Πού οδηγεί ο διχασμός του διεθνούς συστήματος με αφορμή το Ουκρανικό

Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια προωθημένη μορφή υβριδικού πολέμου, που προς το παρόν κατορθώνει να συγκαλύπτει σε ικανοποιητικό βαθμό τα ύψιστης σημασίας συμφέροντα της υφηλίου, των οποίων όμως η αδυναμία εξεύρεσης λύσης κινδυνεύει να εξελιχθεί σε Γ’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο πόλεμος είναι που έφερε στο προσκήνιο αυτό το χάσμα ανάμεσα σε δύο κόσμους.

Γεωπολιτικά, ο πρώτος από αυτούς είναι η Δύση, με επικεφαλής την πλανηταρχική Αμερική, και η δεύτερη είναι η Ανατολή, με επικεφαλής την Κίνα, που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, θα διαδεχθεί, γύρω στο 2030, την Αμερική στην κορυφή του κόσμου. Οι δύο αυτοί γίγαντες περιστοιχίζονται από συμμάχους ανάλογου περίπου πληθυσμιακού μεγέθους, αλλά σημαντικά διαφορετικού επιπέδου πλούτου.

Η Δύση περιβάλλεται από τον αναπτυγμένο κόσμο και στην τελευταία σύσκεψη κορυφής του G7 το 2022 ανακοινώθηκε η συμμαχία των χωρών, που ανήκουν στο καθεστώς της φιλελεύθερης δημοκρατίας και που είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες αγγλοσαξονικές χώρες, όπως ο Καναδάς και η Αυστραλία, αλλά και η Ιαπωνία και φυσικά η Ευρώπη. Αντιθέτως η Κίνα, που έχει συγκεντρώσει γύρω της τον αναπτυσσόμενο κόσμο και που μέσω του δρόμου του μεταξιού προσθέτει συνεχώς νέους συμμάχους, περιβάλλεται από τη Ρωσία, την Κεντρική Ασία, το Ιράν, τις αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής, και πολλές αφρικανικές καθώς και χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.

Εγκάρσιες γεωπολιτικές, οικονομικές και ιδεολογικές ανατροπές, που έλαβαν χώρα σε χρόνους πριν από την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, διάνοιξαν αγεφύρωτο άνοιγμα ανάμεσα στα δύο αυτά στρατόπεδα, προσδιορίζοντας διαφορετικές δυνατότητες εξέλιξης, ανάπτυξης, επιλογών, συμμαχιών και διεθνούς επικράτησης για το καθένα από αυτά. Ανάμεσα και σε άλλα συμβάντα, αναφέρω ενδεικτικά και λόγω σχετικής συνάφειας με τον πόλεμο στην Ουκρανία, τον πρόσφατο επεκτατισμό της Δύσης, με την πρόκληση συρράξεων εναντίον της Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ, της Λιβύης και της Συρίας, αλλά και τη δραματική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, παραδίδοντάς το στους Τάλιμπαν.

Η εγκατάλειψη της παγκοσμιοποίησης 

Ιδιαίτερη μνεία για τις πρόσφατες εξελίξεις, σε παγκόσμιο επίπεδο, οφείλει να γίνει στην απόφαση εγκατάλειψης της παγκοσμιοποίησης, που υπήρξε για μισό περίπου αιώνα η ρυθμιστική κοσμοθεωρία των διεθνών συναλλαγών. Η απόφαση από-παγκοσμιοποίησης αναγγέλθηκε επίσημα στο 53ο οικονομικό φόρουμ στο Davos. Να υπενθυμίσω, στο σημείο αυτό, ότι η παγκοσμιοποίηση σχεδιάστηκε από την Αμερική, με την ελπίδα ότι θα της εξασφάλιζε ανώδυνη συνέχιση της κοσμοκρατορίας της (εναντίον της Ευρώπης και της Ιαπωνίας, που τότε φοβόταν ότι την απειλούν).

Όμως οι ελπίδες που στηρίχτηκαν, σε αυτήν, από τις ΗΠΑ, διαψεύστηκαν παταγωδώς, καθώς το κυρίαρχο αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης ήταν, τελικώς, η έξοδος της Κίνας από την αφάνεια, και η προβολή της ως αναδυόμενης μεγάλης δύναμης στον πλανήτη. Και τώρα, περίπου πέντε δεκαετίες αργότερα από την επικράτηση της παγκοσμιοποίησης, είναι και πάλι η Αμερική, που αυτή τη φορά καταργεί το καθεστώς των διεθνών συναλλαγών, που η ίδια είχε καθιερώσει.

Η απειλή, τώρα, εναντίον της κοσμοκρατορίας των ΗΠΑ, δεν έρχεται πια από την Ευρώπη και την Ιαπωνία, που έχουν προ πολλού προσαρτηθεί σε αυτήν, αλλά από την Κίνα. Πέρα από τον έντονο ανταγωνισμό των ΗΠΑ με την Κίνα, που εντοπίζεται κυρίως στο επίπεδο των εξελίξεων υψηλής τεχνολογίας, η απόφαση εγκατάλειψης της παγκοσμιοποίησης, με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, εξηγείται επιπλέον από τις εμπειρίες της πανδημίας, που έκαναν συνειδητούς τους πολύ σοβαρούς κινδύνους υψηλού βαθμού εξάρτησης από εισαγωγές, για βασικά είδη διατροφής και σημαντικά βιομηχανικά προϊόντα, καθώς και για ανταλλακτικά.

Προεόρτιο Γ’ Παγκοσμίου το Ουκρανικό;

Θα πρέπει, συνεπώς, να είναι ξεκάθαρο ότι ο πόλεμος αυτός, δεν αφορά μόνο και αποκλειστικά την Ουκρανία και τη Ρωσία, καθώς το έντονο ενδιαφέρον Δύσης-Νότου για την έκβασή του, δεν πείθει ότι όλα αρχίζουν και συνεχίζονται απλώς και μόνο επειδή η “Ουκρανία είναι μια δημοκρατική χώρα” ενώ, αντιθέτως η “Ρωσία έχει καθεστώς ανελεύθερης δημοκρατίας” και για αυτό πρέπει αυτή η δεύτερη να εξαφανιστεί από προσώπου γης.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει κινητοποιήσει ολόκληρη σχεδόν την υφήλιο, και αποτελεί μια πρόγευση ενός πιθανού Γ’ Παγκόσμιου Πολέμου, αν δεν επικρατήσει, στο μεταξύ, η σύνεση, ώστε να αποτραπεί η καταστροφή. Και στο μεταξύ είναι ξεκάθαρο ότι το ενδιαφέρον της Δύσης, για τη μορφή και τις παραμέτρους του οποίου αποφασίζει η Αμερική, εστιάζεται πολύ λιγότερο στο περιεχόμενο και στην εκάστοτε δόση της εφαρμοζόμενης δημοκρατίας, στα δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα, όσο στο ποιος θα κυβερνά την υφήλιο, σε μερικά χρόνια από σήμερα.

Εξάλλου, ο υπ’ αριθμόν 1 εχθρός της Αμερικής – και συνεπώς της Δύσης – δεν είναι η Ρωσία, παρότι είναι μισητή και αυτή, αλλά η Κίνα, που απειλεί να υφαρπάξει την αμερικανική αυτοκρατορία, μετά από περίπου 80 χρόνια συνεχούς επικράτησης της. Έτσι εξηγείται, ανάμεσα και σε πολλά άλλα, η πλουσιοπάροχη χρηματοδότηση της Ουκρανίας, από τις ΗΠΑ, ενώ ταυτόχρονα καταστρέφεται το σύνολο των υποδομών της.

Ο εφιαλτικός αυτός πόλεμος δεν έχει, προς το παρόν, σίγουρο νικητή, αλλά εξηγεί τις κυρώσεις και τους αποκλεισμούς συναλλαγών της Κίνας από και προς τον έξω κόσμο, που αφορούν κυρίως προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, Και που ανάλογα μέτρα εφαρμόζονται από τις ΗΠΑ και σε ότι αφορά την εξέλιξη και την πρόοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης, δεδομένου ότι η έκβαση ένας πιθανού πολέμου στο μέλλον θα εξαρτηθεί από το ποιοι θα έχουν υπεροχή σε αυτές τις νέες τεχνολογίες.

Εξετάζοντας τις πτυχές του πολέμου

Αξιόπιστη πρόβλεψη σχετικά με το αν θα συμβεί κάποτε στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον αυτός ο χρόνια εκκολαπτόμενος Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, δεν είναι και τώρα δυνατή, όπως και πριν από τέσσερα χρόνια που έθεσα το ίδιο ερώτημα σε σύγγραμμά μου ωστόσο, τείνω να υποστηρίξω ότι, εξαιτίας της Ουκρανίας, ο κίνδυνος έκρηξης αυτού του πολέμου είναι πιθανότερος στις ημέρες μας, από όσο το 2019.

Σε μία σειρά άρθρων μου, θα επιχειρήσω να διαλευκάνω μερικές πτυχές, εξελίξεις και συνέπειες αυτού του πολέμου, που κατά τη γνώμη μου εκλαμβάνονται ως δεδομένες ή εμφανίζονται με ερμηνείες που απέχουν πολύ από την πραγματικότητα. Κάποιες πτυχές αυτής της προσπάθειας, κινδυνεύουν να εκληφθούν από την πλευρά της Δύσης, ως θέσεις “δικηγόρου του διαβόλου”. Ωστόσο, πιστεύω ότι η αντικειμενική ερμηνεία των γεγονότων εξασφαλίζει την πολυτιμότερη εκάστοτε δυνατή βοήθεια για την κατανόηση και την προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων, που μας απασχολούν, σε αντίθεση με την εύκολη αλλά ρηχή εικόνα τους, που μας προσφέρει φευ, η συστημική προσπάθεια ενημέρωσής μας.

Στα άρθρα μου θα εξετάσω πρώτον την παρακμή της Δύσης, δεύτερον τις αντιδράσεις των λαών απέναντι στις συνέπειες της ιδεολογικής αυτής μονοκρατορίας και θα τελειώσω με γενικά συμπεράσματα.