Γιατί η Τουρκία έγινε διεθνής κόμβος στο λαθρεμπόριο κοκαΐνης

Οι συνεχείς κατασχέσεις υποδηλώνουν τη σημαντική παρουσία δικτύων διακίνησης κοκαΐνης που λειτουργούν μεταξύ χωρών της Λατινικής Αμερικής και της Τουρκίας. Εξάλλου, η Τουρκία έχει ιστορικό στη διακίνηση ναρκωτικών. Υπήρξε χώρα διακίνησης για οπιοειδή τη δεκαετία 1970, κάτι που είχε προκαλέσει εντάσεις στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Οι έμποροι ναρκωτικών εκμεταλλεύονταν τη γεωγραφική θέση της κατά μήκος των βαλκανικών διαδρομών, για να μεταφέρουν ηρωίνη από το Αφγανιστάν και το Ιράν στην Δυτική Ευρώπη.

Ωστόσο, η ηρωίνη δεν είναι πλέον το μόνο ναρκωτικό που διακινείται μέσω Τουρκίας. Έμποροι Captagon από την Ανατολική Ευρώπη και τη Συρία έχουν χρησιμοποιήσει το τουρκικό έδαφος για να το μεταφέρουν στον Κόλπο. Η δε προερχόμενη από το Ιράν μεθαμφεταμίνη μεταφέρεται στην Τουρκία, πριν μεταφερθεί σε προορισμούς στην Άπω Ανατολή. Σε ό,τι αφορά την κοκαΐνη, η διακίνηση της αυξήθηκε ραγδαία στην Τουρκία.

Η αποτελεσματικότητα των τουρκικών αρχών στην καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών δεν επηρεάζεται μόνο από τους δεσμούς κυβερνητικών αξιωματούχων με εγκληματικές ομάδες. Κατά τα πρώτα χρόνια της κυβέρνησης Ερντογάν, η Τουρκία ακολουθούσε τα ευρωπαϊκά πρότυπα, προσδοκώντας την ένταξή της στην ΕΕ. Προχωρούσε λοιπόν σε κατασχέσεις σημαντικών ποσοτήτων ναρκωτικών. Ωστόσο, η στροφή του Ερντογάν προς τον αυταρχισμό δεν διάβρωσε μόνο την δημοκρατία, αλλά βύθισε και τη χώρα στην επιρροή εγκληματικών δικτύων.

Γιατί η Τουρκία;

Η γεωγραφική της θέση, τα σύνορά της με ζώνες συγκρούσεων, η διαφθορά στο εσωτερικό, η γειτνίαση με διεφθαρμένες χώρες και η περιφρόνηση κάθε διεθνούς αστυνομικής συνεργασίας, συμβάλλουν στην ανάπτυξη του εμπορίου ναρκωτικών. Όμως, τον πιο σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η αλλαγή καθεστώτος. Το πολιτικό τοπίο της Τουρκίας έχει υποστεί μεταμόρφωση από “εύθραυστη δημοκρατία” σε αυταρχικό καθεστώς, με συνέπειες και στη διακίνηση ναρκωτικών.

Τα σκάνδαλα του 2013 αποκάλυψαν εκτεταμένη διαφθορά σε υπουργούς, ακόμα και στην οικογένεια Ερντογάν. Ως απάντηση, το καθεστώς πήρε μέτρα για να εξασφαλίσει ασυλία, ώστε να προστατευτεί από τυχόν διώξεις και καταδίωξε τους ανακριτές διαφθοράς σαν “τρομοκράτες” και “γκιουλενιστές”. Μέσω του ελέγχου των ΜΜΕ, χειραγωγούν την κοινή γνώμη, φιμώνοντας ταυτόχρονα την αντιπολίτευση.

Η δε απόπειρα πραξικοπήματος του 2016 παρείχε το πρόσχημα στον Ερντογάν να εκκαθαρίσει πολλές χιλιάδες αξιωματικών, ειδικότερα στην αστυνομία και στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Προτεραιότητα της τουρκικής αστυνομίας ήταν πλέον η καταδίωξη αντιπάλων του καθεστώτος και όχι η καταπολέμηση δικτύων διακίνησης ναρκωτικών. Πριν από τα σκάνδαλα διαφθοράς του 2013 (που κάλυπταν την περίοδο 2009-2013), η ποσότητα της κατασχεθείσας κοκαΐνης παρέμενε σχετικά περιορισμένη, τυπικά κάποιες εκατοντάδες κιλά. Ωστόσο, μετά την απόλυση του τμήματος Δίωξης Ναρκωτικών, υπήρξε αξιοσημείωτη αύξηση. Έτσι, μεταξύ 2014 και 2021, ο όγκος της κατασχεθείσας κοκαΐνης στην Τουρκία αυξήθηκε κατά 700%.

Ενδημική διαφθορά και κοκαΐνη

Η ενδημική διαφθορά τόσο στις λατινοαμερικανικές  χώρες, όσο και στην Τουρκία έχει διευκολύνει τα δίκτυα διακίνησης, επειδή υπονομεύει τις προσπάθειες καταπολέμησης του εμπορίου ναρκωτικών και ενθαρρύνει τις εγκληματικές οργανώσεις, παρέχοντάς τους αίσθηση ατιμωρησίας. Κρατικοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένων υψηλόβαθμων αστυνομικών, εισαγγελέων και πολιτικών εμπλέκονται στη διακίνηση ναρκωτικών, εξασφαλίζοντας άτυπη ασυλία στους διακινητές. Κανένας αστυνομικός δεν τολμά να τους ερευνήσει.

Η περιορισμένη συνεργασία μεταξύ των χωρών κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού κοκαΐνης υπονομεύει τις επιχειρήσεις δίωξης εγκληματικών δικτύων και ανταλλαγής πληροφοριών. Τόσο οι λατινοαμερικανικές αρχές, όσο και οι τουρκικές, δεν διεξάγουν ενδελεχείς έρευνες, φοβούμενες επιπτώσεις, λόγω της εμπλοκής κυβερνητικών αξιωματούχων. Οι χώρες της ΕΕ έχουν επισημάνει την έλλειψη αστυνομικής συνεργασίας με την Τουρκία.

Η συχνότητα και η ποσότητα κατασχέσεων λατινοαμερικανικής προέλευσης κοκαΐνης σε Τουρκία υποδηλώνουν την ύπαρξη πολύπλοκων δικτύων. Οι κατασχέσεις κοκαΐνης στην Τουρκία παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά, ενδεικτικά του τρόπου που λειτουργούν οι διακινητές ναρκωτικών. Η κοκαΐνη μονίμως κρύβεται σε αποστολές νόμιμου φορτίου, κυρίως μπανανών. Προερχόμενα από λατινοαμερικανικές χώρες (κυρίως τον Ισημερινό) τα ναρκωτικά εισέρχονται στην Τουρκία μέσω λιμανιών (Ιζμίτ, Μερσίνα, Αλεξανδρέττα).

Είναι εμφανής η εμπλοκή διεθνών δικτύων, καθώς ύποπτοι διάφορων εθνικοτήτων συλλαμβάνονται κατά καιρούς, ενώ  προκύπτει ότι η κοκαΐνη προορίζεται για χώρες της ΕΕ. Η δε κατάσχεση χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται στην επεξεργασία της κοκαΐνης, δείχνει ότι τα κυκλώματα έχουν ορίσει την Τουρκία ως χώρα προέλευσης, πόσο μάλλον όταν οι κατασχέσεις κοκαΐνης εκτός Τουρκίας, είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνες στην Τουρκία.

Κατασχέσεις εκτός Τουρκίας

Τον Ιούνιο 2020, οι αρχές της Κολομβίας κατάσχεσαν στο λιμάνι Μπουεναβεντούρα 4,9 τόνους κοκαΐνης που προορίζονταν για την Τουρκία. Μετέπειτα, ο Τούρκος μαφιόζος Σεντάτ Πεκέρ ισχυρίστηκε ότι ο γιος του τότε πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ, Ερκάμ, εμπλέκεται στη διακίνηση ναρκωτικών μεταξύ Τουρκίας και Βενεζουέλας. Ο Πεκέρ ισχυρίστηκε ότι μετά την κατάσχεση της κοκαΐνης στην Κολομβία, ο Ερκάμ Γιλντιρίμ έκανε δύο ταξίδια στο Καράκας (Ιανουάριο και Φεβρουάριο 2021), για να μεταφέρει τη διακίνηση κοκαΐνης από την Κολομβία στη Βενεζουέλα, όπου η αμερικανική Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών δεν έχει εξουσία.

Είχε προηγηθεί τον Σεπτέμβριο του 2020, κατάσχεση ενός τόνου στο λιμάνι Cristobal του Παναμά και 500 κιλών σε φορτηγό πλοίο που εισήλθε στη Διώρυγα. Και τα δύο φορτία προορίζονταν για την Τουρκία. Τον Μάιο 2021 πάλι στον Παναμά, κατασχέθηκαν πακέτα κοκαΐνης σε κοντέινερ με μπανάνες, που προοριζόταν για το λιμάνι της Μερσίνας και προερχόταν από τον Ισημερινό. Τον Απρίλιο 2022, η ισπανική αστυνομία κατάσχεσε 2,9 τόνους κοκαΐνης κρυμμένα σε δεξαμενή καυσίμων ενός τουρκικού σκάφους και συνέλαβε τέσσερις Τούρκους διακινητές.

Τον Σεπτέμβριο 2022, η αστυνομία του Ισημερινού εισέβαλε σε πλοίο στο λιμάνι Γκουαγιακίλ και κατάσχεσε 68 κιλά κοκαΐνης που προοριζόταν για Τουρκία και Γερμανία. Τον Μάρτιο 2023, στο Περού κατάσχεσαν πλοίο που μετέφερε 2,3 τόνους κοκαΐνης καθ’ οδόν προς Τουρκία, κρυμμένα σε κοντέινερ με κεραμική επίστρωση. Τον Ιούλιο 2023, η ιταλική αστυνομία κατάσχεσε 5,3 τόνους στα ανοικτά της Σικελίας, κατά τη διαμετακόμιση από εμπορικό πλοίο σε αλιευτικό. Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι το εμπορικό πλοίο, με σημαία Παλάου, είχε προορισμό την Τουρκία. Τον Μάιο 2024, η ελληνική αστυνομία κατάσχεσε 210 κιλά κοκαΐνης σε δοχεία με γαρίδες στον Πειραιά. Αναφέρθηκε ότι οι ναρκέμποροι διακινούσαν κοκαΐνη από Νότια Αμερική σε Ευρώπη, μέσω Τουρκίας.

Βλέπουμε πως οι ναρκέμποροι χρησιμοποιούν εμπορικά φορτία ως κάλυψη, κρύβοντας ναρκωτικά σε νόμιμες αποστολές εμπορευμάτων. Συχνά εμπλέκονται και άλλα εγκληματικά δίκτυα, όπως διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων. Το γεγονός ότι οι κατασχέσεις γίνονται κυρίως σε μεγάλα λιμάνια ή κόμβους δείχνει ότι οι διακινητές “στοχεύουν” βασικές θαλάσσιες και συγκοινωνιακές διαδρομές για να διευκολύνουν τη διασυνοριακή διακίνηση ναρκωτικών. Επιπλέον, η εμπλοκή δεν περιορίζεται σε τοπικούς διακινητές και διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις, αλλά φτάνει ακόμα και σε επιχειρηματίες, αξιωματούχους και πολιτικούς.

Ποιοι συμμετέχουν

Η αύξηση στη διακίνηση κοκαΐνης στην Τουρκία άνοιξε δρόμους και για τοπικές ομάδες. Ο αριθμός των περιστατικών διακίνησης κοκαΐνης και των ατόμων που εμπλέκονται αυξήθηκε σταθερά, από το 2020 στο 2022. Το 2020 η Τουρκία κατέγραψε 2.573 περιστατικά που σχετίζονται με κοκαΐνη, με σύλληψη 4.446 ατόμων. Μέχρι το 2022 οι αριθμοί αυτοί είχαν αυξηθεί σε 3.827 περιστατικά και 5.647 διακινητές, τάση που συνεχίστηκε και το 2023. Ο ακριβής αριθμός των χρηστών στην Τουρκία παραμένει άγνωστος. Τα κέντρα αποκατάστασης λειτουργούν με περιορισμένη χωρητικότητα, εξυπηρετώντας ελάχιστους χρήστες. Την ίδια στιγμή, ενώ η ηρωίνη παραμένει το πιο διαδεδομένο ναρκωτικό στην Τουρκία, η εμπλοκή της στη διαμετακόμιση κοκαΐνης της Λατινικής Αμερικής έχει συμβάλει στην αύξηση του εθισμού σε αυτή.

Πάντως, ο τεράστιος όγκος μεταφοράς κοκαΐνης μέσω Τουρκίας υποδηλώνει τη συμμετοχή κυβερνητικών αξιωματούχων. Ο Μπεχτσέτ Τζντούρκ, σεσημασμένος μεγαλέμπορος ηρωίνης από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, είχε αναφερθεί σε πολιτική συμμετοχή στην μεγάλη ποσότητα ηρωίνης που περνούσε τότε από την Τουρκία. Ωστόσο, μέχρι τις αποκαλύψεις του Πεκέρ, οι Τούρκοι είχαν αγνοία για της βαθιά εμπλοκή της χώρας τους στο εμπόριο κοκαΐνης. Πρόσφατες έρευνες κατά της μαφίας στην Άγκυρα, ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν τον Αϊχάν Μπορά Καπλάν, ενέπλεξαν τον πρώην υπουργό Εσωτερικών Σοϊλού στο εμπόριο ναρκωτικών.

Στο εμπόριο ναρκωτικών εμπλέκονται και Τούρκοι επιχειρηματίες. Το καθεστώς Ερντογάν έχει καλλιεργήσει το δικό του δίκτυο διεφθαρμένων επιχειρηματιών, στους οποίους αναθέτει κυβερνητικές συμβάσεις. Ένας τέτοιος επιχειρηματίας ενεπλάκη σε υπόθεση που αφορούσε 1,3 τόνους κοκαΐνης που κατασχέθηκαν σε τουρκικό επιβατικό αεροσκάφος το 2021 στην Fortaleza, με πιθανή εμπλοκή του Σέρτζιο Ρομπέρτο ντε Καρβάλιο, του “Βραζιλιάνου Εσκομπάρ”. Η Τουρκία δεν έχει συνεργαστεί με τις βραζιλιάνικες αρχές για την υπόθεση.

Οι κατασχέσεις κοκαΐνης εντός Τουρκίας ή καθ’ οδόν προς αυτή φανερώνουν την βαθιά εμπλοκή διεθνών εγκληματικών δικτύων, που επεκτείνουν τις δραστηριότητες του και στην διακίνηση φαιντανύλης. Για παράδειγμα, τον Μάρτιο του 2023, οι αρχές της Γουατεμάλας κατάσχεσαν 480 βαρέλια χημικών ουσιών για την παρασκευή φαιντανύλης σε κοντέινερ που ξεφορτώθηκαν από φορτηγό πλοίο υπό τουρκική σημαία σε σιδηροδρομικό σταθμό στο Izabal. Τα εμπορευματοκιβώτια προέρχονταν από την Τουρκία και προορίζονταν για τη Γουατεμάλα, με διέλευση μέσω Γαλλίας και Κολομβίας.

Συνοπτικά, η άνοδος της Τουρκίας σε κεντρικό κόμβο στο παγκόσμιο εμπόριο κοκαΐνης έχει τις απαρχές της στα σκάνδαλα διαφθοράς του 2013. Οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι εξασφάλισαν ασυλία από τις έρευνες, υπονομεύοντας και τις υπηρεσίες δίωξης ναρκωτικών, λόγω των εκκαθαρίσεων που ακολούθησαν. Η όλο και μεγαλύτερη ανοχή κρατικών αξιωματούχων στη διακίνηση κοκαΐνης άνοιξε την πόρτα σε διεθνή εγκληματικά δίκτυα.