Μπλοφάρει ο Πούτιν; – Πότε θα μπουν στο τραπέζι τα πυρηνικά

Οι Αμερικανοί (μαζί τους και οι Ευρωπαίοι) ήταν αρχικά προσεκτικοί σε ό,τι αφορά στην έκταση της εμπλοκής τους στον πόλεμο, φοβούμενοι μία ανεξέλεγκτη κλιμάκωση που θα οδηγούσε στα πυρηνικά. Σταδιακά, όμως, διολίσθησαν από τις αρχικές θέσεις τους και ενεπλάκησαν περισσότερο στον πόλεμο με δύο τρόπους:

• Πρώτον, παραχωρώντας στην Ουκρανία ολοένα και περισσότερα και πιο εξελιγμένα οπλικά συστήματα (πυραύλους, αντιαεροπορικά συστήματα και τελευταία F-16).
• Δεύτερον, επιτρέποντας στο Κίεβο να χρησιμοποιεί αυτά τα οπλικά συστήματα και εναντίον στόχων στο ρωσικό έδαφος. Δεν έχουν ακόμα επιτρέψει πλήγματα με πυραύλους πολύ βαθιά στο εσωτερικό της Ρωσίας, αλλά όλα δείχνουν πως προς τα εκεί βαδίζουμε.

Αναφορικά με την εισβολή στο Κουρσκ, οι ΗΠΑ δηλώνουν πως δεν γνώριζαν εκ των προτέρων το σχέδιο του Κιέβου, αλλά την βλέπουν θετικά. Δύσκολο ο ισχυρισμός της Ουάσινγκτον να γίνει πιστευτός, όταν οι Αμερικανοί έχουν και παρουσία και ασκούν εκτεταμένο έλεγχο στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Η Μόσχα, ωστόσο, θεωρεί δεδομένο πως η εισβολή πραγματοποιήθηκε με άμεση σύμπραξη του ΝΑΤΟ κι αυτό –ανεξαρτήτως ποια είναι η αλήθεια– έχει τη σημασία του για τη σχέση των δύο πραγματικών αντιπάλων.

Το μόνο που έχει αρνηθεί κατηγορηματικά ο Μπάιντεν είναι να στείλει μαζικά νατοϊκό στρατό στην Ουκρανία. Υπάρχουν, βεβαίως, ουκ ολίγοι δυτικοί στρατιωτικοί που βοηθούν τις ουκρανικές δυνάμεις επί τόπου, αλλά πρόκειται κυρίως για χειριστές προηγμένων οπλικών συστημάτων, στρατιωτικούς συμβούλους και “μισθοφόρους”. Γιατί το έχει αρνηθεί κατηγορηματικά ο Μπάιντεν; Μήπως θέλει να διευκολύνει τον Πούτιν; Προφανώς όχι. Ο λόγος που αρνείται είναι ότι φοβάται την κατάληξη που θα έχει μία τέτοια κλιμάκωση.

Πολιτικό όπλο

Ο Ζελένσκι, σε συνεργασία με το “κόμμα του πολέμου” στη Δύση, χρησιμοποιεί την εισβολή στο Κουρσκ σαν πολιτικό όπλο, με την έννοια ότι προσπαθεί να αναζωπυρώσει την ελπίδα των Δυτικών πως μπορούν μέσω της Ουκρανίας να γονατίσουν, ή τουλάχιστον να πλήξουν καίρια τη Ρωσία. Το Κίεβο διαβλέπει την επερχόμενη ήττα και για την αποτρέψει επιδιώκει κλιμάκωση, αδιαφορώντας που μπορεί αυτή να καταλήξει. Όπως συνέβη με τις επιθέσεις με drones εναντίον στόχων βαθιά στη Ρωσία και κυρίως με την εισβολή στο Κουρσκ, το Κίεβο προκαλεί ρωσικά αντίποινα, τα οποία χρησιμοποιεί για να πιέσει το ΝΑΤΟ να εμπλακεί περισσότερο στον πόλεμο.

Πράγματι, οι Ρώσοι πραγματοποίησαν αυτές τις ημέρες μία γιγαντιαία σε έκταση επίθεση με πάνω από 200 πυραύλους και drones εναντίον στρατιωτικών στόχων και υποδομών (κυρίως σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας) με κύρια την καταστροφή του υδροηλεκτρικού σταθμού στο Κίεβο. Ο Ζελένσκι άδραξε την ευκαιρία για να ζητήσει από την Ουάσινγκτον και το Βερολίνο να άρουν τους όποιους περιορισμούς έχουν απομείνει και έτσι να μπορεί να πλήττει με δυτικούς πυραύλους στόχους βαθιά στη ρωσική επικράτεια.

Στο δε επιχείρημα ότι έτσι μπορεί να προκαλέσει καταστροφική αντίδραση εκ μέρους της Μόσχας, το Κίεβο απαντά ότι ο Πούτιν μπλοφάρει. Επικαλείται το γεγονός ότι στις αλλεπάλληλες σταδιακές κλιμακώσεις εκ μέρους της Δύσης, ο Ρώσος πρόεδρος απέφυγε την κλιμάκωση. Άρα, συμπεραίνει ο Ζελένσκι, ό,τι και να κάνουμε δεν πρόκειται το Κρεμλίνο να κάνει κάτι περισσότερο από όσα ήδη κάνει και πολύ περισσότερο δεν πρόκειται να παίξει το πυρηνικό χαρτί. Με άλλα λόγια, το Κίεβο και μαζί του σύσσωμο το “κόμμα του πολέμου” στη Δύση λέει πως οι ρωσικές κόκκινες γραμμές είναι μπλόφα!

Άτυπη συμφωνία για αποφυγή κλιμάκωσης

Αναμφίβολα, η Μόσχα απείλησε επανειλημμένως, αλλά απέφυγε να κλιμακώσει. Έχει, άλλωστε, αποφύγει –για τους δικούς της λόγους– να κάνει και πράγματα που θεωρούνται αλφαβήτα από τους στρατιωτικούς όταν μία χώρα εισβάλει σε μία άλλη. Απέφυγε εξαρχής τους μαζικούς βομβαρδισμούς του (αμερικανικού) τύπου “σοκ και δέος”. Ακόμα και σήμερα αποφεύγει να καταστρέψει γέφυρες, παρότι εάν το είχε κάνει οι Ουκρανοί θα δυσκολεύονταν πολύ να ανεφοδιάσουν τις δυνάμεις τους στα ανατολικά μέτωπα. Ενδεχομένως, μάλιστα, να είχε εξ αυτού προκληθεί και κατάρρευση της ουκρανικής άμυνας.

Το γεγονός ότι η Μόσχα είναι πολύ συγκρατημένη δεν ερμηνεύεται μόνο από τη βούλησή της να μην εξωθήσει τη σύγκρουση στα άκρα. Πιθανότατα υποκρύπτει και κάποια άτυπη αρχική συμφωνία με την Ουάσινγκτον για την αποφυγή ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης. Τα γεγονότα, άλλωστε, δείχνουν ότι το Κρεμλίνο σέβεται τις δυτικές κόκκινες γραμμές, όπως το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, αποφεύγοντας να στραφεί εναντίον χωρών-μελών του που επιδίδονται σε εχθρικές ενέργειες εναντίον της Ρωσίας. Όπως ήδη προανέφερα, με την πάροδο του χρόνου, όμως, η Δύση προχώρησε σε μία σταδιακή κλιμάκωση, επιτρέποντας σε κάθε φάση στο Κίεβο αυτό που του απαγόρευε στην προηγούμενη. Στην πραγματικότητα, η Ουάσινγκτον δοκιμάζει τα όρια ανοχής του Πούτιν.

Η φυσική μας διδάσκει πως κάθε υλικό έχει ένα όριο θραύσης. Μπορεί να μην γνωρίζουμε ποιο ακριβώς είναι αυτό το όριο, αλλά είναι μαθηματικά βέβαιο πως εάν κάποιος π.χ. συνεχώς αυξάνει τη δύναμη με την οποία τραβάει ένα σκοινί, αυτό κάποια στιγμή θα σπάσει. Το ίδιο περίπου ισχύει και στην περίπτωσή μας. Το γεγονός ότι η Ρωσία έχει καταπιεί επανειλημμένως τις απειλές που έχει εκτοξεύσει προς τη Δύση, δεν σημαίνει επουδενί πως θα υπομείνει τα πάντα, χωρίς να κλιμακώσει. Είναι παραλογισμός και μόνο να το ισχυριστεί κανείς. Το ομολόγησε και η Αμερικανίδα εκπρόσωπος Sabrina Singh: «επειδή η Ρωσία δεν έχει μέχρι τώρα απαντήσει δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί ή δεν θα το κάνει στο μέλλον».

Όταν μία απειλή καταστεί υπαρξιακή είναι μαθηματικά βέβαιο πως ένα κράτος θα αντιδράσει με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Κι όταν μιλάμε για τη Ρωσία, στον λογαριασμό μπαίνουν και τα πυρηνικά. Το δόγμα, άλλωστε, κάθε πυρηνικής δύναμης προβλέπει με διαφορετικές διατυπώσεις πως εάν απειληθεί υπαρξιακά θα χρησιμοποιήσει και το πυρηνικό οπλοστάσιό του. Γι’ αυτό, άλλωστε, το έχει. Είναι ακριβώς η συνειδητοποίηση του κινδύνου αμοιβαίας καταστροφής από ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση που στον Ψυχρό Πόλεμο είχε μετατραπεί σε δόγμα και είχε αποτρέψει τη σύγκρουση.

Η μπλόφα και τα πυρηνικά

Η ίδια η ρωσική εισβολή του 2022, μετά από χρόνια αναποτελεσματικών προειδοποιήσεων προς το ΝΑΤΟ να μην επεκταθεί στην Ουκρανία, είναι μία απόδειξη ότι δεν υπάρχει μπλόφα. Είναι, άλλωστε, ανόητο να μιλάει κάποιος για μπλόφα σε τέτοια ζητήματα. Μπορούμε να μιλάμε για μεγαλύτερη ή μικρότερη ανοχή, αλλά ποτέ για μπλόφα. Και καλά ο Ζελένσκι, αυτός επιδιώκει την κλιμάκωση και εμπλοκή του ΝΑΤΟ, θεωρώντάς την σανίδα σωτηρίας. Είναι, όμως, εξαιρετικά ανησυχητικό ότι τόσοι πολλοί δυτικοί δημοσιογράφοι, στρατιωτικοί, διπλωμάτες και ακαδημαϊκοί παπαγαλίζουν έναν τόσο διάτρητο ισχυρισμό, παίρνοντας διαζύγιο από τον στοιχειώδη πολιτικό ορθολογισμό.

Η εισβολή στο Κουρσκ είναι προσβλητική για τους Ρώσους, αλλά σε καμία περίπτωση δεν συνιστά υπαρξιακή απειλή για τη Ρωσία. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς και για κάποιους βομβαρδισμούς εγκαταστάσεων στο εσωτερικό της Ρωσίας, αν και ορισμένοι από αυτούς είναι πολύ ενοχλητικοί για το Κρεμλίνο, όπως η καταστροφή του αποθήκης πετρελαίου στο Ροστόβ, από την οποία η φωτιά ακόμα δεν έχει τεθεί υπό έλεγχο. Εάν, όμως, δυτικοί πύραυλοι αρχίσουν να πλήττουν ρωσικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και πολιτικές υποδομές, τότε εκ των πραγμάτων η σύγκρουση θα ανεβεί πίστα με ό,τι αυτό συνεπάγεται στο στρατιωτικό επίπεδο.

Ούτε και τότε είναι δεδομένο ότι η Μόσχα θα χρησιμοποιήσει ως απάντηση τακτικά πυρηνικά. Προφανώς, όμως, θα πάψει να αυτοσυγκρατείται, όπως κάνει μέχρι τώρα για ορισμένες επιθετικές ενέργειες. Η χρήση τακτικών πυρηνικών είναι προφανώς η έσχατη λύση. Πριν καταφύγει σ’ αυτήν, θα εξαντλήσει τις συμβατικές της δυνατότητες. Ας μην έχουμε αυταπάτες, όμως. Είναι εξαιρετικά δύσκολο η χρήση τακτικών πυρηνικών να μην οδηγήσει σε γενικευμένο πυρηνικό πόλεμο και άρα σε αμοιβαία καταστροφή.

Το όριο δεν είναι ξεκάθαρο, αλλά μπορούμε να θεωρήσουμε δεδομένο πως η Μόσχα θα χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά –ή θα απειλήσει εμπράκτως ότι θα τα χρησιμοποιήσει– εάν στρατεύματα του ΝΑΤΟ σταλούν στην Ουκρανία να πολεμήσουν τις ρωσικές δυνάμεις. Σε μία τέτοια περίπτωση, κατά πάσα πιθανότητα το Κρεμλίνο δεν θα έχει άλλη επιλογή. Έχει ήδη φροντίσει, μάλιστα, να ξεκαθαρίσει πως εάν τα πράγματα οδηγηθούν σε πυρηνικό πόλεμο, αυτός δεν πρόκειται να περιοριστεί στην Ευρώπη. Είναι μία σαφής προειδοποίηση προς τους Αμερικανούς ότι δεν πρόκειται να διεξαχθεί πυρηνική σύγκρουση στην Ευρώπη και οι ΗΠΑ να μείνουν αλώβητες…