένωσης ενωμένους απέναντι στους εχθρούς του Κυπριακού Ελληνισμού και αγανακτούσαν με τους Γριβικούς συνωμότες που έπαιζαν, άθελά τους, το παιχνίδι των τελευταίων, κυκλοφορώντας κατάλογον προγραφομένων υπό τον τίτλον “Το σκότιον περιβάλλον του Αρχιεπισκόπου”…

Μακάριος και Γρίβας

Με τα δεδομένα αυτά, επόμενο ήταν να αποτύχει παταγωδώς η συνωμοσία των ενόπλων κατά του Μακάριου, αφού ήρθαν στο φως τα σχέδιά τους να συλλάβουν τους πιστούς σε αυτόν και πλαστογραφώντας τη λαϊκή θέληση, να επιβάλλουν στη θέση του τον Μητροπολίτη Κερύνειας Κυπριανό και να φέρουν πίσω στην Κύπρο από την Αθήνα τους συνωμότες. Τους συνωμότες που δεν υπολόγισαν την έγκαιρη ενημέρωση του Μακάριου για τις κινήσεις τους, την πλήρη στήριξη του Υπουργικού Συμβουλίου σ’ αυτόν και την απόφασή του να εφαρμόσει τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου.

Ένα μήνα μετά, τον Σεπτέμβριο του 1959, έγινε η συνάντηση του Μακάριου με τον Γρίβα στη Ρόδο. «Ήρθησαν όλαι αι διαφοραί και παρεξηγήσεις», έλεγε η ανακοίνωση που έβγαλαν. Αλλά ήταν όλα προσχηματικά. Η ανακωχή μεταξύ τους υποτροπίασε και ο Μακάριος (αμυνόμενος ενώπιον του λαού για τη συνεχιζόμενη φαγωμάρα) ομολόγησε απογοητευμένος: «Ο Γρίβας ζημιώνει τον Διγενή» (Σπύρος Παπαγεωργίου: “Μακάριος, πορεία δια πυρός και σιδήρου”). Ας σημειωθεί ότι ο συγγραφέας ήταν άνθρωπος του Γρίβα, κυβερνητικός εκπρόσωπος της κυβέρνησης Σαμψών, διορισμένου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας από τους Ελλαδίτες πραξικοπηματίες της 15ης Ιουλίου 1974 υπό τον Ιωαννίδη, οι οποίοι εξόρισαν τον Μακάριο…

Απ’ το 1959 μέχρι το 1964, εντωμεταξύ, επικρατούσε κλίμα καχυποψίας και έντασης μεταξύ των δύο κοινοτήτων της Κύπρου. Έντασης που κορυφώθηκε με τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 με θύματα 364 Τουρκοκύπριους και 174 Ελληνοκύπριους. Η ρήξη Γρίβα-Μακάριου έγινε πάλι πρωτοσέλιδο, όταν ο στρατηγός, όταν αφίχθη στην Κύπρο τον Ιούνιο του 1964 μαζί με εκατοντάδες Κύπριους φοιτητές, τους οποίους είχε εκπαιδεύσει στην Αθήνα, κάλεσε Ελλαδίτες και Ελληνοκύπριους να συσκεφτούν για το παρόν και το μέλλον της Κύπρου.

Ο Μακάριος, υπό την πίεση του λαού που έδειχνε πάλι εμπιστοσύνη στον Γρίβα, του ανέθεσε την Ανώτερη Στρατιωτική διοίκηση Άμυνας της Κύπρου (ΑΣΔΑΚ), η οποία καταργήθηκε όμως τον Δεκέμβριο του 1967 (βλ. ανάκληση της Ελληνικής Μεραρχίας από την Κύπρο), μετά τις απονενοημένες επιχειρήσεις του στρατηγού στην Κοφίνου τον Νοέμβριο με θύματα 25 Τούρκους και έναν Έλληνα (αφορμή στην Τουρκία για να προετοιμάσει την εισβολή του 1974).

Η μοιραία ΕΟΚΑ Β‘

Η Ελληνική Μεραρχία ήταν ο φύλακας-άγγελος του νησιού για τρία χρόνια. Την είχε συγκροτήσει το 1964 και αποστείλει εκεί ο Έλληνας πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου υπό τη διοίκηση του Γρίβα. Αν και διωγμένος από την Κύπρο, ο Γρίβας δεν το έβαλε κάτω. Η γέννηση και η δράση του παράνομου “Εθνικού Μετώπου” (1969-70) αυτό προδίδει. Ο στρατηγός κατηγορούσε σφοδρά τον Μακάριο σαν ανθενωτικό και εθνικό μειοδότη (Σπύρος Παπαγεωργίου: “Μακάριος, πορεία δια πυρός και σιδήρου”).

Σαν συνέχεια της παράνομης εκείνης οργάνωσης, ο Γρίβας, στρατολογώντας παλιούς αγωνιστές της ΕΟΚΑ και νέους οπαδούς του, ίδρυσε το 1971 την ΕΟΚΑ Β’, η οποία ανέπτυξε εγκληματική δραστηριότητα, διαπράττοντας πολιτικές δολοφονίες που αποσκοπούσαν στη διάλυση του κράτους με το σκεπτικό ότι μόνο η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα καθιστούσε εφικτή την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα (Ν. Κρανιδιώτης: “Το Κυπριακό πρόβλημα 1960-1974”).

Ο κυπριακός λαός –υπό τη σκιά της βουλιμικής Τουρκίας– έβλεπε έντρομος τους υπερασπιστές του Κυπριακού Ελληνισμού να αλληλοσπαράσσονται και να μετατρέπονται από ακρίτες του σε σύμβολα διχασμού…