Οι άκαρπες διαπραγματεύσεις για να λυθεί το Κυπριακό

Η πρώτη συμφωνία του 1977 ήταν αυτή που έθεσε τις κατευθυντήριες γραμμές για τις διαπραγματεύσεις με σκοπό να λυθεί το Κυπριακό. Στόχος ήταν η εγκαθίδρυση ανεξάρτητης, διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με κεντρική κυβέρνηση, η οποία θα είχε ενισχυμένες εξουσίες που θα διασφάλιζαν την ενότητα της χώρας. Η δεύτερη του 1979 συμπεριέλαβε στις πρόνοιές της τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών, την αποστρατιωτικοποίηση, καθώς και ικανοποιητικές εγγυήσεις της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Προέβλεπε ακόμη να δοθεί προτεραιότητα στο θέμα της επιστροφής της Αμμοχώστου στους νόμιμους κατοίκους της.

Το 1994 ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς συναντήθηκαν στη Νέα Υόρκη, χωρίς αποτέλεσμα εξαιτίας της τουρκικής αδιαλλαξίας. Χαρακτηριστική είναι η έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ προς το Συμβούλιο Ασφαλείας στις 30 Μαΐου 1994: «Αυτή τη στιγμή το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει μπροστά του ένα γνωστό σενάριο: την απουσία συμφωνίας, η οποία οφείλεται ουσιαστικά στην έλλειψη πολιτικής βούλησης από την τουρκοκυπριακή πλευρά».

Αφού είχαν γίνει πολλές συνομιλίες-διαπραγματεύσεις, οι οποίες αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές, λόγω της κακόπιστης συμπεριφοράς των Τουρκοκυπρίων, που καθοδηγούνταν πάντα από την Άγκυρα, στις 31 Μαρτίου 2004, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ κατέθεσε ένα τελικό κείμενο (Ανάν V) στις δύο πλευρές, το οποίο τέθηκε στην κρίση των δύο πλευρών με Δημοψήφισμα. Στις 24 Απριλίου 2004, με ποσοστό 64.9% οι Τουρκοκύπριοι ενέκριναν το σχέδιο, ενώ με καθαρή πλειοψηφία 75,8% οι Ελληνοκύπριοι το απέρριψαν.

Το “όχι” στο σχέδιο Ανάν

Το “όχι” των Ελληνοκυπρίων δεν ήταν η απόρριψη της επανένωσης του νησιού η οποία παραμένει ο πρωταρχικός στόχος. Ήταν η έκφραση πραγματικών ανησυχιών για ένα Σχέδιο με σοβαρά μειονεκτήματα, το οποίο στην πραγματικότητα είχε διαμορφωθεί με βάση τις τουρκικές υποδείξεις. Οι ανησυχίες αφορούσαν κυρίως στο ότι το Σχέδιο δεν προέβλεπε την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής από την Κύπρο, ούτε καταργούσε το δικαίωμα των εγγυητριών δυνάμεων, δηλαδή της Τουρκίας, για μονομερή επέμβαση. Επίσης, δεν πρόσφερε επαρκείς εγγυήσεις για την υλοποίηση των δεσμεύσεων της κάθε πλευράς και δεν προέβλεπε την αποχώρηση Τούρκων εποίκων από την Κύπρο. Αντίθετα, νομιμοποιούσε το διεθνές αυτό έγκλημα καθώς και τη μόνιμη εισροή εποίκων από την Τουρκία.

Επίσης, δεν διασφάλιζε τη λειτουργικότητα του κράτους χωρίς αδιέξοδα ή περιορισμούς στην ψήφο με βάση την εθνικότητα, δεν διασφάλιζε το δικαίωμα όλων των Κυπρίων να αποκτήσουν περιουσία και να ζήσουν στον τόπο της επιλογής τους χωρίς αριθμητικούς περιορισμούς, το δε σύστημα ανάκτησης περιουσίας δεν αναγνώριζε τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των εκτοπισμένων Ελληνοκυπρίων που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους το 1974, ενώ το σύστημα αποζημιώσεων προέβλεπε οι ίδιοι οι Ελληνοκύπριοι να χρηματοδοτήσουν την αποκατάστασή τους!

Στις 27-29 Απριλίου 2021 ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ συγκάλεσε την άτυπη συνάντηση “5+1” για το Κυπριακό στη Γενεύη με στόχο την επίτευξη διεξόδου για την επανέναρξη απευθείας συνομιλιών. Δυστυχώς, η άρνηση της Άγκυρας και του ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας να επαναβεβαιώσουν τη δέσμευσή τους στη συμφωνημένη βάση λύσης δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας, όπως ορίζεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, η επιμονή τους σε αποδοχή ίσου καθεστώτος “δύο κρατών” ως προϋπόθεσης για επανέναρξη συνομιλιών και η απόρριψη της πρόταση του Γενικού Γραμματέα για διορισμό ειδικού απεσταλμένου, οδήγησαν την προσπάθεια σε αδιέξοδο.

Το Κυπριακό 50 χρόνια μετά

Επιπλέον, η Τουρκία προχώρησε στη δημιουργία νέων τετελεσμένων στις κατεχόμενες περιοχές, ανακοινώνοντας στις 23 Ιουλίου 2021 περαιτέρω παράνομες ενέργειες στα Βαρώσια, οι οποίες παραβιάζουν τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας. Οι ενέργειες αυτές καταδικάστηκαν από το Συμβούλιο Ασφαλείας, το οποίο εξέδωσε αυθημερόν Προεδρική Δήλωση στις 23 Ιουλίου 2021, ζητώντας άμεση ανάκληση των παράνομων ενεργειών και πλήρη συμμόρφωση με τα σχετικά ψηφίσματα, τα οποία προνοούν για την μεταφορά των Βαρωσίων στη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών. Οι παράνομες αυτές ενέργειες της Τουρκίας αναπόφευκτα έχουν αρνητικό αντίκτυπο στις προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα και της διεθνούς κοινότητας για τη δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για την επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών.

Η λύση του Κυπριακού πενήντα χρόνια μετά, πρέπει να είναι δημοκρατική, δίκαιη, λειτουργική και βιώσιμη. Πρέπει επίσης να είναι συμβατή με τους νόμους και τις αρχές της ΕΕ, τη Συνθήκη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τα ψηφίσματα του ΟΗΕ. Η Κύπρος πρέπει να παραμείνει ανεξάρτητο, ενιαίο κράτος με μια κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα. Επίσης, η λύση δεν θα πρέπει να αναγνωρίζει επεμβατικά δικαιώματα σε οποιαδήποτε χώρα. Η Κύπρος δεν θα πρέπει να είναι όμηρος της Τουρκίας ή άλλων ξένων συμφερόντων, από τη στιγμή που δεν παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων (το ΑΚΕΛ είχε και Τουρκοκύπριο ευρωβουλευτή τον Νιαζί Κιζιλγιουρέκ).

Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ από την 1η Μαΐου 2004 και αργότερα μέλος και της Ευρωζώνης. Η δε Τουρκία, χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, κατέχει παρανόμως έδαφος χώρας-μέλους της ΕΕ και ουδείς από τη διεθνή κοινότητα, τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και την ΕΕ ασχολείται σοβαρά και αποφασιστικά για να αναγκάσει την Τουρκία να αποσυρθεί. Τουναντίον, η Τουρκία δημιουργεί μια de facto κατάσταση 50ετούς “χρησικτησίας”, που από εισβολέα την καθιστούν εγγυήτρια και συνομιλήτρια με το νόμιμο κυπριακό κράτος, αξιώνοντας καταχρηστικά δικαιώματα. Όπως θα έλεγε ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, δια στόματος Άμλετ: «something is rotten in the state of Danmark», όπου στη θέση της Δανίας, βάλτε το διεθνές σύστημα.