Γιατί δεν συγκινεί τους Ευρωπαίους η Αριστερά

Η ευρωομάδα της Αριστεράς κατέκτησε μόλις 47 έδρες, έξι παραπάνω σε σχέση με τις προηγούμενες ευρωεκλογές. Η απαξίωση της Αριστέρας δεν οφείλεται μόνο στις αποτυχημένες προεκλογικές εκστρατείες σε αρκετά κράτη-μέλη της ΕΕ, στα προβληματικά μηνύματα, στις λανθασμένες στοχεύσεις, στους εσωτερικούς πολέμους και στην κατάτμηση των αριστερών κομμάτων, τάσεων, κινημάτων και φορέων. Η απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων ψηφοφόρων έχει βαθύτερες αιτίες και αποτελεί την έκφραση μιας μακροχρόνιας αποτυχίας.

Φαίνεται ότι μέχρι σήμερα, δεν έχουν γίνει κατανοητά τα αίτια και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της αποτυχίας του κρατικού σοσιαλισμού της Ανατολικής Ευρώπης για την Αριστερά όλης της Ευρώπης. Δεν είναι μόνο οι κομμουνιστές και οι σοσιαλιστές της Ανατολικής Ευρώπης που απέτυχαν να δημιουργήσουν μια εναλλακτική κοινωνία απέναντι στην καπιταλιστική. Ούτε η ιστορική Αριστερά της Δυτικής Ευρώπης μπόρεσε να αντλήσει ουσιαστικά συμπεράσματα, ή να εμποδίσει την ντε φάκτο κατάρρευσή της στις μεγαλύτερες οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης, με πειστικές εναλλακτικές προτάσεις.

Ορισμένες πάλι εξαιρέσεις, όπως η νίκη του Λαϊκού Μετώπου στην Γαλλία, πάλι δεν αναιρούν την πραγματικότητα για την Αριστερά, καθώς η νίκη αυτή περισσότερο εντάσσεται στην προσπάθεια αναχαίτισης της Μαρίν Λεπέν. Επιπλέον, κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Podemos στην Ισπανία, έχουν εξαντλήσει προ πολλού την δυναμική τους…

Σχεδόν στο σύνολο της η Αριστερά, σπάνια είναι σε θέση να αρθρώσει προοδευτικά μηνύματα ή – για να το πούμε καλύτερα– ευρωπαϊκά οράματα με αριστερή προοπτική. Μέχρι στιγμής μοιάζει, τόσο πολιτικά όσο και πολιτισμικά, με κατάλοιπο του περασμένου αιώνα.

Η Αριστερά χωρίς απαντήσεις

Γενικά, η Αριστερά δεν κατάφερε να προτείνει ένα συνεκτικό σχέδιο για το όραμά της για μια άλλη Ευρώπη, ή τουλάχιστον για να ξεκαθαρίσει τη σχέση της με την ΕΕ. Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος της ΕΕ εν όψει των παγκόσμιων προβλημάτων, όπως η κλιματική κρίση, η υπερθέρμανση του πλανήτη, οι παγκόσμιες μεταναστευτικές ροές και η βιώσιμη παγκόσμια ανάπτυξη;

Πώς συνεχίζει η Αριστερά να αντιμετωπίζει την παγκοσμιοποίηση; Προς ποια κατεύθυνση θα πρέπει να αναπτυχθούν οι σχέσεις μεταξύ ΕΕ και κρατών-μελών, μεταξύ περιφερειών και δήμων, μεταξύ της Ευρώπης και του ενιαίου κόσμου στον οποίο ζούμε; Πρόκειται για κεφαλαιώδη ζητήματα που όλα συγκλίνουν στην αναγκαιότητα ανεύρεσης ενός εναλλακτικού οικονομικού υποδείγματος από αυτό που σήμερα εφαρμόζεται. Ενός οικονομικού υποδείγματος που πρωταρχικά να εφάπτεται με τη νέα πραγματικότητα, που να την λαμβάνει υπόψη του, διατηρώντας τη βασική θέαση της αριστερής προοπτικής.

Το σωστό διάβασμα της πραγματικότητας σημαίνει αναζήτηση του ειδοποιού στοιχείου της συγκεκριμένης ιστορικής εποχής και της ιδιόμορφης αιτιότητας που το διέπει. Το διάβασμα της πραγματικότητας αποτελεί ως εκ τούτου, την αφετηρία εκδήλωσης όποιων ενεργειών που αποβλέπουν στην αλλαγή ή στην προσαρμογή της. Το βασικό λάθος που συνήθως γίνεται συνίσταται στη συνεχή σύγχυση σχετικά με το είναι και το δέον, μεταξύ περιγραφικών και κανονιστικών προτάσεων.

Υπάρχουν μακροσκελείς αναλύσεις με βάση του πώς θα έπρεπε να είναι η πραγματικότητα, αδιαφορώντας πλήρως για το πώς πράγματι είναι η πραγματικότητα. Οι αναλύσεις τέτοιου είδους στερούνται της ικανότητας απεικόνισης της πραγματικότητας ως τέτοιας, με αποτέλεσμα η πραγματικότητα να παρουσιάζεται ως άλλη, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί σε λανθασμένες πράξεις σε σχέση με το επιδιωκόμενο.

Όπως έγραφε ο Μακιαβέλι στον “Ηγεμόνα”, «πολλοί χτίσανε με το νου τους δημοκρατίες και ηγεμονίες που ποτέ κανένας δεν τις είδε ούτε έμαθε πως υπάρχουνε στ’ αλήθεια. Γιατί τόσο μακριά βρίσκεται το πώς ζούμε απ’ το πώς θα έπρεπε να ζούμε, ώστε όποιος δεν κοιτάει το τι γίνεται για να κυνηγήσει το τι θα έπρεπε να γίνεται, αυτός πιότερο την καταστροφή παρά την προφύλαξή του βλέπει. Γιατί κάποιος που θέλει σ’ όλα τα ζητήματα να φανερώσει καλοσύνη, φυσικό είναι να καταστρέφεται μέσα σε τόσους που δεν είναι καλοί».

Η περιγραφή της Γκάμπι Τσίμερ

Αξίζει να παραθέσω παλαιότερη περιγραφή της Γκάμπι Τσίμερ, πρώην προέδρου της ευρωομάδας της Αριστεράς (Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς-Βόρειας Πράσινης Αριστεράς) σε ομιλία της στο σεμινάριο της Βιέννης (12-14 Ιουνίου 2019), με θέμα τις  πολιτικές συνθήκες στην ΕΕ την επομένη των τότε ευρωεκλογών:

«Αλλά και τα κινήματα στην Ελλάδα και την Ισπανία, που γεννήθηκαν πριν από μερικά χρόνια, με την έκρηξη της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης, έχασαν τη μαζική στήριξη που απολάμβαναν, όταν έγιναν κόμματα και συμμετείχαν ενεργά σε κοινοβουλευτικές δομές ή κυβερνήσεις…

»Τα παραδοσιακά κομμουνιστικά κόμματα, με πολιτικά μηνύματα προσδεδεμένα στα εθνικά συμφέροντα, με την παρωχημένη εμφάνισή τους και τη συρρίκνωση της δουλειάς της ομάδας στην οποία απευθύνονται, ειδικά των βιομηχανικών εργατών, έχασαν την επαφή με τις νέες κοινωνικές και πολιτισμικές ομάδες. Τα κοκκινοπράσινα σκανδιναβικά κόμματα, που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με πολύ μεγαλύτερη συνοχή από τα σύγχρονα φεμινιστικά και οικολογικά κόμματα, εξακολουθούν να έχουν τη φήμη ότι απορρίπτουν την ΕΕ και το ευρώ, ως θέμα αρχής.

»Η Αριστερά στη Γερμανία πάλι δεν κατάφερε να προσελκύσει σημαντικές ομάδες ψηφοφόρων όπως: Βιομηχανικούς εργάτες, άνεργους και κοινωνικά αποκλεισμένους. Το κόμμα δεν μπόρεσε να πείσει για το πώς σκοπεύει να ασκήσει κριτική στις υφιστάμενες συνθήκες της ΕΕ και εκ παραλλήλου να δημιουργήσει ένα αριστερό όραμα για το μέλλον της ΕΕ. Μόνο το Μπλόκο (Πορτογαλία), το ΑΚΕΛ (Κύπρος), η Αριστερή Συμμαχία στη Δανία και το Εργατικό Κόμμα (PTB) στο Βέλγιο κατάφεραν να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, να κερδίσουν νέες έδρες ή να μπουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο…

»Αυτή τη στιγμή διαθέτουμε μια συνταγή μακροχρόνιας αποτυχίας: υποτίμηση του ζητήματος της ΕΕ, έλλειψη ξεκάθαρων στρατηγικών στις προεκλογικές μας εκστρατείες, μακροχρόνια λάθη. Οι προεκλογικές εκστρατείες σε κάποια εθνικά αριστερά κόμματα, αλλά και στο ευρωπαϊκό κόμμα, δεν είχαν καμιά σχέση με συγκροτημένες προεκλογικές εκστρατείες. Οι ψηφοφόροι δεν είχαν ενθουσιασμό, ούτε γνώριζαν ότι η ευρωπαϊκή Αριστερά εργάστηκε με την ψυχή της για ένα αριστερό όραμα στην Ευρώπη και για την αλλαγή των συσχετισμών υπέρ των αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων στα κράτη μέλη της ΕΕ».