Τί συμβαίνει με τις ένοπλες συγκρούσεις στη Λιβύη

«Η Γενική Διοίκηση του NLA έστειλε ενισχύσεις για να υποστηρίξει τις δυνάμεις που διατηρεί στα νοτιοδυτικά σύνορα της Λιβύης», δήλωσε ο επίσημος εκπρόσωπος του Λιβυκού Εθνικού Στρατού στο ρωσικό πρακτορείο “Sputnik”. Αυτά τα μέτρα υιοθετήθηκαν «για να διασφαλιστεί η ασφάλεια σε όλο το μήκος των συνόρων από την αστάθεια γειτονικών χωρών», πρόσθεσε.

Το Fezzan στην νοτιοδυτική Λιβύη είναι πλούσιο σε φυσικούς πόρους, αλλά φτωχό σε υποδομές. Αποτελεί το σταυροδρόμι κάθε είδους παράνομης διακίνησης – ανθρώπων, όπλων, ναρκωτικών, καυσίμων, τσιγάρων. Την ίδια στιγμή, η αυξανόμενη στρατιωτική κινητοποίηση έχει προκαλέσει ανησυχίες στην διεθνή κοινότητα για μία ενδεχόμενη κλιμάκωση που θα μπορούσε να σπάσει την εύθραυστη ισορροπία, στην οποία βασίζεται η κατάπαυση του πυρός που επιτεύχθηκε τον Οκτώβριο του 2020.

Οι πρεσβείες της Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ (η λεγόμενη ομάδα P3+2 στη Λιβύη) εξέδωσαν κοινή δήλωση το βράδυ της Παρασκευής, εκφράζοντας «ανησυχία» για τις πρόσφατες στρατιωτικές κινήσεις στη νοτιοδυτική περιοχή της χώρας, υπογραμμίζοντας την επείγουσα αντιμετώπιση των θεμάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια, κατά μήκος των νότιων συνόρων της Λιβύης.

Προηγουμένως, η αντιπροσωπεία της ΕΕ στη Λιβύη είχε εκδώσει ανακοίνωση εκφράζοντας παρόμοιες ανησυχίες, στο ίδιο μήκος και με την Αποστολή του ΟΗΕ στη Λιβύη (UNSMIL), η οποία προέτρεψε τα εμπλεκόμενα μέρη να επιδείξουν τη μέγιστη αυτοσυγκράτηση και να αποφύγουν οποιαδήποτε προκλητική στρατιωτική ενέργεια.

Δηλώσεις υιού Χάφταρ

Σύμφωνα με όσα ανέφερε ο Σαντάμ Χάφταρ, γιός του στρατηγού Χάφταρ, η μετακίνηση ορισμένων μονάδων από την Κυρηναϊκή στο Fezzan (νοτιοδυτικά) αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου για την προστασία των νότιων συνόρων, την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας και την εντατικοποίηση των περιπολιών στην έρημο. Αυτή η κίνηση «δεν στοχεύει κανέναν» πρόσθεσε, διευκρινίζοντας ότι οι στρατιωτικές μονάδες κινήθηκαν στις περιοχές Σαμπά, Γκατ, Ουμπάρι, Μουρζούκ, Κατρούν, Μπρακ αλ Σάτι και Αντρ.

Στις 8 Αυγούστου, οι δυνάμεις της Δυτικής Λιβύης που συνδέονται με την κυβέρνηση της Τρίπολης, ανακοίνωσαν την αυξημένη επιφυλακή των στρατευμάτων τους, ως απάντηση στις κινήσεις από τα ανατολικά. Μία μέρα πριν η National Oil Corporation (NOC), η κρατική εταιρεία πετρελαίου της Λιβύης, είχε κηρύξει αδυναμία παράδοσης φορτίων αργού πετρελαίου από το κοίτασμα Sharara.

Το κοίτασμα, το διαχειρίζεται η Akakus Oil Operations Company – μια κοινοπραξία της NOC, της ισπανικής Repsol, της γαλλικής Total, της αυστριακής Omv και της νορβηγικής Statoil). Είναι το μεγαλύτερο στη βορειοαφρικανική χώρα – που αποτελεί μέλος του ΟΠΕΚ, με παραγωγή περίπου 270 χιλιάδες βαρέλια αργού πετρελαίου την ημέρα – και έκλεισε το Σάββατο, στις 3 Αυγούστου. Σύμφωνα με την κυβέρνηση της Τρίπολης, πρόκειται για «πολιτικό εκβιασμό» από τον στρατηγό Χάφταρ.

Το ιταλικό πρακτορείο Agenzia Nova ανέφερε ότι πηγές των δυνάμεων του Χάφταρ δήλωσαν ότι «ο στόχος αυτών των κινήσεων είναι να επιβληθεί ένας στρατιωτικός κλοιός στη δυτική Λιβύη και να ελεγχθούν περιοχές όπως η Γκαντάμες και τα σύνορα με την Αλγερία, συμπεριλαμβανομένου του λιβυο-αλγερινού περάσματος Ντάμπνταμπ, αλλά και τα σύνορα Λιβύης-Τυνησίας».

Σύμφωνα με τις πηγές αυτές, στόχος είναι επίσης «οι περιοχές Hamada al Hamra, Zintan (βορειοδυτικά) και η περιοχή των Δυτικών Ορέων με στόχο τον Σαΐφ αλ Ισλάμ Καντάφι, με βάση πληροφορίες για την πρόθεση του γιου του Μουαμάρ Καντάφι να ιδρύσει στρατιωτικές μονάδες, ανταγωνιστικές εκείνων του Χάφταρ». Σύμφωνα πάντα με την ίδια πηγή, «οι Ρώσοι βρίσκονται σε επιφυλακή στην βάση Μπρακ αλ Σάτι και στέλνουν νέο στρατιωτικό εξοπλισμό και άνδρες από την περιοχή Τζούφρα και την ανατολή», σχεδόν ταυτόχρονα με τις κινήσεις των δυνάμεων του Χάφταρ.

Συγκεντρώνει δυνάμεις η Τρίπολη

Η κυβέρνηση της Τρίπολης συγκέντρωσε δυνάμεις στη δυτική Λιβύη, εν όψει μιας πιθανής σύγκρουσης με τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό. Όλες οι δυνάμεις ασφαλείας στα δυτικά βρίσκονται σε επιφυλακή και έχουν αναφερθεί στρατιωτικές προετοιμασίες στη Μισράτα και τη Ζαουίγια, εν όψει μιας πιθανής σύγκρουσης με τον Χάφταρ.

Στο μεταξύ, ο επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου Μοχάμεντ αλ-Μενφί, είχε συνομιλίες την Πέμπτη στην Τρίπολη με ορισμένους εκπροσώπους των δυνάμεων ασφαλείας στην δυτική περιοχή. Το γραφείο του ανέφερε ότι του εξέφρασαν την «στήριξή τους για όλα τα βήματα που στοχεύουν στην επίτευξη σταθερότητας στη δυτική περιοχή». Η στρατιωτική διοίκηση της Τρίπολης και η Κοινή Διοίκηση Επιχειρήσεων ανακοίνωσαν ότι έχουν αυξήσει την ετοιμότητα των δυνάμεών τους, εν αναμονή «οποιουδήποτε κινδύνου».

Σε μια προσπάθεια να αμβλύνει τις εντάσεις, ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός είπε ότι οι δυνάμεις του κινητοποιούνται για να εξασφαλίσουν τα νότια σύνορα, εντείνοντας τις περιπολίες στην έρημο. Πρόσθεσε ότι δυνάμεις του έχουν αποσταλεί σε πόλεις, όπου έχει ήδη αναπτυχθεί ο LNA.

Το Ανώτατο Συμβούλιο της Επικρατείας καταδίκασε την «παράνομη» κινητοποίηση, λέγοντας ότι αποτελεί μια «κατάφωρη προσπάθεια ελέγχου σε μια στρατηγικής σημασίας περιοχή». Προειδοποίησε ότι η κινητοποίηση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ένοπλη σύγκρουση, υπονομεύοντας την κατάπαυση του πυρός και τις προσπάθειες για ενοποίηση του στρατού, οδηγώντας σε κατάρρευση της πολιτικής διαδικασίας. Τέλος, κάλεσε το Προεδρικό Συμβούλιο, υπό την ιδιότητά του ανώτατου διοικητή του στρατού, «να αυξήσει το επίπεδο συναγερμού και να προετοιμαστεί για να αντιμετωπίσει κάθε πιθανό κίνδυνο». Προέτρεψε επίσης την UNSMIL και τη διεθνή κοινότητα να καταδικάσουν τις ενέργειες του Χάφταρ.

Παρατηρητές δεν απέκλεισαν το ενδεχόμενο να ξεσπάσουν τις επόμενες μέρες συγκρούσεις στην περιοχή, μεταξύ των δυνάμεων του Χάφταρ και της Τρίπολης. Επεσήμαναν ότι η κάθε πλευρά προσπαθεί να εδραιώσει τις δυνάμεις της μέσω συμμαχιών στην περιοχή, προκειμένου να καταλάβει τον έλεγχο της Γκαντάμες και του αεροδρομίου της, πριν από το άνοιγμα ενός νέου συνοριακού περάσματος που παρέχει πρόσβαση στην Αφρική.

Συγκρούσεις πολιτοφυλακών στην Τρίπολη

Στο μεταξύ ξέσπασαν ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των φατριών Rahbat al-Dourou και Shouhada Sabriya, που αμφότερες συνδέονται με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Οι συγκρούσεις – στις οποίες σκοτώθηκαν τουλάχιστον εννέα άτομα και τραυματίστηκαν δεκάδες άλλοι – ξέσπασαν την Παρασκευή και επαναλήφθηκαν για λίγο το Σάββατο στην Τατζούρα, μια πόλη που βρίσκεται περίπου 20 χιλιόμετρα ανατολικά της Τρίπολης.

Οι μάχες έλαβαν χώρα την στιγμή που οι αρχές στην Τρίπολη είχαν τις δυνάμεις τους σε κατάσταση συναγερμού για επίθεση από τον Χάφταρ στην απομακρυσμένη νότια έρημο. Με την μεσολάβηση τρίτων οι συγκρούσεις τερματίστηκαν, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο το Σάββατο μια πηγή από την κυβέρνηση της Τρίπολης. «Οι μάχες σταμάτησαν χάρη στην μεσολάβηση άλλων ένοπλων ομάδων», είπε πηγή από το υπουργείο Εσωτερικών της Τρίπολης.

Σύμφωνα με την πηγή αυτή μία στρατιωτική δύναμη, ελεγχόμενη από τον αρχηγό του Επιτελείου και το υπουργείο Άμυνας, επενέβη για να σταματήσει τις μάχες στην Τατζούρα. Συμφωνήθηκε η απόσυρση μαχητών των ενόπλων ομάδων Rahbat al-Dourou και Shouhada Sabriya από την περιοχή, με την επίβλεψη μιας τρίτης ομάδας που δεν αναμίχθηκε στις συγκρούσεις, για τις οποίες η κυβέρνηση της Τρίπολης ακόμα τηρεί σιγή ιχθύος.

Η Λιβύη συνεχίζει να “διαλύεται” αθόρυβα και όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι οι αντίπαλες κυβερνήσεις ανασυντάσσονται για κάτι μεγάλο. Πρόσφατα, οι ιταλικές αρχές κατέλαβαν ένα φορτηγό πλοίο, ύποπτο για μεταφορά όπλων στην ανατολική Λιβύη για τον Χάφταρ. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία εξοπλίζει τον Χάφταρ, προκειμένου να επιτρέψει στη Μόσχα να κατασκευάσει ένα λιμάνι στις ακτές της Μεσογείου, το οποίο θα της έδινε μια βάση, ακριβώς απέναντι από την Ιταλία.

Η λαθεμένη στρατηγική της Δύσης

Η δυτική πολιτική στην Λιβύη έχει υποστεί αξιοσημείωτες αλλαγές: Αρχικά σκόπευε σε μία πολιτική λύση, με την συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων, η οποία τελικώς δεν προχώρησε. Στην συνέχεια η Δύση ενεπλάκη σε μια “βρώμικη” στρατηγική, επιδιώκοντας επιμέρους συμφωνίες μεταξύ των διαφορετικών φατριών της Λιβύης. Το αποτέλεσμα είναι να συμβάλει στην εδραίωση του κλεπτοκρατικού μοντέλου διακυβέρνησης στην χώρα, με συνέπεια στον τομέα της ασφάλειας, όπως και την μη οικοδόμηση βασικών θεσμών για την λειτουργία του κράτους.

Για παράδειγμα, η Γαλλία προσέγγισε τον Χάφταρ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών και πιθανώς ως αντίβαρο στην όλο και μειούμενη επιρροή της στο Σαχέλ. Η δε Ιταλία επιδιώκει να αποκτήσει αδιάλειπτη πρόσβαση στο λιβυκό πετρέλαιο και να αποκτήσει ρόλο στην επόμενη μέρα στην Λιβύη, με τον φιλόδοξο στόχο να καταστεί ενεργειακός κόμβος της Μεσογείου. Σε ό,τι αφορά τα Εμιράτα, η Λιβύη διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην διεύρυνση της επιρροής τους στην Βόρεια Αφρική και το Σαχέλ.

Με δεδομένες τις παραμέτρους που επισημάναμε, τα πράγματα φαίνεται να βαίνουν προς κλιμάκωση, με την κυβέρνηση της Τρίπολης να αποδεικνύεται πολύ πιο εύθραυστη από τις συμμαχίες του Χάφταρ.