Το δέντρο, το φρούτο και η οξύμωρη νίκη της γαλλικής Αριστεράς

Αλλά πρέπει επίσης να πω ότι μετά από μια αναλυτική ανάγνωση των αποτελεσμάτων αυτού του δεύτερου γύρου, ο ενθουσιασμός μου ψυχράθηκε, μέχρι και που πάγωσε. Πράγματι, η νίκη του Νέου Λαϊκού Μετώπου είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα αφενός μιας αδήλωτης, αλλά πραγματικής συμμαχίας μεταξύ της Αριστεράς και του νεοφιλελεύθερου κόμματος του Macron (Ensemble), αφετέρου του πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος της Γαλλίας. Για να αναλογιστούμε πόσο απουσιάζει το μέτρο της αναλογικότητας στο σύστημα αυτό, αρκεί να επισημάνουμε ότι αν ένα κόμμα ή ένας συνασπισμός συγκέντρωνε το 51% των ψήφων, με την (θεωρητική βέβαια) προϋπόθεση ότι το ποσοστό αυτό θα ήταν ίσα κατανεμημένο σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες, θα καταλάμβανε το 100% των εδρών στη Βουλή!

Το κακό αποτέλεσμα σε αριθμό βουλευτών του κόμματος της Marine Le Pen, δεν αντιστοιχεί σε καμία μείωση των ψηφοφόρων του, αλλά μόνο σε αυτό το σκληρά πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα. Και η πρωτιά του Νέου Λαϊκού Μετώπου δεν αντιστοιχεί σε κάποια κινητοποίηση των ψηφοφόρων, αλλά σε μια αμοιβαία απόσυρση των υποψηφίων του Νέου Λαϊκού Μετώπου και του “μακρονικού” Ensemble, όταν αυτό βρισκόταν στην τρίτη θέση, σε περιφέρειες όπου παρέμενε υποψήφιος του κόμματος της Le Pen. Με απλά λόγια, υπάρχει πλήρης αναντιστοιχία μεταξύ του αριθμού ψήφων του κάθε κόμματος και του αριθμού των βουλευτών που απέκτησε. Ας δούμε τους αριθμούς.

Στον πρώτο γύρο η Εθνική Συσπείρωση έλαβε περίπου 9,34 εκατομμύρια ψήφους, που αντιστοιχεί στο 29,26% των έγκυρων ψηφοδελτίων. Το Νέο Λαϊκό Μέτωπο έλαβε αντίστοιχα 8,99 εκατομμύρια και 28,06%. Το δε Ensemble του Macron έλαβε 6,45 εκατομμύρια και το 20,04%. Στον δεύτερο γύρο πρέπει να σημειώσουμε την σημαντική αύξηση των λευκών και άκυρων (από 2,5% στα 5,5%). Η Εθνική Συσπείρωση έλαβε 8,45 εκατομμύρια και 32,05%. Το Νέο Λαϊκό Μέτωπο έλαβε 7,01 εκατομμύρια. και 25,88%. Τέλος το Ensemble έλαβε 6,31 εκατομμύρια και 23,15%.

Δηλαδή, στον δεύτερο γύρο, το κόμμα της Le Pen παραμένει πρώτο κόμμα, αυξάνοντας μάλιστα το προβάδισμά του σε σχέση με το δεύτερο (Νέο Λαϊκό Μέτωπο) τόσο σε αριθμό ψήφων, όσο και σε ποσοστό. Όμως, το εκλογικό σύστημα, μέσω της συμμαχίας του δεύτερου και του τρίτου κόμματος, αλλάζει την σειρά όσον αφορά τον αριθμό των βουλευτών: ο δεύτερος γίνεται πρώτος, ο τρίτος γίνεται δεύτερος και ο πρώτος περνάει τρίτος!

Συνεπώς, δικαιολογημένα η Le Pen μίλησε όχι για ήττα, αλλά για αναβολή της νίκης, η οποία διαφαίνεται πλέον ως η φυσιολογική εξέλιξη στις προεδρικές εκλογές του 2027. Πράγματι, η ανοδική πορεία της Εθνικής Συσπείρωσης είναι πλέον εγγεγραμμένη στην πρόσφατη ψευδεπίγραφη νίκη του Νέου Λαϊκού Μετώπου. Η Αριστερά στη Γαλλία αδυνατεί να αντιμετωπίσει την άνοδο  της Ακροδεξιάς διότι δεν έχει αναγνώσει τα αίτια αυτής της ανόδου. Η ανάλυσή της περιορίζεται στο να προτάξει την Le Pen σαν το “απόλυτο κακό”.

Τα αίτια ανόδου της Le Pen

Δεν σκύβει, όμως, με την κατάλληλη αυτοκριτική διάθεση για να εντοπίσει τους λόγους που εξηγούν την ανάπτυξη ενός τέτοιου “απόλυτου κακού”, σε μια χώρα με ισχυρότατες δημοκρατικές παραδόσεις. Δεν κατανοεί επίσης ότι η απλουστευμένη ανάλυση του “απόλυτου κακού” οδηγεί στην ψευδαίσθηση ότι πρόκειται και για το “αυτοτελές μοναδικό κακό”, γεγονός που οδηγεί με την σειρά του σε λανθασμένα συμπεράσματα. Θα μπορούσαμε να πούμε παραστατικά ότι προσπαθεί να καταστρέψει ένα δηλητηριώδες φρούτο, χωρίς να ασχολείται με το δέντρο που το παράγει.

Ποια είναι λοιπόν τα αίτια της ανόδου της ακροδεξιάς. Συνοπτικά, μπορούμε να διακρίνουμε δυο: Το πρώτο είναι η φτωχοποίηση της μεσαίας τάξης ως αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής. Αν ο καπιταλισμός του 20ου αιώνα μπορούσε να προτάσσει την “κοινωνία των 2/3” (λιγότερο ή περισσότερο, τα 2/3 των πολιτών έχουν προοπτική ευημερίας), ο νεοφιλελεύθερος οδοστρωτήρας του 21ου αιώνα πλουτίζει υπέρμετρα μια νέα ελίτ του 3%, οδηγώντας στο περιθώριο όλους τους άλλους, ακόμα και μια μεσαία τάξη, ευκατάστατη μέχρι τώρα. Η αντισυστημική ρητορική της Le Pen εκφράζει την αγωνία αυτών των απεγνωσμένων.

Η δεύτερη αιτία είναι ότι η Αριστερά, ως σύνολο, έχει χάσει την αντισυστημική ψυχή της. Ένα μέρος της (το Σοσιαλιστικό Κόμμα) δεν την είχε σχεδόν ποτέ. Το Κομμουνιστικό Κόμμα, από τυφλά φιλοσοβιετικό εξελίχθηκε σε ένα άνευρο σοσιαλδημοκρατικό μόρφωμα. Οι Οικολόγοι είναι αφενός πολύ διαιρεμένοι, αφετέρου το “οικολογικό εγχείρημα” απέχει πρακτικά από το φλέγον “κοινωνικό εγχείρημα”. Μένουν οι “Ανυπότακτοι”, η La France Insoumise του Jean-Luc Mélanchon. Είναι πράγματι το μόνο αριστερό κόμμα που εκφράζει μια αντισυστημική θέση και για τον λόγο αυτό εξάλλου έγινε πρώτο στον χώρο του, παρά το γεγονός ότι δεν είχε τις ιστορικές ρίζες των υπολοίπων κομμάτων.

Οι εξελίξεις όμως, με τις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, φέρνουν στην επιφάνεια νέα στοιχεία. Το Νέο Λαϊκό Μέτωπο συστάθηκε ως αντίδραση αποκλειστικά εναντίον της Le Pen. Το σύνθημα “ούτε μια ψήφος στην Εθνική Συσπείρωση, που υιοθέτησε και ο Mélanchon, χωρίς να συνοδευτεί με μια αντίστοιχη θέση “ούτε μια ψήφος για την νεοφιλελεύθερη πολιτική που τροφοδοτεί την Εθνική Συσπείρωση”, οδήγησε σε μια de facto συμμαχία με τον Macron.

Αυτή η στάση στηρίζεται σε μια θεώρηση που τοποθετεί την Le Pen σε ένα άκρο, ενώ ο Macron υποτίθεται πως βρίσκεται σε μια κάπως ενδιάμεση θέση. Πιστεύω ότι μια τέτοια ανάλυση είναι ανεπαρκής. Αγνοεί καταρχάς ότι οι Macron και Le Pen είναι ένα δίδυμο που τροφοδοτεί ο ένας την άλλη. Όπως ανέλυσα πιο πάνω, η πολιτική του Macron είναι αυτό που δίνει αέρα στα πανιά της Le Pen. Και το σκιάχτρο της Le Pen είναι αυτό που επιτρέπει στον Macron να κερδίζει διαδοχικές προεδρικές εκλογές (με ψήφους και της Αριστεράς) και να εφαρμόζει την πολιτική του.

Η πολιτική των γαλλικών κομμάτων

Όσο αφορά το πολιτικό περιεχόμενο, η Le Pen είναι σίγουρα πιο ακραία στα μεταναστευτικά θέματα, σε σχέση με τον Macron, ο οποίος ωστόσο πέρασε πρόσφατα τα πιο ξενοφοβικά μέτρα που γνώρισε ποτέ η Γαλλία. Όσο όμως αφορά τα αντικοινωνικά μέτρα, την πρωτιά της ακρότητας την έχει σίγουρα ο Macron, εκλεκτός εκπρόσωπος της χρηματοοικονομικής τραπεζικής νομενκλατούρας. Επίσης, όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, ο ακραίος είναι πάλι ο Macron, ο οποίος έχει επιδεκτικά γυρίσει πλάτη σε κάθε γκωλική κληρονομιά, ακολουθώντας πειθήνια την κλιμάκωση των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ουκρανίας, ασύμβατη με τα εθνικά συμφέροντας της Γαλλίας. Συνεπώς το θέμα της “ακρότητας” είναι πιο σύνθετο απ’ όσο παρουσιάζεται εκ πρώτης όψης και σίγουρα δεν μπορεί να αποτελέσει την δικαιολογία μιας συμμαχίας της Αριστεράς με τον Macron.

Επιπλέον, η συμμαχία αυτή, έστω και αν έδωσε στο Νέο Λαϊκό Μέτωπο πρωτιά στον αριθμό βουλευτών, ευνοεί κυρίως τον Macron. Τον σώζει από τα τάρταρα, όπου είχε βυθιστεί, αυξάνει το ποσοστό ψήφων του από τον πρώτο στον δεύτερο γύρο, του δίνει τη δεύτερη θέση σε αριθμό βουλευτών (και σε πρώτη αν συμμαχήσει με άλλα δεξιά κόμματα). Με απλά λόγια, ο Macron από ηττημένος και περιθωριοποιημένος γίνεται ρυθμιστής.

Για το Νέο Λαϊκό Μέτωπο αυτή η συμμαχία είναι μια παγίδα. Στην λογική “Le Pen = μοναδικό απόλυτο κακό” και όντας πολύ μακριά από την αυτοδυναμία, η μόνο λογική εξέλιξη για το Νέο Λαϊκό Μέτωπο είναι ένας κυβερνητικός συμβιβασμός με δυνάμεις του Macron. Η πολιτική που θα προκύψει θα είναι αναγκαστικά πολύ απογοητευτική για την κοινωνία που υποφέρει από το νεοφιλελευθερισμό. Η συνολική δύναμη της Αριστεράς (κάτω από το 30%), αλλά και η εσωτερική της σύνθεση (ένα μέρος της πρόσκειται κατ’ επιλογή υπέρ της συμμαχίας με Macron), δεν επιτρέπουν προφανώς ρήξεις με το κυρίαρχο σύστημα. Στο φινάλε, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο θα εμφανιστεί ως άλλη μια εκδοχή συστημικού κόμματος, ενισχύοντας την άποψη ότι μόνο η Le Pen μπορεί να φέρει την στροφή που επιθυμεί η περιθωριοποιημένη μικρομεσαία τάξη.

Φοβάμαι ότι ακόμα μια φορά η Ιστορία θα μας διδάξει ότι δεν καταστρέφεται το φρούτο, ποτίζοντας το δέντρο που το παράγει.