Εδραιώνει το τουρκολιβυκό μνημόνιο η ελληνική αδράνεια

Η νομιμότητα και οι νομικές συνέπειες της συμφωνίας αμφισβητήθηκαν από κράτη της περιοχής, καθώς και από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ κράτησε αποστάσεις από αυτή την συμφωνία. Η ελληνική πλευρά χαρακτήρισε το τουρκολιβυκό μνημόνιο ως άκυρο και ανυπόστατο νομικά και ότι δεν παράγει έννομα αποτελέσματα.

Όμως πρακτικά η ελληνική πλευρά, η ελληνική Κυβέρνηση δεν έπραξε τίποτα, ώστε με νομικά και διπλωματικά εργαλεία το  μνημόνιο να ακυρωθεί και με την σφραγίδα της Διεθνούς Κοινότητας και να μην μπορεί να παράγει έννομα αποτελέσματα, ούτε πολύ περισσότερο τα τετελεσμένα που επιχειρεί με την πολιτική των κανονιοφόρων η Τουρκία (όπως πχ στη Κάσο) να τύχουν ποτέ της παραμικρής διεθνούς αποδοχής και νομιμότητας.

Το μνημόνιο Τουρκίας-Κυβερνήσεως Εθνικής Συμφωνίας για τις θαλάσσιες ζώνες ακυρώθηκε από το Εφετείο της Λιβύης του Al-Bayda, με την απόφασή του στις 27 Ιανουαρίου 2021. Ωστόσο τον Οκτώβριο του 2022, η Τουρκία και η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (Λιβύη-Τρίπολη) υπέγραψαν μια προκαταρκτική συμφωνία εξερεύνησης ενέργειας με βάση την προηγούμενη συμφωνία. Όμως η Τουρκία, εν μέσω απραξίας της Αθήνας για το μείζον αυτό ζήτημα επί του οποίου βρίσκει βάση και το “Δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας” κατέθεσε στον ΟΗΕ έγγραφα και χάρτες για το τουρκολιβυκό μνημόνιο, με την αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ να προχωρά σε ανάρτηση, δίνοντας με αυτό τον τρόπο μια στοιχειώδη επικάλυψη στις τουρκικές αξιώσεις.

Από την πλευρά της η Ελλάδα ούτε καν έχει κοινοποιήσει και έχει δώσει για ανάρτηση στον ΟΗΕ, τον περιβόητο Νόμο Μανιάτη (4001/2011) που καθορίζει τα εξωτερικά όρια της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, αν και δημοσιεύτηκε και στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (3/12/2011). Επιπροσθέτως η ελληνική πλευρά δεν έχει προχωρήσει στον ορισμό γραμμών βάσης (τόσο των ηπειρωτικών όσο και τον νησιωτικών) για το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης (χωρικά ύδατα).

Κοστίζει η ελληνική αδράνεια… 

Η σχετική “αδράνεια” καταγράφεται και στις πολύ αργοπορημένες απαντητικές επιστολές στον ΟΗΕ, αναφορικά με την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών που έθεσε η Τουρκία με επιστολές της προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, ενώ η τρίτη και πιο “βαριά” τουρκική επιστολή στον ΟΗΕ που επιχειρηματολογεί για την διασύνδεση της αποστρατιωτικοποίησης με την ελληνική κυριαρχία, μένει ακόμα αναπάντητη, αν και έχουν παρέλθει κοντά στα δύο χρόνια από την κοινοποίηση της τουρκικής επιστολής.

Πέραν τούτων η Αθήνα με αφορμή το περιστατικό στην Κάσο και πάλι δεν είχε λάβει ή δεν είχε καταλάβει τα μηνύματα της Άγκυρας, καθώς το 2021 είχε συμβεί ένα παρόμοιο περιστατικό με την παρεμπόδιση του επιστημονικού σκάφους Nautical Geo από τουρκικό πολεμικό σκάφος, 10 μίλα ανατολικά της Κρήτης και εντός της οριοθετημένης (με την Αίγυπτο) ελληνικής ΑΟΖ. Αυτή τη φορά ήταν λίγο έξω από τα χωρικά ύδατα της Κάσου που η Άγκυρα επέβαλε εμπράκτως την ισχύ του τουρκολιβυκού μνημονίου.

Το τουρκολιβυκό μνημόνιο, ως προϊόν, συμφωνίας δύο κρατών (Λιβύης – Τουρκίας), παρά τις λεκτικές αντιδράσεις ότι είναι παράνομο, παράτυπο και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, παραμένει στην ημερήσια διάταξη και η Τουρκία προσπαθεί “ντε φάκτο” και “ντε γιούρε” να το επιβάλει και να το θέσει σε ισχύ. Η συμφωνία αυτή, δηλαδή το τουρκολιβυκό μνημόνιο ακυρώνεται μόνο με προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο και η απόφαση ακύρωσης του θα έχει την βούλα της διεθνούς νομιμότητας .

Είναι απορίας άξιον γιατί μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό του 2019 η ελληνική κυβέρνηση, έχοντας με το μέρος της την ισχυρή διαφωνία της διεθνούς κοινότητας για την νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου, δεν προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο για ακύρωση του. Είναι επίσης τεράστιο ερωτηματικό το γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο για ακύρωση του, μετά από την απόφαση του Εφετείου της Λιβύης που το έκρινε άκυρο, ή ακόμα και μετά την νέα συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης για έρευνες βασισμένες στο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Πρωτοφανής η ελληνική στάση 

Η πολιτικοδιπλωματική “οκνηρία” της Αθήνας σε σχέση με “απονεύρωση- ακύρωση” του τουρκολιβυκού μνημονίου είναι πρωτοφανής. Όπως πρωτοφανής είναι και η διστακτικότητα της ελληνικής πλευράς να καταθέσει στον ΟΗΕ συντεταγμένες για υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ(έστω όπως ορίζονται από τον Νόμο Μανιάτη) ή ακόμα και να καταγράψει με ισχυρά επιχειρήματα τις θέσεις της για τους τουρκικούς ισχυρισμούς περί αποστρατιωτικοποίησης των νησιών συνδεδεμένη με την ελληνική κυριαρχία, αφήνοντας αναπάντητη μέχρι τώρα την τρίτη τουρκική επιστολή.

Μείζον πλέον ερώτημα είναι το τι θα γίνει στην επικείμενη νέα συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο , όπου θα επιχειρήσουν να μπουν στα λεγόμενα δύσκολα θέματα (οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ) υπό το βάρος και της ενεργοποίησης από την Άγκυρα του κατά τα άλλα παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο πάντως, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες δεν είχε ως θέμα τεθεί ούτε στις διερευνητικές επαφές, ούτε στις συναντήσεις των δύο υπουργών εξωτερικών ή των δύο ηγετών.