Ο αθλητισμός στην εκπαίδευση σώζει από επικίνδυνες παρεκκλίσεις

Έκλυση των ηθών που έπαιρνε διαστάσεις επιδημίας, όπως αποδείκνυε τότε η ευρείας δημοσιότητας έρευνα-καταγραφή του καθηγητή του Παντείου Γρηγόρη Λάζου για τα κυκλώματα της παιδικής πορνείας και παιδεραστίας. Τα αποτελέσματα εκείνων των ερευνών είχαν ταρακουνήσει κυριολεκτικά τους εφησυχασμένους σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, γιατί αποκάλυπταν ότι πάνω από 700 παιδιά τον χρόνο (ηλικίας 7-17) έπεφταν θύματα των κυκλωμάτων αυτών, των οποίων ο τζίρος ξεπερνούσε τα 650 εκατ. δραχμές τον μήνα…

Με δεδομένα αυτά, μάλιστα, το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και η Ευρωπαϊκή Ένωση είχαν διοργανώσει Συνέδριο στην Αθήνα με θέμα την ”Εισαγόμενη πορνεία” παίρνοντας αφορμή τα στοιχεία του Λάζου, με βάση αναλυτική μέθοδο εργασίας του, που στηρίχθηκε σε μαρτυρίες ανθρώπων μπλεγμένων σ’ αυτά τα κυκλώματα. Στοιχεία-σοκ, τα οποία έθεταν προ των ευθυνών τους την ελληνική οικογένεια, την κοινωνία και την Πολιτεία…

Δέκα χρόνια αργότερα (αρχές του 2009) έγινε πρώτο θέμα στα Μέσα ένα παγκόσμιο φαινόμενο που άρχισε να παίρνει τραγικές διαστάσεις και στην Ελλάδα: Το θέμα της εξαφάνισης παιδιών. Παιδιών που δεν μετατρέπονταν, στην πλειοψηφία τους, σε εθελούσιους δραπέτες απ’ τα σπίτια τους λόγω κακής διαβίωσης, στρεσογόνου περιβάλλοντος ή προβλημάτων επικοινωνίας με τους γονείς τους, αλλά έπεφταν θύματα εγκληματικών συμμοριών. Θύματα απαγωγής με σκοπό τα λύτρα, τις παράνομες υιοθεσίες, τη σεξουαλική κακοποίηση ή την αφαίρεση οργάνων, χωρίς να αποκλείονται και περιπτώσεις όπου απαγωγέας ήταν ένας εκ των γονιών με σκοπό τη χρησιμοποίηση του παιδιού του στη συζυγική και δικαστική διαμάχη λόγω διαζυγίου.

Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με στοιχεία εκείνης της εποχής που είχαν δημοσιευθεί διεθνώς, 1,5 εκατομμύριο παιδιά διακινούνταν παράνομα κάθε χρόνο στον κόσμο και περίπου 60 χιλιάδες από αυτά έπεφταν θύματα απαγωγής από αγνώστους. Μια ιδέα από την ”κουφόβραση” που επικρατούσε στις σχέσεις γονιών-μαθητών, ειδικά των παιδιών του διαζυγίου τα οποία βίωναν το βαρύ συναίσθημα της απώλειας του ενός γονιού (καθώς υποχρεώνονταν να τον βλέπουν περιστασιακά) παίρναμε και εμείς – σαν εκπαιδευτική κοινότητα – στα σχολεία. Γινόμασταν μάρτυρες του θυμού, της ενοχής και της σύγχυσής τους, που τους οδηγούσαν συχνά είτε σε επιθετικότητα σε βάρος συμμαθητών τους είτε σε απώλεια της αυτοεκτίμησής τους, σε κατάθλιψη και παθητικότητα.

Καταφύγιο ο αθλητισμός

Πέντε χρόνια μετά τους Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς της Αθήνας, η κατάσταση στην Εκπαίδευση έδειχνε βαλτωμένη και νοσηρή, από κάθε άποψη, σε επίπεδο ποιότητας. Η πνευματική και ψυχική ανάταση που προήγαγε τη συμπεριφορά των παιδιών στην τάξη το 2004 είχε εξαφανιστεί  και γι’ αυτό οι κύριες και οι περιφερειακές μονάδες Εκπαίδευσης έψαχναν τρόπο να τα επαναφέρουν μέσω του Αθλητισμού. Έτσι ξεκίνησαν να διοργανώνουν στις δυο πρώτες βαθμίδες Εκπαίδευσης προγράμματα αθλοπαιδιών σε νέα πλαίσια, για αναμόρφωση του σχολικού αθλητισμού. Κι αυτό φάνηκε να αποδίδει καρπούς γρηγορότερα του αναμενομένου.

Στην μέχρι τότε μουντή σχολική πραγματικότητα, άρχισε ήδη να ”κυματίζει” σαν σημαία το απόφθεγμα του Ρωμαίου ποιητή Γιουβενάλη (με ρίζες στην ελληνική αρχαιότητα) ”Νους υγιής εν σώματι υγιεί” και αναθερμάνθηκε το ενδιαφέρον που έκανε επίκαιρο τον Αθηναίο νομοθέτη Σόλωνα και τη σύστασή του στους Αθηναίους πολίτες να οδηγούν τα παιδιά τους στα γυμναστήρια και τις παλαίστρες. Προτροπή η οποία είχε και την εθνική της διάσταση στην αρχαία Ελλάδα, αφού το ιδανικό ήταν να πλαισιώνεται το υγιές πνεύμα από υγιές και δυνατό σώμα, όπως ζητούσε η πατρίδα. Η πατρίδα που ήθελε γενναίους, δυνατούς και ετοιμοπόλεμους στρατιώτες, ώστε να είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν επιτυχώς στο κάλεσμά της.

Αθλητισμός: Αρμονία σώματος και ψυχής

Σε κάθε περίπτωση, ασφαλώς – από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, λαμβανομένων υπόψη και των συγκυριών – η αρμονία σώματος και ψυχής έπαιζε και παίζει μεγάλο ρόλο, ως αξία, στην προαγωγή της εκπαίδευσης και του αθλητισμού, πολύ περισσότερο όταν ο δεύτερος συνδέεται με το ολυμπιακό ιδεώδες. Ιδεώδες που, αν ήταν ενταγμένο επίσημα στα σχολικά προγράμματα εκπαίδευσης, θα απορροφούσε ευεργετικά τους αρνητικούς κραδασμούς των μαθητών και θα αποτελούσε καταφύγιο απόσπασή τους από επικίνδυνες επιρροές και παρεκκλίσεις.

Ας μην ξεχνάμε ότι, κατά τους Πατέρες μας, ο αθλητισμός απέβλεπε στην ψυχική ανάταση και την αγωνιστικά επικράτηση, ενώ – σύμφωνα με το ολυμπιακό ιδεώδες – αποτελούσε φιλοσοφία ζωής που συνδύαζε αρμονικά τις αρετές του σώματος και της ψυχής. Γι’ αυτό και συνδεόταν αδιάρρηκτα με τον πολιτισμό και την παιδεία.

Κατά τις φιλοσοφικές πεποιθήσεις του Πλάτωνα (427-347), ειδικότερα, η άσκηση της αρετής (προϊόν σύζευξης γυμναστικής-αγωνιστικής, που εξασφαλίζουν στον άνθρωπο αρμονία) απαιτεί τον συνδυασμό γυμναστικής και μουσικής παιδείας (αρμονικές κινήσεις σώματος υπό τους ήχους αυλού). Ιδεώδης σύνθεση η οποία επιβεβαιώνει τη συνένωση ψυχικής δύναμης και σωματικού κάλλους (Πλάτων: ”Πολιτεία”, Γ’ & Νόμοι Ζ’).

Κατά τον Αθηναίο φιλόσοφο, επίσης – για να υπάρχει ισορροπία και υγεία – απαιτείται αρμονική αλληλεπίδραση σώματος και ψυχής. Πρέπει, μάλιστα – όπως λέει στο έργο του ”Τίμαιος” – να περιποιούμαστε τα διάφορα μέρη του σώματος και της ψυχής χωριστά, μιμούμενοι τη μορφή, τα πρότυπα του σύμπαντος. Πέραν αυτού, δέχεται ο ίδιος την αναγκαιότητα της γυμναστικής και των ασκήσεων (βάσει συγκεκριμένης και απαρέγκλιτης δίαιτας χωρίς ροπή στον εθισμό και τη μέθη)  ως μέσων τόνωσης της ψυχικής δύναμης του ανθρώπου. Μέσων τόνωσης σε συνδυασμό με τη μουσική, η οποία από μόνη της – όπως λέει ο Πλάτων – κάνει τον άνθρωπο αδύναμο, καχεκτικό και μαλθακό (άρα δειλό), κατά τον ίδιο τρόπο που η γυμναστική – χωρίς παράλληλη έφεση στη μουσική και τη γνώση – τον κάνει αγροίκο (Πλάτων: ”Πολιτεία”, Γ’).

Ο Αριστοτέλης (384-322 π Χ), πάλι, ανακηρύσσει την (ορθή) Γυμναστική (με κύριο χαρακτηριστικό της την καθολική και σύμμετρη άσκηση) ως τέλεια και αυτοτελή επιστήμη (όχι τέχνη) τονίζοντας ότι αυτή δε νοιάζεται μόνο για τη σωματική διάπλαση, αλλά και για την αγωγή των παιδιών (Αριστοτέλης: ”Πολιτικά”, ”Ηθικά Νικομάχεια”, ”Ρητορική”). Και η αγωγή των παιδιών συνδέεται με τη θρέψη και την αισθητική της ψυχής. Της ζωτικής ενέργειας, δηλαδή, μέσα στον άνθρωπο που αποτελεί την κινητήρια δύναμή του. Αποτελεί τον ορίζοντα στον οποίο αναδύονται τα όντα ως φαινόμενα (αισθήματα, φαντάσματα, νοήματα, ”είδει κατά τον λόγον”), όπως υποστηρίζει ο Μακεδόνας φιλόσοφος του 4ου αι. π Χ στο έργο του ”Περί Ψυχής”.

Αθλητισμός και παραολυμπιονίκες

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο θεμελιωτής της ορθολογικής (και σύγχρονης) ιατρικής Ιπποκράτης (460-370 π Χ) επικρίνει – στο έργο του ”Αφορισμοί” Ι, 3 – την υπερβολική σωματική άσκηση θεωρώντας την επιβλαβή για τον οργανισμό του ανθρώπου. Γι’ αυτό τονίζει ότι πρέπει να εναρμονίζεται με τη φυσική του κατάσταση, χωρίς να υπερβαίνει το μέτρο. Στο θέμα αυτό ο Ιπποκράτης προσεγγίζει τον σύγχρονό του  Πλάτωνα, ο οποίος υποστήριζε τη συμμετρία της ψυχής και του σώματος. Έλεγε, συγκεκριμένα, ότι – όπως η ασθενής ψυχή σε δυνατό σώμα συνιστά έλλειψη συμμετρίας – κάτι ανάλογο συμβαίνει και με την ισχυρή ψυχή σε ασθενές σώμα (Πλάτων; ”Τίμαιος”).

Αυτό το τελευταίο το είχα διαβάσει, θυμάμαι – πριν από χρόνια – σε μια σχετική μελέτη της Μάγδας Ρουμανέα (Δρ. Φιλοσοφικών Επιστημών ΕΚΠΑ) και αντέδρασα εξ αρχής με απροσδόκητο συγκλονισμό στη σκέψη των παραολυμπιονικών αθλητών στους οποίους υπάρχει εκ φύσεως έλλειψη συμμετρίας λόγω φυσικής αδυναμίας. Παρ’ όλα αυτά όμως, σαν για να διαψεύσουν τον Ιπποκράτη, οι συμμετέχοντες σε Παραολυμπιακούς Αγώνες νέοι και νέες επέδειξαν και επιδεικνύουν θριαμβικά όχι μόνο δύναμη ψυχής, κουράγιου και έμπνευσης, αλλά – κάνοντας υπέρβαση των φυσικών τους δυνατοτήτων – φτάνουν ενίοτε (αν και σπάνια) να ανταγωνίζονται σε επιδόσεις τους αρτιμελείς αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων!

Ενδεικτική απόδειξη, αυτό που έγινε στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας (7-18 Σεπτεμβρίου 2016) κούρσα των 1.500 μ. κατηγορίας Τ13 (δρομείς δίχως κινητικά προβλήματα, αλλά με περιορισμένη όραση), η οποία  αποδείχθηκε ιστορική γιατί οι τέσσερις πρώτοι παραολυμπιονίκες πέτυχαν καλύτερο χρόνο από τον χρυσό Ολυμπιονίκη των προηγηθέντων Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο (στον αγώνα δρόμου ημιαντοχής 1500 μέτρων) Μάθιου Σέντροβιτς!

Προφανώς, πρόκειται για προσωπικότητες οι οποίες – ξεπερνώντας κάθε αρνητισμό λόγω της αναπηρίας τους –  αναπτύσσουν αυτοπεποίθηση, εντυπωσιακή αυτοσυγκέντρωση, ικανότητα διαχείρισης με νηφαλιότητα του προβλήματός τους και ψυχική ανθεκτικότητα που τους βοηθά να είναι προσηλωμένοι στο στόχο του έχοντας διασφαλίσει προηγουμένως υποδειγματικά τη διαχείριση του ψυχικού και σωματικού πόνου (Έφη Μεσιτίδου: ”Η δύναμη της θέλησης των ατόμων με αναπηρία”).

Έτσι επιβεβαιώνεται και ο ιδιωτικός λόγος του Αριστοτέλη (”Παραγραφή προς Πανταίνετον”), όπου ο δάσκαλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου υποστηρίζει ότι ”Η ισχυρή θέληση είναι μια δύναμη, η οποία ωθεί τα άτομα να αναδείξουν τις μεγάλες δυνατότητες που διαθέτουν, προκειμένου να πραγματοποιήσουν σημαντικά επιτεύγματα, υπερπηδώντας τα εμπόδια που θέτει το περιβάλλον ή και αυτή ακόμη η κληρονομικότητα”! Διαπίστωση που επικύρωσε συγκλονιστικά με τις διαδοχικές πρωτιές του σε Παραολυμπιάδες (και όχι μόνο) ο πολυβραβευμένος Εβρίτης παραολυμπιονίκης Δημοσθένης Μιχαλεντζάκης!